23 Mayıs 1935 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 14

——— 14 TAN 23-5-935 a— Bütçe Müzakeresine Dün Başlandı ti senevileri olmak üzere düyu- nu umumiye bütçesinez,700,000 lirası müdafaa hizmetlerine, mü tebaki iki milyon lirıı_ı da dzv_- letin diğer hizmetlerine tahsis edilmiştir. Şunu da ilâveten arzetmek is- terim ki, cumuriyetin büyük ese ü » İ muhtelif programın aynen tatbikini te - min maksadiyle, bu bütçenin i- çindeki rakamlar haricinde ol - mak üzere fevkalâde membalar- dan tedarik olunacak varidattan verilmek üzere 8,5 milyon lira nafıaya, kezalik — memleketin yüksek müdafaa ihtiyacının is - tilzam ettiği fevkalâde masraf - lar içinde yine ayni fevkalâde membalardan tedarik olunacak mikdardan verilmek üzere ,200 bin lira da müdafaaya, nazım hesaplardan temin olunan 3,5 milyon'lira da iskân, maarif, iktisat, ziraat hizmetlerine tah- Sis olunmuştur. Binaenaleyh bu paraların da esas yeküna ilâvesi halinde 1935 senesi bütçesi 214 milyon liraya baliğ olmaktadır.Bu 214 milyon lirayı hizmetlere tevziini yapa - cak olursak şöyledir: , Yüzde 28,4 nafıa, Maarif, ik- tisat, sihhat ve ziraat işlerine. Yüzde 17,1 düyünu umumiyeye Yüzde 30,5 müdafaaya, Yüzde 4,7 jandarmaya, 19,3 de büyük millet meclisi dahil ol duğu halde devletin diğer hide matma tahsis edilmiş- bulun maktadır. Şu süreti tevzi dahi açık olarak gösteriyor ki, cumu- riyet hükümeti halktan topla - dığı paraları yine halkın yüksek menfaat ve hizmetlerine tahsis ve sarfetmektedir. Program __Mııraf hususunda takip etti- de edebilirim. Diyebilirim ki: halkın ihtiyaçlarına ve iktisadi hayatta iş #ahasmna taallük eden masrafları çoğaltmak, — gayri müsmir masrafları azaltmak - tır 1935 senesinde adi menbalar- dan 195 milyon lira toplıyaca, muzı tahmin ediyoruz, Tıhdıiî mızın şimdiki seyir vaziyetine tamamen mutabıktır. 11 aylık tahsilâtımızım yekünu 173 bu « guk milyotı liradır Vasıtalı, vasıtasız vergiler ! Finans Bakanı tahsilâtın va- !l.dı! nevi itibariyle mükayese- Si etrafında da — izahat vererek vasıtasız vergilerin - buhran ve müvazene vergileri dahil oldu - Bu halde - 932 senesinde 11 ay - lık mikdarının 51.902,000 933 934, ooâ : .’ugı Tn v llra ve 934 senesi 11 a; lik mikdarının da $5,000,799 i:- ra olduğunu, Vasıtalı vergilerin -inhisarlar ve fevkalâdeler de dahil olduğu halde - bünların da 932 senesin de 11 aylık mikdarının 98,483 bin, 933 senesinde 11 aylık mik darınm 98,339,000, 934 senesin de ise 11 aylık mikdarı 11,714, bin liradan ibaret bulunduğunu söylemiş ve demiştir ki: “Bütçe ve hazine muamelâtıma dair muntazaman yapılan neşri yatımız, mütevazin olarak tas- dik edilip verilen bütçelerimizin tatbikat neticesinde dahi ayni te vazünü muhafaza etmekte ve hesabatın normal ve tabii mem balardan tedarik edilen vergiler le kapatılmakta olduğunu sarih olarak göstermektedir. (bravo sesleri) ,,. İktisad? vaziyet Fuat Ağralı bu hususta uzun mükayeseler yapmayacağını işa ret ederek iktisad? vaziyete te - mas etmiş ve şunları söylemiş - til “Hariç pazarlarımızda klering mukavelelerin ihracat malları - karşılıklı menfaatlere dayanatı mızın değer fiatla satılmasında ve ihracat miktarının arttırılma sında mühim bir âmil oldukları muhakkaktır.Dahilde de ziraat ve hava mahsullerimizin fiıdı-' ri 934 senesinden 933 senesi (Baş tarafı birinci sayfada) ne nazaran bir yükselme göster miştir. Buğday fiatının korun « sanayi programımızın tatbika- sanay proğramımızın tatbika - ti ve ihraç azarlarının bulunma sı ve kıymetlenmesi de bisinci derecede nazarı dikkati celbet - mektedir.,, « Bankalar “ Hususi kredi vaziyeti yeni larımızın vaziyeti bankala rımız 934 senesinde neşrettikle ri blânçolara nazaran, bunlar - dan ziraat bankası hariç olmak üzere, sair bankalar cumuriyet Merkez Bankası, İş Bankası, Sü mer bank ve emlâk bankası blân golarını kârla kapatmışlardır. Ziraat bankası yalnız terakki göstermemiştir. AdapazarıTürk ticaret bankasının bir milyon 200 bin liradan ibaret olan ser - mayesi geçen teşrinievvel 934de vuku bulan fevkalâde bir içtima da yeni hissedarları olan hazine, Sümer Bank, Ziraat Bankası, İş emlâk ve eytam banka sının iştirakiyle 2,200,000 lira - ya iblâğ edilmiştir. Hazinenin ve milli bankaların yardımlariy le bu banka düşmüş olduğu sı - kıntıdan kurtarılmıştır. Milli Bankaların, ziraf, sınat, ticari sahalarda ve imar husu- sunda vukubulan müracaatlara bünyelerin müsait olduğu merte bede kredi bulmakta ve müşteri- lere lâzım gelen kolaylıkları gös termekte müvaffakiyetle çalış - tıklarını yüksek huzurunuzda şükrana arzederim , Mevduat Bundan sonra bankalardaki mevduat etrafında Finans Baka nı şu izahatı vermiştir: 933 senesindenberi mevkii me riyette — bulunan — mevdüa- t — koruma kanununun hal- kın tasarrufatını vikaye hu- susunda kâfi bir teminatı haiz olduğunu ve bu kanunun neş- rinden sonra seneden seneye hal kın tasarrufatmın — artması için lâzım gelen teşvik edici ma- hiyette olduğunu meydana koy- muştur. Biriktirilen paralar, gerek bi- riktirenler için gerek — bunların iktisadi hayatın inkişafında isti- mal olunmaları hasebiyle amme için faydalı olduğu görülmekte- dir .Bu kanunun — karşılıklar i- çin faydalı olduğu görülmekte - dir. Bu kanunun karşılıklar için kabul etmiş olduğu esaslara gö- re bunların menafiinden mah- rum kalmaması yolunda batıka- lar tarafından vukubulan müra- caatlar üzerine geçen sene yük- sek mecliste kabul edilen kanu- nun çerçevesi - dahilinde bunla- rın istimalineemüsaade verilmiş ve bu suretle gerek bankalar Ve gerekse mevduat sahibleri hakkında istifadeler temin olun müştur. Bu suretle bu kanunun tasarruf için kâfi teminatı haiz olduğu anlaşılmıştır. Milit para Milli paranm fiilt istikrârın- dan bahsetmeyi lüzumlü görü- yorum. Paramız — bugünkü ikti- sadi rejimlerin normal Şeraitine dayanarak ini muhafaza etmektedir. Dünya para işleri- nin gidişini ehemmiyetle, alâka ile takib etmel ' Bizim pa- ra hakkında takib ettiğimiz ga- ye ıpüteıddit vesilelerle mevzuu bahis olduğu üzere sarihtir. Bi- zim para işlerinde tutumumuz büdçe müvazenesine, ticaret ve tediye müvazenelerine istinad e- den emin esaslar üzerindedir. Tediye muvazenesi Tediye müvazenesindeki ağır yükü, geçen sene olduğu gibi bu senede harici borçlarla eskiden kalmış olan borçların hanqe çık mak istenilen sermayeleri teş- kil etmektedir. Döviz yükünün ağırlığı, harici ticaret müvaze- nesinin lehimizde olan farkı ö- demeye kâfi gelmuneıindzt_iir. Bu husustaki müşkülâtı klering ler sayesinde korumaktayız. Finans bakanı sözlerine de- vam ederek kanuni =.mb.ıı tinaden gümüş para Ş landığını bunun 4 milyonluk kısmının mayısda — ikmal edil- miş olacağını, önümüzdeki sene içinde de 50 ve 25 kuruşluk ak- samıntn büyük önderimizin res- mi ile müzeyyen olarak tedavü- le çıkarılacağını söylemiş ve di- ğer tarafdan — da 10 ve 5 kuruş- luk nikel paraların da basılarak çıkarılması için lâzım gelen ted- birlerin alındığını ilâve eylemiş- tir. Barçlar Fuat Ağralı bütçe münasebe- tile vaki bu izahatı dolayisile dış ve iç borçlarımıza da temas ederek: * Düyünu umumiye bütçesi, istikrazlar faslı, imparatorluk- dan Türkiyenin kendisine isa- bet eden kısma ait — itilâfna- me mücibince tediye edilmesi lâ- zimgelen mebaliğ700 bin altının mukâbili olarak temamen bl.n_qe- ye konmuştur.,, demiş ve ilâve eylemi: ğ Dahili istikrazlarımızın - faiz ve itfasına lâzım — gelen miktar karşılıkları da temamen bütçeye konduğu gibi, diğer mfflqn mülga — seyrisefain idaresinin borcu dahi dahil olmak üzre dal- galı borçların itfası için 900 bin liralık tahsisat ta bütçeye kon- müuştur. Mahsubu umumi kanu- nunda ve hükümeti milliye borç- larına taallük eden dalgalı borç- ları tesviyesi işi ikmal edilmek ve senelerdenberi devam eden bu muameleye de kati bir niha- yet verilmek üzeredir.Kanunları mucil yüzde 5 ve yüzde 2 faizli istikrazlar 935 senesinde itfası lâzım gelen — kısımlarına ait tahsisat bütçede derpiş edil- miştir. Hülâsa olarak deyebilirim ki, kanunlarımızm, mukavelele- rimizin derpiş ettiği — borçların taksitleri, bir paraşı noksan ol- mamak üzre temamen bütçele- rine konulmuştur. (Bravo ses- leri). Hazine işlerinin tutumu, te- diyatın intizamı devlet kredisini günden güne yükseltmiştir. Ve günden güne yükseltmektedir. Geniş nafia programımızın tat- bikatı böylece kredilere istinad ederek normal şeraitle temin o- lunmaktadır. Bunlar için evvel- ce talibler yüzde 10 derecesin- de faiz isterlerken, hazinenin taahhüd ve tediyatında göster- diği intizam bunu yüzde 5.5 had dine kadar indirmiştir. (Bravo sesleri).Yüksek heyetinizden a- lman kuvvet ve direktiflerle dev let kredisinde husule gelen bu ferahlr vaziyeti memnuniyetle arzederim. Dahil? istikraz Bu münasebetle dahili istik- razlarımızdan da kısaca bahse- deceğim. 2436 numaralı kantnla yüz- de 7 faizli 30 milyon liralık bir istikraz akdine selâhiyet verdi- niz. Buna istinaden geçen sene iki milyon liralık bir emisyon yaptık. Bu senede dört milyon liralık emisyona ihtiyaç görül- mektedir. Aynı suretle bunu da yapacağız. Mi Ergani için yüzde 5 faizli ve ikramiyeli olmak üzre 12 milyon liralık verdiğiniz mezuniyet te- mamile istimal edilmiştir. Bu suretle verdiğiniz mezuniyet te- mamen kullanılmış oluyor. Anlalya hattı Antalya hattı için istikrazata müracaat etmiyoruz. Bu fevka- lâde menabiden elde edilecek varidatla yapacağız, Muvaffakiyetle akdolunan bu istikrazların ödeme şartlarına göre icab eden — karşılık tema- men bütçeye konulmuştur. İstikrazlara gösterilen rağbe- tin, bu rağbetin devlet kredisiy- le ve bu kredinin sağlamlığı ile alâkasını huzurunuzda memnu- niyetle arzederim. Tasarruf sa- hibleri paralarını bu suretle em- niyetli bir surette artırmakdan müsterih olacak mevkidedirler. (Alkışlar). Finans bakanı sözlerini şöyle bitirmiştir : Diyorum ki, bitirmek üzre bu- lunduğumuz mali yılır yüksek Meclisin isabetli irşadları ve ka- rarları sayesinde nasıl muvaffa- kıyetle geçiriyorsak, girmek üzre bulunduğumuz seneyi dahi yine yüksek heyetinizin çok ye- rinde ve daima hâdisatı gözönü- ne alarak vertliği yanılmaz ka- rarları sayesinde de muvaffaki- yetle başaracağımız tabiidir. İzmir saylavının sözleri Finans Bakanımdan — sonra söz alan İzmir saylavı Halil, memleektin beynelmilel ıiyuz.t ve buhran karşısında - vaziyeti, ihtiyaçları, husust vemahalli cep nelerden değil,umumi cepheden nazara almayı bizi mecbur etti - ğini anlattı. Tarihte geçen inki raz sebeplerini, kapitülâsyonla- rın vücude getirdiği zararları saydı. Atatürkün insanın gözünde nasıl yükseldiğini, onun tarihin bütün bu hakikatlerinden mül hem olarak General İsmet İnö - nü vasıtasile devletlere kapitü - lâsyonları kaldırmayı kabul et- tirdiğini anlattı. Sözlerine de - vam ederek, evvelâ harice karşı emniyet tertibatımızı almanın çok lâzım olduğunu bunun ba - şında da demiryolu ve yol mese lesinin bütçede yapılacak tasar- rufla behemhal - halledilmesini îiatu'li. Halil, Avrupanın bu - günkü karışık vaziyetini nüfusu nun artmasını ve diğer taraftan Amerika ve Avusturalyanın ar - tık Avrupadan gelenleri kabul etmemesi yüzünden Avrupanın başka yerlere göz diktiğini, memleketimizin coğrafi vaziye- ti noktasından da ehemmiyetini nazari dikkate alarak mutlak ve mutlak surette ordu; yol ve şi- mendiferlere azami gayret ver- menin lüzumunu, bütçe fazlala - rınm bu işlere tahsisini istedi, Halil İzmir dahili pazarları - mızı genişletmek ve arttırmak lüzumundan da bahsetti müsteh lik, bilhassa, çiftçinin dun olan maliyet fiatlarını hükümetin yar dımile tahsis etmek ve iştira ka bakan İsmet İnönüne karşı his- settiğimiz güven hepimizi çalış- mağa, tasarrufa ve fedakârlığa bu geçici buhranlı senelere pa - ğüs germeğe sevketmektedir. Bu güzel memleket daima ile ri gidecektir . İşte benim sarsıl maz kanaatim,, dedi. Ve çok al- kışlandı. Memur aylıkları Bundan sonra kitapçı Hüsnü söz aldı; Kitapçı Hüsnü 935 büt çesini Şükran ve kıvan;la karşı lamalıyız,, diyerek memur ma - aşlarına temas etti. Memur ma- aşlarınm her sene arta ar*a niha yet 8 milyon liraya baliğ olduğu nu söyledi. Kazanç vergisinin 9 milyon lira tahmin edilmesine karşılık 4 milyon lira tahsil ed'l mesi neticesinin ancak feci bir sürette tavsif edilebileceğini, kazanç erbabının bu kadaz: zaif - lamış olduğunu, buna bir çare bulmak lâzım geldiğini söyle - di. Hüsnü hayvanlar vergisine te mas etti. Bu vergilerin azaltıl - ması lüzümuna işaret etti. Güm rük varidatı üzerinde durarak bunlara da tahmin olunan mik- dardan az tahsil edildiğini, Kon tenjan tahdidatına biraz vüsat vererek memlekette iştira kabi- liyetinin arttırılması noktası- na da işaret etmiştir. Hüsnü memlekette son zamanlarda, ih- racatımızın fazla olduğu halde son aylarda, bilhassa şeker bay ramından sonra ticarette bir dur gunlük olmasının sebebini soru, Retik Şevket'in itirazları Bundan sonra Refik Şevket söz alarak mali kanunların doğ- rüdan doğruya halkı alâkadar eden kanunlar olduğu için çok ihtisaslı bir şekilde işlenmesi lâ zım geldiğini söyledi. Memur maaşlarına temas ederek, geçen sene bütçeleri üzerinde yaptığı tetkikleri rakamlarla anlattı.Me mur maaşlarının arttığını, büt- çenin yüzde kırk dördünü me - bülyetini arttırmak ve bunu murların maaşları teşkil ettiği « mlî'eıâww ni ve bunun döğrü olmaı ıT söyledi. Türker kürsüde Bundan soönra söz alan Tür - ker çok alkışlanan sözlerini he- yecandan sesi titriyerek ve göz- leri yaşararak bitirmiştir. Türker nutkunda: “Vergilere dair noktai naza - rını anlattı: Vergilerin ihtiyaç- lara göre konduğunu, mükellef- lerin bunu seve seve verdikleri- ni çünkü bunun vatani bir borç olduğunu söyledi. “Finans Bakanlığ ıbir vergi teklif ederken bir taraflı değil iki taraflı yürümek süretile ver gi teklifinde bulunmalıdır, Me - selâ bir yerde tüccar iflâs edi - yorsa ve yaptığını veremiyorsa k bunların sebeplerini a. ramalıdır. Mükellefin iştira kabi liyeti gözönünde tutulmalıdır. Nafıa işlerimizi ve yeni tatbik edilen sanayi proğramımızı ya- parken tasarrufa,ekonomiye çok riayet etmeliyiz. Memleketimi - zin müdafaasına ve imar işleri - ne ait masraflar mukaddes masş raflardır. dedi. Kamhiyo Türker bundan sonra, kambi yo meselelerine temas etti. De - di ki: “Paramızın istikrarmı sars - mamak süretile memleketimi - zin menfaatini gözönlünde tuta- rak kambiyo işlerine dair etraf L etüt yapmalıyız.., Keresteciyan Türker tedavül eden paramızın 160 — milyon lira olmasile bütçemizin 195 milyon liraya baliğ olmasızım bir Müvazenesizik vaziyetini gösterdiği, bu vaziyetin mali bir kombinezonla hallinin doğ - ru olacağını, sözlerinin yanlış anlaşılmamasını söyledi , Sözlerini şöyle bitirdi: Yer yüzünde cennet “Memleketimiz, herkesin kıs kanclığını celbeden bereketli gü zel bir memlekettir. Yer yüzün- de bir cennettir. Türk ulusu ise daima vatani vazifesini ifa et - meğe hazır fedakâr, çalışkarı bir ulustur. Büyük öndere karşı bes lediğimizi tükenmez iman, baş - —ai Haa söyledi. Vergiler ağır mı ? Mazhar Müfit, varidatı temin eden vergiler ağır mı, değil mi? Sualini alarak vergilerin ağır ol masının tabii olduğunu, memlekette yol, şimendlifer ve halkın şerefini, namusunu mu - hafaza edecek teşkilât yapıldı - ğmı, memlekette ihtiyaçların pek çok olduğunu, bu ihtiyaçla- rı karşılamak için paraya da lü - zum olduğunu söyledi. Bundan sonra memurların a- dedinin çoğalmasını, memur ma aşlarının da artmasını — tabil te- lâkki etmek lâzım geldiğini, yal nız asıl meselenin kemiyet ve keyfiyet meselesi olduğunu, az para verip çok memür — kullan - maktansa, çok para verip az me mur İçıllanmak lâzım geldiğini, memurlardan kesilmekte olan vergilerin kesilmemesini söyle- di. Resmi dairelerde lüzumsuz yere fazla mefruşata da çok pa - ra verilmemesini, son zamanlar da artan tetkik seyahatlerine fazla para verildiğini bildirdi, Bu masraflarda titizlik göster - mek lüzumuna işaret etti , Ekonomi Bakanı- nın cevapları Bundan sonra Ekonomi Ba - kanı Celâl Bayar kürsüye geldi Ekonomi Bakanlığını alâkadar eden işlere temas etti. Saylavla ra cevap verdi * Zirat kredi ve satış koope- ratifleri kamutaya, iktisat en - cümenindedir Bizim esas kanaa timiz iktisadi yolda köy ekono - misine vâsıl olmak, yani müs - tahsil için mutlak surette refah temin etmektir. Hepimiz biliyo- ruz ki, köylümüz çok çalışkan - dir. Fakat çalışkanlığına nisbet le maişet seviyesi düşüktür:Biz bu işi başarmadıkça iktisadi sa- | hıdq verimli bir iş yaptık diye- meyiz, Ayni zamanda kredi veren Memleketlerin iktisadi şartları- nı gözönüne alımak ve müsait şartlar bulmak lâzımdır. Maa - mafih temin edilen kredi her se ne artmaktadır. Krediler üze - bi Ü. SAları. n rinde çalışmak için ticaret ha yatımızda gözetmek istediği - miz istikrarın büyük kıymeti var dır. Kontenjan sistemimizin, kle- ring sistemine bağlanmış olma- sı bu kredinin artmasında başlı ca âmil olmuştur, denebilir. Madencilerimiz ve madenle - rin korunması ve istihsalâtın ar- tırması için hazırladığımız ka « rar bakanlar heyetinden çıkmak üzeredir., Ekonomi bakanı Celâl Bayar harici ticaret hakkında da: “Haric ticaretin durgun oldu ğunu söylediler, Zaten bu mev- sım di bir — mevsimdir. Frenklerin tabirile “La saisan morte,, tur, Bizde ihracat faaliyet ağus -! tos nihayetinde eylül iptidala - rında başlar. | Diyerek sözlerine son verdi/ ok alkışlandı, J ç Bundan sonra Emin (Eskişe- hir) söz alarak: Arkadaşlar, müstahsil sınıt tamamen muztariptir. Her hal- de hükümetimizin esaslı bir ted bir alması lâzımdır. Bu sene de- gilse bile, gelecek sene, hayvan resminin ve buna mümasil re « simlerin indirileceğini köylüye | müjdelemeliyiz.,, dedi. Bundan sonra celse 15 dakika tatil edildi. - İkinci celse İkinci celse altıda toplandı. İsmail (Çorum) paranın bazı devletlerin yaptığı gibi düşürül mesinin doğru olamtyacağını söyledi, Bundan sonra Finans bakant söz alarak beyanatta bulunanla- ra cevap verdi. Bundan sonra, Refik Şevket gayri mübadil bonolarının bu kadar düşmesinin doğru olamı- yacağını anlattı. Ziraat vekili Muhlis buğday mübayaası hakkındaki sözlere cevap vererek, Ziraat bankası » nın 300 milyon ton buğday sa- tan aldığı, 100 milyon tonun ha * rice gönderildiği ile 100 milyon ton stok olduğunu söyledi. Buğ day alım satım yerlerinin çoğal- tılacağını bildirdi. Sonra, bütçe heyeti umumiye si üzerinde görüşmeler kâfi gö rülerek fasıllara geçilmesi ka « bul edilmiş, kamutay masraf' bütçesi 2.895.712, Riyaseticum - hur bütçesi 400.800, divanı mu-y hasebat bütçesi 593,368, Başve- kâlet bütçesi 1,099062, Şürayı devlet bütçesi 217.813, İstatistik umum — müdürlüğü bütçesi 563,072, Diyanet işleri bütçesi de 610.616 lira olarak kabul edil miştir, Kamutay yarın toplanacak - tır, Yarınki toplantıda divanı ri yaset kâtipliği seçimi yapılacak vergi lâyıhaları kabul edildik » ten sonra bütçenin görüşülme- sine devam olunacaktır. İspanya İle . . <Ai Ticaretimiz İspanya ile ticari münasebet- lerimizde İspanyanın memleke- timize karşı ötedenberi aktif va ziyette bulunduğu malümdur. Bu memleketin son zamanlarda yumurta ihracatımıza gös terdiği müşkülâtım halli ve iki taraf arasında klering esası üze rinden bir ticaret akdi için İs « panya hükümetinin talebi üzeri ne — geçenlerde bir heyetimiZ Madrite gönderilmişti. Madritte devam etmekte O * lan müzakereler hakkında dün Madritteki husust muhabirimiz- den telgrafla şu dikkate değef haberi aldık I Muhab'rimiz bildiriyor | Madrid, 22 İspanya hükümetile buradâ bir ticaret mukavelesi akdi İçift Türk heyetile İspanya heyeti & rasında cereyan eden müzaker€” ler sırasında İspanya heyeti tâ” rafımızdan kabulüne imkân rülmiyen bazı taleplerde bulur” duğundan müzakere inkıtaa Uf a ak tehlikesine maruz bi lunmaktadır.