21 Ağustos 1941 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 14
Dönen yazılar Türk Tiyatro Tarihine Bir Bakış — 164 Encü Sayfadan Devam — Bahtsız yiğit — «Bahtsız yiğit» Kazan'da Şark matbaası tarafın- dan çıkarılmış, haşiri Maarif kü- tüphansidir. Bu eseri A. Kemal tarafından yazılmış, 1907 de Ka- zanda Tatar gençleri tarafından temsil edilmiştir. Kitabının lisanı hakkında gize bir fikir verebilmek için mukaddemesinden bir parçayı kouuyorum. (Bundan dokuz yıl mukaddem- de «Bahtsız Yiğit» namnda, ti- yatro tarzında bir risale yazıp isimsiz olarak neşrettirmiş idim. tiyatrolar oynayor ve tİ- yatro tarzında yazılan eserler mev- kli temaşan koylur » ümidleri ol vakitlerde yok idi; şol sebepten müzkür risalemi mevkii temaya vözederlek derecede inüb yazu ha- tırıma bile gelmemiş idi. Şimdi bu senede Tatarca tiyatrolar baş- landı. Bir kerre fikrimi sarf kıl- mış olduğum çu eser büsbütün meydşndan boğalmassun diyerek ris&lemi ıslah ederke girışdim. Ve şimdiki haline gitürdüm. İbtida- sından tokuz sene geçtikten sonro mezküt eşerimi ikinci mertebe ka rilerime srzeder ki muvaffak bui- bulu. Eserim kari'leri ve tama yacıları indinde makbul olurmu, yok mu? o kadarısı müstakbelde görülecekdir. Beş perdelik bu dı- Tamda tiyatro tekniği çok güzeldir, Çengi — Çengi yahut Daniş Çe- lebi, üç perdelik milli bir eserdir. Ahmet Mithat efendinin bu eseri Tercümanı Hakikate tefrika sure» tinde dere olunduhtan sonra ayrı ca ilk defa olarak 1301 de risale şeklinde dahi tabolunmuştur. ( Muharririnin rızaı istihsal olun- madıkça tiyatroda icra olunamaz). İtast ilamı'nı yazan Mueahip zade Celâl, Hülleci'yi yazan Re- şat Nuri bu eserin tesirinne kala- rak komedilerini yazmışlardır. Bu komedi Osman bey gatinosunda Ahmet Fehim efendi tarafınan temsil edilmiştir. İlk defa da ke- mani Haydar Bey tarafından bes- telenen eser Kedikpaşa tiyatrokun- 168 — Servetifünün “— 2348 da üperet şeklinde temsil e&dil miştir. Jon Türk — Yazanlar « Rüh- san Nuvare ve Tabsin Nabit> üç perdelik milli temaşa tâbii ve na- şiri — kitapçı Leon Lütfi, bu eser birinci defa olarak 6 Ramazan 1326 tarihinde Osmanlı tiyatrosu tarafından mevkii tamaşaya vaz- olunmuştur. 1325 de Asadoryan matbaası tarafından kisap halinde çıkmıştır. Rühsa Nuvare ve Tah- sin Nabit beraberce ( Sanatkör) isimli bir piyes daha yazmışlardır. Bn eser de Osmanlı tiyatrosu tara- fından bu tiyatro sezüinde temsil etmişimdir. Jon Türk piyesi halk tarafından çok iyi karşılanmıştır. İlk defa şu sanatkârlar tarafından temsil etmişimdir. Manakyan, Bi- nemciyan, Aleksanyan, Şahinyan, Papasyan, Dülgeryan, Hulüsi, To- layan, Matusyan, Azuif hanım, Bi. nemoiyan hanım aynizamanda şair olan Tahsin Nahit birçok tiyatro piyesleri daha yazmıştır. Tiyatro- ya çok hizmet etmiş olan bu kıy- metli yazıcı gok genç bir yaşta olmüştür. Tam Müstebit yabut Eşkelli Memo - sahne için yazmış bir orta oyunu piyesidir. Teodor Kasap efendi tarafından yazan bir perde» lik bu eser çok açık bir Türkçe ile yaşılmıştır. Teodor Kasab'ın bir gok eserleri Gedik Paşa tiyatrosun» da sahneye konmuştur. (3) Pinti eserde bu tiyatroda oynamıştır. Eserlerinde ( Yerli bir koku vardır, tam müstebit yahut Eşkelli Memo 1324 de kitap halinde çıkmıştır, Komik Abdi ve büyük Şevki Di- rekler arasında bu komediyi birçok. kereler temsil etmiştir. Gülnihâi — Gülnihal Namık Kemal'in içtimai bir eseridir. Ve oda ve bizdeki âile hayatını gok açık olarak gösterir. Birçok tiyat- rolar tarafından sahneye konmuş- tur. Ahmet Fehim efendi tarafın- dan < Kara belâ» işmi altında filimi çevirmiştir. Beş fanl, ealtı perde olan bu dıram Sultan Beysa- gitte Rakırcılar karşısıneaki mat- baada tabolunmuştur. Kurtlar paskalyası yahut bir zevcin nedameti — Müellifleri ? Granjeyniyos ve Tajak. Mütereç- cimi: Ali Riza. Maarif Nezareti Celilesinin ruhsatile birinci defa olarak tabolunmuştur. 1801 de kitap halinde çıkan bu eser şakılı bir komedidir. Üç perdelik be eser Benliyan tarafından Benliyan operetinde temsil etmiştir. Bu ese- rin mukaddemesinde bir parça: (Nesrine cür'et evlediğim “ Kurt- lar paskalyası ,, komedisi sefih bir zevç ile müveşvis bir zevcenin beyninde geçen bir vak'öi mbghi- kedir, Vakıa tashihi ahlâka hadim ol- mak için tasavvur edilmiş olan ciddi bir vak'ai facia. Bir romana veyabut dahası bir tiyatroya ser- maye olacak iken hande bagşayi âlem olmak üzere kaleme alınmış bir komedi suretinde enyorı kariine konmasını efkârı öiddiye ashabı nazar istihfaf ile görürler, Lâkin mesaili münebbibe ile mütşnebbih olabilen sâf fikirlerce bir tiyatro veyahut roman gerek bir sureti fİacis veyahut muzhike- de olgun hep şu esasa müstenittir, “ Taahihi ahlâk , bununla beraber dahaşı bir vak'a ile neticelenen vnkuatı muzhike ile neticelenen dahşi vak'alar bugün âlemi inea- niyet içinde işltilmekte ve roman sabayikile tiyatro sahnelerine gö- rülmekte ve ber ikisi de slkışlan- maktadır. S. Nahit Bilga Li BEETHOVEN — 166 ıcnı sahifdn devam — 1-2-3-5-9 uncu genfonileri Franz Liszt tarafından piyano için iki cilt halinde toplanmıştır. ( Su- natları ), (kovortaları ), ( diğer sen- tonileri ),( Solenin Mas ), (Bgment), (Coriolanuş) ve (Leonoro) oveto- ları dünya şaheserlerinin şahikala- ndir. Bethavn'ın Rus musikisine rlan derin tesiri nihayet Çayko- veky'yi yetiştirmiştir. eN, Myss- kovaky ( Belhoven ve Çaykovsky 3 adlı eserinde, iki dâhiyi mukuyese ederek derki: Binlerce, milyon- larca insan Bethavn'ın tesiri altın- da kalmış, fakat bir Çaykoveky hususıyetini göstererek dehâsını ortaya atabilmiştir ». Çaykovaky dâhi Bethoven'in eğhi şakirdidir. M. Hulüsi DOSDOĞRU
