11 Nisan 1939 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 7

11-4-939 ral K Ey dururken, ansızın Ital- yanlar tarafından baskına uğrayan Arnavutluk, daha tama- men silâhını teslim etmiş değildir. Bütün haber gelen membalar Ro- madan geçtiği için Arnavutlukta neler olduğundan ciddi surette malümattar değiliz. Sesi boğuls. ve tahrip edilmeden İtalyanların eline geçen Tiran radyosu bize I- talyanın istediklerini veriyor. Yer yer, tayyarelerden indirilen &sker- lerle işgalin tamam olduğu iddi edilemez. Kralın ailesi ve maliyeti ile birlikte Yunanistana geçmiş ol- ması oArnavutluğun (tamamen istilâ edildiği ve Arnavutların bütün silâhlarını teslim ettikleri manasına gelmez. Yalnız Arnavut- Juğun kurulmasında! yürümesinde ve nihayetsiz İsyan ve müşküllerle çarpışarak bugüne kadar getiril mesinde büyük hizmeti geçen Kral Birinci Zog, memleket ve milleti- nin bu en mühim zamanında onun başından niçin ayrılmıştır? Aile ve evlât muhabbeti, vatan ve millet sevgisinden daha üstün mü geldi? Yoksa Arnavutların bilerek bilmi- yerek dedikleri şey hakikat mi ol- du? Arnavutlar, kralları için kendi Jisanlarile: Zog per Mebreti i Shafptarvet, (Arnavutların kralı Birinci Zog) diye hitap ederlerdi. Ne için Ar- navutların kralı derlerdi de Arna- vutluk kralı demezlerdi? Burada sadece milletin kralı da, milletin sakin olduğu toprağın kralı değil mi idi? Kralin Yunanistana geçmesi #€- bebi henüz malümx olmadığına gö- re bunu bir firar gibi göstermekte acele etmemek. lâzımdır. Çünkü Arnavutların Zoz'un Milleti için baştan bâşa macera İ- le.delu olan hayatı sebepsiz ve lü- zumsuz olarak bu hareketin icrası- na mânidir ve belki de yeniden Arnavutların başına geçerek Itul- yanlarla çarpışacaktır. Bunu bu- günden tahmin etmek doğru ol- maz. şte kralın tercümei hali: Arnavutluğun genç kralı Zogo Matlıdır. Matta Burggyeti şatosunda 8 Birinciteşrin 1893 ta- rihinde doğmuştur. Kırk dört yar şında bulunan Kral Zogo Cemal Paşa Zogonun oğludur, Cemal Pa- şa Zog ise, Osmanlı imparatorlu- ğu ramanında Çar Rusyasında bu- lunmuş ve politika işlerile uğraş- miş Mahmut Paşa Zogonun oğlu idi. Mahmut Paşa Zogo, Arnavut- Yuğa istiklâl temini için Osmanlı- larla çarpişan ve nihayetinde mağ- Yâp olarak hapis ve nefyedilen bir Arpavut asilzadesi idi. Zogo ailesi, etrafında 130 haneden İbaret bir köyü bulunan Burgayeti şatosun- da oh beşinci asırdanberi yaşamış eski bir ailedir. Zogo ailesinin ilk relsi İskender Beydir. İskender Be- yin kızı olan Prenses Mamika Dökruja şatonun sahibi olun Zoğ0 ile evlenmiştir. Derebylik devrinin tanınmış simalarından olan Zoğo ailesi bilâhare Mat kasabasına ge- lerek orada yerleşmişler ve Z08© nun teşvikatı ile Osmanlılara is- yan ederek Arnavutluk havalisini elinde tutan Gezi Beyi öldürmüş” lerdir. Gazi Beyin ölümü üzerine Zogo vaziyete hâkim olmuş ve det- hal Islâmiyeti kabul etmesi üze- rine kendisi Osmanlı sultanı tara» fından Mat valisi olarak tayin €- dilmiştir. Zogonun ailesi içinde ne- siller artmış ve üç nesil sonra Ab- dullah Bey Zogo, Osmanlılara t6- cavüze başlamıştı, - Fakat 1921 senesinde katledilmişti. Abdullah Beyden sonra yerine Ahmet Zo- go ve ondan sonra da Mahmut Pa $a Zogo Arnavutluk istiklâli için çalışmışlardır. Mahmut Paşa Zogo şimdiki kral Zogonun büyük baba- sıdır, Bicinki Kral Zogo, on ya: şında iken babasını kaybet- miştir, Çocukluk hayatını Matta TAN © Zogo Kimdir? Nasıl Yetişmiştir? Diğer kardeşi Prenses RUHİYE geçirmiş olan kralın valdesi Saci- de Hanımdır. Sacide Hanım Emin Bey Toptaninin kızıdır. Kocası öl- dükten sonra bütün dirayet ve ze- kâsını toplayarak o Arnavutlukta Zogo allesinin mevkiini kuvvetlen- âirmiş ve oğlunun krallığını temir eylemiştir. Kral Zogo, Istanbulda Nümunei Terakki mektebinde orta ve lise tahsilini görmüştür. Lise tahsilinden sonra Harbiyeye zade- gn sınıfına girmiş ve &sker ola- rak yetişmiştir. R Balkan harbine kadar Harbiye- de tahsil görmekte olan Kral Zo- go, harp ilâni üzerine memleketi- ne dönmüştür. Henüz 17 — 16 ya- şında iken Arnavut gönüllülerini etrafına toplayarak Sırplar tara- fından muhasara altına alınan Iş- kodrayı kurtarmıya koşmuştur. Fakat harpte muhariplerinin en İ- leri gelenlerinden iki yüz silâhlı- mn ölmesi üzerine tekrar Mata dönmüştür. Işte tam bu sıralarda eski Osmanlı mebuslarınldan Be- ratlı Ismail Kemal, bütün Arna- vut milletine hitaben bir beyanna- me neşrederek Arnavut münevver- lerini Avlonyada bir kongre akdi- ne davet etmiştir. 28 birinciteş- rin 1912 de genç Zogo da bu kon- greye gelmiştir. Halkın teşvikatına gençlik enerjisine kendini veren Kral Zogo, memleketinin umumi teveccühünü kazanmıya başlamış bulunuyordu. Zaman gelmişti ki, Genç Zogo, etrafına topladığı mu- hariplerle Sırplara karşı koymuş ve Sırp askerinin Arnayutluğa gir- mesine mâni olmuştur. 912 senesinde müttefik dev- 1 letler Arnavutluğun istik- Jâlini düşünmiye başladıkları za- man Arnavutluğa Prens Giyyom » Yazan. Halil Lütfi Zozonun kızkardeşi Prenses MACİDE dö Vied'i kral yapmayı kararlaş- tırmışlar ve Prensi Draç limanına çıkartmışlardır. ... 1, Mari 1914 tarihinde Arnavut- luk tacını başına koyan Prens, memleketin ahvali o umumiyesini bilmediği gibi bir çok entrikalara da kapılmış olduğundan hiçbir iş göremiyordu. Arnavutlar Prensin muvaffakıyetsizliğini görünce ye- niden isyan ettiler. Isyan edenler arasında oele başılarından Esat Paşa Toptani de bulunuyordu. Esat Paşa Toptani zahiri kurtarmağa çalışıyor ve giz“ Mi maksatlarını yavaş yavaş orta- ya koyuyordu. Prens Vied, Arna- vutluğu terketmekle beraber beri taraftan da Sırplar Arnavutluğa girmiş bulunuyorlardı. Genç Zogo, bütün soğuk kan - hılığını muhafaza ederek 1916 se- nesine kadar şatosunun çetin ka - yalıkları arasında bir intizar dev- resi geçirdi. Avusturyalıların ta - arruzu üzerine Arnavut toprakla - rından çekilen Sırplar, o Arnavut vatanperverlerinin cesaretini art » tırmıştı. Bu sırada Draçtaki sara - ya Arnavut bayrağı — çekilmiştir. Bütün Arnavut münevverleri, za- bitanı, milliyetperverleri Elbasan da bir içtima yaparak Arnavutlu- gun istiklâlini kurtarmak için ted- birler almağa obaşlamışlarsa da genç Zogonun da bu içtimaa gel- mesini hoş görmeyen Avusturya - lar toplantıyı dağıtmışlar ve genç Zogoyu alıp Viyanaya götürmüş - lerdir. Kral Zogo, Mütarekenin sonuna kadar Viyanada kalmıştır. Umumi Harbin bitmesi üzerine Vi. yanadan memleketine dönen 70 « go, derhal toplattığı Arnavut as - kerleriyle İşkodraya taarruz etmiş ve müttefik ordulardan tahliye €- dilen ve Sırplar tarafından zapte- dilen bu şehri ele geçirmiştir. GG: Zogonün cesareti, hamiye- ti, cengâverliği Arnavütla- rın derin takdirlerini celbetmeğe kâfi gelmiştir. Zogonun enerjisi, teşebbüsten yılmayan olgunluğu cenebi ordu- ların işgali altında bulunan Arna- vutlukta milli duygunun artma - #ina, vatan hissinin çoğalmasına vesileler uyandırmıştır. Arnavutlar genç Zogoyu can - dan sevmişler ve 28 (o ikincikânun 1920 tarihinde yapılan o mebusan intihabatından sonra Delvinanın reisliği altında kuru « lan kabineye dahiliye nazırı ola - rak getirilmesine o çalışmışlardır. Bu tarihten İtibaren Zogo Arna - vutluğun kuvvei muharrikesi ma- kamına gelmiş bulunuyordu. Bi - raz sonra genç Zogo harbiye neza- retine geçmiş, şimal ordusunun 1s- lahına çalışmış, tehlikeli askerle- ri ordudan atmıştır. Bir müddet sonra Cafer (Oİpi - kabinesin- de tekrar Dahiliye nazırı olmuş- tur. Arnavutlukta baş gösteren bir İsyanın önüne geçmiş, âsileri te - mizledikten sonra da Başvekil e - larak hükümetin başına geçmiştir. 23 şubat 1924 tarihinde genç bir mekteplinin tsbanca kurşunu İle yaralanarsk mevkiini muhalif par tiye bırakarak OBaşvekâletten çe- kilmiştir. Pariste bulunan ve bir kan davasından dolayı Esat paşa Toptaniyi öldüren talebe Avni Rüs temin Tiranda Toptani ailesi tara- findan öldürülmesi bahanesiyle yeniden bir isyan başlamıştır. Ka- bine erkânı Tirandan © kaçmağa mecbur olmuştur. Zogo da Belgra- 'da iltica etmiştir. İsyan nihayet buldüktan sonra Zogo 1923 sene - sinde Tirana davet edilmiş, parlak merâsimle karşılanarak ve Arna - Yutluk Cümhurreisi unvaniyle hü- kümetin başma getirilmiştir. 1927 senesi birincikânunun 7 inci gü - nü de parlâmento tarafından ka - bul edilen bir kanun ile Zogoya millet halâskârı unvanı verilmiş - tir. Bir sene sonra mebusan mec- lisinin 1 eylül 1928 tarihinde ver- diği kararla Arnavutluk krallığı teessüs etmiş ve Zogo Arnavutla- rin kralı birinci Zoğo © unveniyle kral ölmüştür. Rv evvel Cümhurrecisi, i- ken İtalyanlardan; elli mil- yon altın franklık bir istikraz sk- detmiş ve bir İtalyan mali grupu- nun yardımı ile Tirânda ilk Arna- vut bankasını kurmuğtu Kral Zogo, bir ihtilâlei olduğu; vatan ve milletini sevdiği ve tığ - runda dövüşmekten - çekinmediği kadar uzağı görür, siyasi bira - dam değildi Talebesini İtalyada tahsil et- tirdi. Hastanelerinde İtalyan has » tabukıcısından başkası yoktu, Mek teplerinde İtalyan lisanı mecburi idi, Asarı âtika hafriyatını, İtal » yanlar yapar, madenlerini İtalyan- lar işletir, ithalât ve ihracatını İ- talya ile yapardı Bütün tayyare sey rüseferi / İtalyanların elindeydi. Velhasıl havası, karası, denizi or- dusu, parası hepsi Romaya tevec- cüh etmişti. İşte her şeyi ile Romayı kazan- mak isteyen Arnavutluk maalesef kendisini kaybetmemek için çar - Pişmaktadır. Kral Zogo 1927 de İtalya ile bir ittifak muahedesi imza etmiş - ti İtalya bugün müttefikinin mem leketini istilâ etmektedir. Kralın validesi bir kaç sene ev- vel öldü ve sarayi krlainin arka - sında Elbasan yolu üzerinde yük- sek tepedeki büyük kabire, &ö - lü, Kralın Macide, Ruhiye, Müzeyyen ve Sehiye isminde dört kız kardeşi vardır. Bunlardan Se. niye Abdülhamidin oğlu Burha - nettin ile evlidir ve Burhanettin Arnavutluğun Paris sefarethanesi kâtibidir. Süleyman | Millet Meclisind Meclis Ihtısas | Encümenleri Için Seçim Yapıldı Ankara, 10 (Tan Muhsbirinden) —| Büyük Millet Meclisinin bugünkü! İtoplantısında Meclis İhtisas Encü- jmenlerine şunlar seçilmişlerdir: | Adliye Encümeni İ (Ankara), Numan Ak- say (Antalya), Osman Niyazi Burcu (B Mümter Ökmen 8 (Bursa), Münir Çağıl (Çorum), Seref Aykut (Edirne), Abdi bek Pirat (Erzincar), Ömer Asım Akse (Garlantep), Abidin Binkaya (Kartam nu), Recep (Kayseri), Suat Hayri Ür- (Kayseri), Ragıp Akça (Kocaeli), (Kocseli). Fuat Gölbudek alip Gültekin (Konya), Refik Menemencioğlu n), Dr. Saime at Sirmen (Rize), Falk Ahmet Barutçu (Trebzon), Devrim (Zonguldak). Arzuhal Encümeni İ İsmail Hakkı Mumcu (Amasya), Adnan Menderes (Aydın), Fahretin Tirldoğlu | (Balikesir), Hayrettin Karan (Bahkesir), | LA Gören (Bolu), Mustafa Fehmi G çeker (Bursa), Nevzat Berkay (Denizli), Mehmet Şahi (Gazlantep), GU İhsan Sökmen (Giresun), Şevket Erdoğan (Gi müşane), Dr. Yumuf Ziya Somer (Kırs #tin Olpa (Kocaeli), Dr. Veh- Ordu), Hamdi Şarlı (Ordu), (Ordu), Ralf Dinç (Rize), maun), Naşit Firat (Sam- Akif Örtekin Erdemgil (Sıvas), Hikmet Işik (Sıvas), Ziya Başara (Sr Süleyman Sırrı Gedik (Trabzon), Münip Boya (Van). Bütçe Encümeni Galip Kargı (Ânkar: ta), Rüruhi Bol | Yahya Ülgen (E kale) Altay Ünsel (İsparta), bul, ). Sedettin Serim (Kayseri), Denker (Kirklareli), Şevket Ödü (Rırdarai, Mehrizt Seyfeli (Kır- şehir), Orgl, A. Salt Akbaytuğen (Kocae- 10), AN Rıza Türel (Konya), Naim Hazım 4Diyarbak:r), Zeki Mesut Alsan (Diyare £), Fazil Ahmet Aykaç (Elazığ), Safa fet Arıkan (Erzincan 3 tanbul), Salih Cimenz (İstan! Menteşe (İzmir), GL (Kars), İbra! , Hali Muhittin Akyüz Potoy (Tokat). İktisat Encümeni Berç Türker (Afyon K.), Hamza firkan (Afyon K.), İzzet Akosman (Afyon K.), Ahmet Ulüs (Ankara), Mupm Eriş (Ankara), Nazmi Topçuoğlu (Aydın), Ves Ni Necdet Sundükay (Diyarbakır), Fuat Balkan (dire), Salih Başotaç (Erzin- cen), Emin Sazak (Eskişehir), Nuri Pas şı (derlentep), “İsmail Sebüncu , | (Giresun), Edip Servet Tör ÇGümüşenel, , Abidis Dae di Denizmen nir), Dr. Mum Mehmet Aldemir 4 (Kars), Celâl orya), K Atalay (K Gügde), HE can (Seş sön Cavit (Rize), Şeması İş- an), Naki Bekmen (Sirt), Yu rabacak (Zonguldak). Kütüphane Enciimeni Dr. Genersl B. cik), Dr. Mustafa Ci ri Pektaş (bialetya), ni (Çorum), Hazım Tepeyran © , | Niğde). Maarif Encümeni Belkis Baykan (Ankara), Türkün Örs talya), İsmafi Hakkı Uzunçarşı (Ba. kâr), Emin İ Akyüz (İstanbul) Fuat Rıdvan Nafiz Hzüer (Manisa), Yönlem (Ordu), Selim Sim Tartan (Ordu), Hasip. Ahmet Ayi (Tokat), Hali İhat Beztepe (Trabann), (Urfa). Maliye Encümeni Onat (Konya), Aletin Tiridoğlu (Kütah- ya), Muttalip Örer Ciralatya), Ozman T: ner (Malatya), Mansur Bozdoğan (Maraş) Rıza Erten (Mardin), Hüsnü Kita i) nı), | Remzi Çiner Raif Karadeniz! abzan), Sırrı Day (Trabzon), Sami (Urfa), Akmet Sungur (Yozgat), (Yozgat). Dahiliye Enetimeni Esat Uras (Armasya), Fevzi Daldal (An- kara), Rasih Kaplan (Antalya), Yah: Sezal Uzay (Bulkesir), Necmettin $ (Bingöl), Fatin Güvendiren (Bera), Fazlı Güleç (Bursa), Hilmi Ergeneli (Çanakiea- 16), Atıf Tüzün (Çorum), İsmail Kemal Alpsar (Görüm), Osman Sahinbaş (Bâir- ne), GL Zeki Soydemir ÇErzürüm), Nakl. ye Ergün (Erzurum), Münir Akkaya (Giresun), Resat Dilmaroğlu (İzmir), E- set Özoğuz (Kars), Zihni Orhun (Kars), Ahmet Hilmi Kalaç (Kaşseri), Ni Toker (Kayseri), Sevki Ergun (Kenya), Emrullah Barkan (Malatya), Edip Ecrin (Mardin), Ydehmet Ali Yürüker (Sam sun), Zühtü Hurukan (Samsun), Mithat Şikrü Biledn (Sivas), Cemi) Ubeydin (Tekirdağ), Galip Tekel ÇTokah, Ziya Arkan: (Yozgat), İbrahim Etem Bozkurt (Zonguldak), Rifat Varda (Zonguldak). Divanı Muhasebat Encümeni | Aka Gündüz (Ankara), #ilmi Şeremet- | W (Balıkesir), Muzaffer Akpınar (Balıke sir), Tevfik Temelli (Bitlis), Cemi Öz. çağlar (Bolu), Emin Yerlikaya İbrahim Necmi Dilmen (Burâ met Sanlı (Burdur), Nafiz Du rum), Gİ Refet Bele (İstanbul), Dicle (Kastemomu), Hilmi Çoruk (Kasla- wonu), Nuri Tamaç (Kastamonu). Hazım Börekel (Kizşehir), Mehmet Erten (M3- Taş), Cemal Karamuğla (Muğla), Fak Saylu (Niğde), Ahmet İhsan Tokgiir (Or- du), Mitat Aydın (Trabzon), Haydar Rüştü Öktem (Tunceli). G. ve İnhisarlar Encümeni Nafiz Aklın (Amasya), Dr. Emin Ce- maal Suda (Bolu), Af Kamçıl (Çazakk 1e), İsmet Eker (Çorum), Süleyman Kös- tektioğlu (Çorum), Sakir Baran (Çorum). Dr. Hazım Samanlı (Denizli), Fahri Ak- çakoca (Denizli), Cahit Çubukçu (Dir bakır), İstamat. Özdamar (Eskişehir), Sı detlin Urab (İstanbul), Ali Dikmen (Ko- eaeli), İzzet Erdal (Konya), GL. Seyfi Düzgtren (Mardin), Dr. Hüseyin Avni Ercan (Muğis), Naim Erem (Niğdel, Hu- Jösi Orueyoğlu (Sinop), Daniş Eyüzoğlu (Trabzon), Mitat Yenel (Tunesli), Ezrem Pekel (Yozgat). Hariciye Enetimenl Falih Rifkı Atay (Ankara), Dr. Cemal Tunca (Malatya), Mümtaz Kaynak (Ay- dın), Hasan Cemil Çambel (Bolu), Asım Us (Çoruh), Dr. İbrahim Töli Öngören “İsit Tankut Cemel Akçın (Afyon K.), Haydar Cer- çel (Afyon K.), İhsan Tav (Ağrı), De. Gas Hip Kahraman (Bursa), Zülfü Tire) (Dİ» yarbakır), Münir Hüsrev Göle (Erzurum), Ahmet Aksu (Gatinntep), Atıf Bayındır (stanbul), Kâmil Dursun (İzmir), Ömer Taşçıoğlu (Kayseri), Hamdi Kuleli (Kirke ” İlareti), İzzet Örken (Kirşebir), İbrahim. Tolon (Kocaeli), Kâzım Gürel (Konya), Mahmut Nedim Zapçı Oslatya), Fafk Kurdoğlu (Marisa), Dr. Abravays Mar (Niğde), Kemalettin Kâmi (Rize), im Arvas (Van), Yusuf Özenci (Zon» uldak). M. H. Tetkik Encümeni " Rifat Araz (Ankars), Şakir Kınacı (An kara), Mehmet Emir (Balıkesir), Ziya - Mazhar Kansu (Corüh), 1 (İstanbul), Dr. Hilmi Hakkı Kılıçoğlu (Muş), İbrahim “Mete (Seyhan), “Hakkı Ungun (Van) Milli Müdafaa Encilmeni Hanım Çarıklı (Balikesir), Sallh Borek (Bilecik), Dr. Akif Ankan (Çankırı), E- Yüp Sabr! Akgül (Çorum), GL Kâzm © Sevüktekin (Diyarbakır), Aziz Akyürek © CErmurum) .ş rü Koçak (Erzurum), Hasan Fehmi Ataç (Gümüşane), Yusuf Ziya Zarbun (Gümüs şana), Dr. Tuğamiral Hakkı Şinasi Erel (İstanbul), Hüsrev Kinldoğan (Kars), acan (Kars), Vehbi Bihdn Gİ. Osman Koptugel (Malatya), Nami Duru (Manisa), Hasan Res Olaraş, Sadullah Güney (Muğla), Amiral Fahri Engin (Samsun), | Rüyen Barkın (Samsun), Sinan Tekeli- oğlu (Seyhan), Cevdet Kerim İncedayı (Sinop), Röhmi Apak (Tekirdağ). G1. Ah- met Yazgan (Urfa), Celâl Arat (Yozgat). Nafıa Encümeni Mebrüre Gönenç (Afyon K.), Arif Bay. lin (Ankara), Esref Demirel (Anki Ali Rıza Erem (Çoruh), Fuat Ziya Çiyile tepe (Eleriğ), Aziz Samih İlter Erzincan), İzzet Arukan (Eskişehir), Osmân Işın (Es- © kişehir), Hüsnü Özdamar (İsparta), Sas dettin Epikmen (İzmir), Sadri Eviem (Kütahya), Mehmet Şevket Özpazarbaşı Gale Erçin (Manisa), Halit Mengi ( Oiğde), Abdurrahman Nsci Demirağ (Sivas), GL Sıtkı Üke (Tokat), Sami Erkman (Tun- celi), Şeret Uluğ (Urta), Velet İzbudak (Yozgat). Pertev Demire han (Erzurum), Ahmet Şükrü Esmer (İs- © ), Vasıf Cinay (Malatya), Osman © $. ve M. İçtimaiye Enetmnel j Dr. Hüsamettin Kura) (Ağrı). Dr. Tap fas (Ankara), Dr. Münir Saykan (Anfate * ya), De. Şakir Şener (Aydın), Dr. Muhlis Suner (Bilecik), Dr. Ahmet Ruhi Yesil. yurt (Burdur), Dr. Refiic Guaran (Pure ), Dr. Hamdi Berkman (Denizti), Farma Memik (Edirne), Dr. Mehmet AM Ağa- (Sonu 10 uncuda) suf Kemsl Tegirşenk (Sinop), Hasan Ka- im Örer Akalın (Bile hikesir), Avni Yukaruç (Çanakkale), Rex şet Nuri Gi Talât Onay (Girem Hamdi Ülküven -(Trabzon), Kefet Ülgen