24 Aralık 1942 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 6
Dünya Edebiyatının ei Son . Elli Yılı EDEBİYAT PANAROMASI Yazan: İlerde, bu edeb? hareketlere ve bunları yapan edebi nesillere dair gok şeyler konuşacağız; fakat şim- dilik, 50 yılın edebi hareketlerini kaş bakışı gözden geçirmeyi, bun- ların Avrupa fikir beritası üzerin- de bir krokisini çizmeyi faydalı buluyorum. Bunu yapmakla, dün- ya edebiyatının son elli yılı hak. kında bir ön fikrimiz bulunacak- tır. Tekip edecek yazılarımızda hem bizim için anlatmak ve hem de okuyncularımız tarafıhdan an- laşılmak kolay olacaktır: 1885 den toparlak hesabı 1895 e kadar dünya edebiyatında Natura- lisme'e karşı mücadele. görülüyor. Bu mücadelenin esas karkteristiği İdealisme'e doğru hamledir. Bu idealist hamlenin yanı sıra bir de ber şeyden gına getirmiş, şehvet- perest bir estetik vardır. &ymbolism Fransada ve aşağı yukarı edebiyatı olan diğer mem- leketlerde moda olmuştur. Daha 1880 yılında Holanda edebiyatı benimsediği İdeslisme ile İmpres- sionisme ve Râöalisme mesleklerine karşı mücadeleye girişti, Yeni Yu- nan edebiyatı da o tarihlerde ye- nilik gösterdi 1888den itibaren Yunan edipleri, şiir ve romanda halk dilini kullanmağa başladılar, Rusyada, «Fayda için sanat» fikrinin ve içtimai nazariyelerin düşmanı olan 1895 nesli “Banat için sanat, uğrunda çalışıyorler ve yalnız “güzel,i tercih ediyor. ler. İspanyol çiir sanatı 1888den itibaren yenileşiyor, İtalyada, 1890 yıllarında ideslist ve bazan da mistik bir edebiyat cereyanı hisse- dilir; böylelikle din ve rühbanlık sleyhdarlığı ve muzırdır Giçentig- me edebi snshadan yavaş yavaş çekiliyer (Il (4) Selentisme elselede maddi ilim- lardan gayri hakikat olduğuna kadi olan demektir. Bu istılâhlar belâsıcı da- ha bilmeni nekadar çekeceğiz ? Bu yüzden makaleme Türkçe demek için bin tano ça- hit lâzım, Güm. SE Iİ MH SAN Portekiz'de 18902 doğru yeni f bir devre açılıyor, Râalisme itibar- dan düşmiye yüz tutuyor. İsviçre- de de yeni yetişen istidadlar Rö- alixşme'e karşı mücadeleye giri- şiyorlar. 1900 yılına doğru ikinci bir edebi hareket başlıyor. Fakat bu birincisi kadar mütecaniş ve derin değildir. Bunun da başlıca karak- teriatiği şöyle hülâsa edebilir: Fransuda Symbolisme değerini kaybediyor veya değişerek giir mektepleri çoğalıyor. 1895 de Ho- landa da ve 1900e doğru Alman- yada «Yeni romantizm» cereyanı başlıyor. Bu edebi hareket Avru- panın şimal memleketlerini istilâ ediyor. Nöo-Romantisme Estonya- da 1900 denberi pek bariz şekilde görülmektedir. W. James ile Berg- son'un şimal memleketlerinde de- rin bir alâka ile karşılandı. 1900-1914 de araşındaki yıllar- da Symbolisme Rus edebiyatında hakim birrol oynamıştır, İtalyada 1902den itibaren Croce ve onun meskini Antirationalişme mesleği ile üstübn çıkmağa başiadı. İspan- yada <93 hareketi büyük bir ehemmiyeti kazandı. Kıtanın milli felâketlerinden sonra İspanyol ede- biyatı, her noktada belli ki doğru ilerlemeye koyuldu; münekkit ve ferdiyetçi bir nesil türedi, Bu ne-| sil, maziyi kapamak için, fazlaca süslü bir Sentimentalişme'e sarıldı. 1800 senesine doğru, İspanyol - Amerikau Modernisme'i çıktı. Bu yeni cereyanda çok Romantisme ile beraber Alman edebiyatında görülen yeni İmpresslonime vardı. — ii ŞAIR EVLENMESİ HAKKINDA NOTLAR Yazan : Zahir GÜVEMLİ BOR AN Bu yeni san'at görüşünde, muhar- rir tabiatı ve eşya gibi gördüğüne göre ifad ediyordu. Bu, Rdalisme- den ayrılıyordu. Bu Modoernigme, kısmen psikolojik ve sübjektif idi. 1910danberi birbirine zıd edebi hareketler görülmektedir. Bazan realist bir sanat yapılıyor, fakat veni şekiller altında: Meselâ Al- manyada, ani bir intiba ve tesiri. ni ifade etmekten ibaret olan İmpressionisme yerine Expre&sio- nisme kaim oldu ve bu 191Zden 1925e kadar devam etti, Expressionisme'e tabiatte her hangi bir mevcut, esas cevheri itibarile bir sanat mevzuu olabilir. Sauatkâr ifade için, bunu zevahi- rinden sıyırmak, «ebedi» olânı or- taya koyurak onu yeniden yarat- mak mecburiyetindedir. Bazan da edebiyat «ruhun aksi sedası> telakki edilir, edebiyatın vazifesi, bu meslek mensublarına göre “Redi,i güzelleştirmek ve ideal haline getirmektir. Fakat bu nevi edebiyata karşılık büsbütün aksi cereyanlardâ görülmekteğir. Meselâ, sevki tabiiye, hayvaniyete ve mesleki hayat kaygularına far- la yer verdiler; ve böyle fikirler, hiç bir sanat endişesi duymadan, gelişi güzel bir kâğıdın üzerine serpigtirilir. Yanılıyorsam, bizde yeni neslin bazı gençleri, Avrupa ve dünya edebiyatının epice eski- miş olan bu edebi cereyanına k- pılmışlardır. Kervan yürümüş, va- racağına varıp dağılmış, bizimki- ler iss yokolmuş kervana hâlâ ka- tılmak sevdasında.. Şair Yahya gibi *O dahiler ki derya içeredir deryayı bilmezler. demiyelim de ne diyelim? Bazau da zekâya ve medeni- yete kârşı bir reaksiyon görülmek- tedir, 1910 yeni bir dönüm nokta- tasıdır. Bu tarihten itibaren İn- gilir, Rus, Fransız edebiyatında ve 1920 de de İtalyan edebiyatında, — Devamı 71 de —
