20 Nisan 1939 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 12
No. 2926—341 UYANIŞ Tarihten Yapraklar : 347 BATI rI A MN Yazan: Reyhan Kenan beş türlü hastalıkların hiç bi- rile hastalanmamışsa, demekki fenni bir ağaç değildi. Fenne mugayir bir tarzda hastalanan valışi ve cahil bir ağacın ise hakkı baltaydı. Böyle edebsiz bir ağaç, Bay Muhsinin malü- matına meydan okuyan bir ağaç ne biçim meyva verirse versin bir meşe odunu idi. Bunun üzerine köylüler bal- talarla ağaçları çatır çutur ala- şağı etmeğe koyuldular. > Ahmed ağa tuhaf bir adam- dı. Hasan usta ile beraber baltaları omuzlarına vurmuşlar, ve portakallığa (o varmışlardı. Hasan usta, «ne dersin kardeş biz bu ağaçların hastasını da dirisini de niye kesib yıkıyo- ruz, vallah aklım ermedi» di- yordu, Âhmed ağa bıyık altın- dan gülerek: «Onu bilmiyecek ne var? Evvelden ağaçları bi- rer birer korkutuyorlardı. Şim- di orman orman korkutuyoruz. İş perakende değil toptan olu- yor. Öteki köydeki portakallık- lar görsünler de resmi muame- ieden ürküp, dinç kalsınlar patır patır yemişler versinler diye biz bu köydeki portakal- lıkları kesiyoruz. Bunun anla- şılmaz bir şeymi var» dedi. #Öteki vallahi sâhi! Şimdi ak- lima tak etti> diye cevab verdi. Rusya fatihi ve Altın - ordu devletinin müessisi olan Batu Han 1227-1265) 13 üncü asrın ilk sene- lerinde doğmuştur; Prios Cüci'nin ikinci oğludur. Cengiz - Han sağ- lığında oğulları Cüci, Cogatay ve Ugedey'e imparatorluğun bazı par- çalarını vermişti, En küçük olan Tului ise, babasının ölümünden son. Ta, onun imparatorluğuna beris ol- muştu. Tuluinin tevarüs ettiği bu kısım Mogolistauın şark kısmıydı. Bugün hâl& bazı göçebe Türk kabilelerinde (Ocari olduğu gibi en küçük oğul Sile ocağının va- risi addedilirdi. Peder sağlığında büyük oğluna aile ocağından en uzak olan arazi parçasını diğerle- rine ise daha yakınlardakini verir- di. Bu suretle Cengiz - Hanın silâ- hının kuvvetile büyük oğlunun yurdu mütemadiyen g'rbe doğru genişlemişti. 1227 de büyük fatihin ölümü üzerine İrtişin garbında bü- tün step memleketleri ve bundan mada mamur ve hem hudud olan mıntakalar yani Kharezun ve Ha- zer denizi cenubundaki acem eyâa- letleri Güci ve haleflerinin mülkü addedildi. Cüci babasından altı ay evvel yani, 1227 senesinin şubatın- da öldü. Ondört oğlu içinde ikinci oğlu Batu garp boyları tarafından babasına halef olarak kabul edildi, ve bu intihap Cengiz Han ve ha- lefi daha sonra Ugedey tarafından da teyid ve kabul edildi. Batu'nun tevarüs ettiği imparatorluğun bu büyük kısmının hudutları hiç bir resmi muamele ile tâyin edilmiş değildi. Batu'nun ilk on senelik faali- yetinden az malümatımız var. An- cak 1229 kurultayında bazır bu- landuğunu ve bu kurultayda Uge- dein büyük Han seçildiğini bili- yoruz. Bilâhare 1235 kurultayında da Batu'nun hazır bulunduğu zan- nedilmektedir. Bu kurultay ise Rus ve diger komşu devletiere harp a- çılmasına karar vermişti. Bundan sonra Batu şarki Asyaya hiç avdet etmemiştir. 1236 ilk baharında faaliyete ge- çen orduda Çagatay, Ugedey ve Tului'nin oğulları bulunuyordu. Bn ordu bütün imparatorluğun men- faati için toplanmış ve Batu'nun idaresine tevdi edilmişti. Ordu ay» ni senenin son baharında Volga Bulgarlarını arazisinde buluyordu. Ehemmiyetli bir ticaret merkezi olan Bulgar şehrinin tahribatı hem Cuvani bem de Rus vak'anüvisleri tarafından zikrediMr. Fakat, Rus kanallarına göre bu hâdise 1237 de olmuştur. Müteakip senelerde vu- kubulan seferleri biz Rua ve garp müverriblerinin münasebeti vasıta» siyle tanımaktayız zira islâm ta- rihçileri bu mevzular hakkında bi- ze çok mahdut malümat vermek- tedirler. 1237 den 1240 a kadar Rusya, soh- ra1241 den 1242 ye kadar Polonyd, Macaristan ve Dalmaçya istirdat edildi. Batu bizzat 1241 şenesi Np- elinde fevkalâde soğuk bir kış np- ticesinde donan Tunayı geçti, biraz sonra Gran şehrini zaptetti, 1242 ilk baharınde Bulgaristana döndü, oradan 1242-1243 kışında Bflâk Buğdana geldi. Ordusu hiç bir yer- de mağlâb olmaksızın muzaiferiyet- ten mzafferiyete koşuyordu. Fakat az sonra dahili kargaşalıklar ve rekabetler orduyu kemirmeğe baş- ladı. Uğgedey'in oğlu Guyuk ve Cr- gatayın küçük oğlu Muri Batuya karşı isyan ettiler, Ugedey bunları yanına çağırmak meeburiyetinde kaldı. Bu karışıklığı arttıran âmil- lerden biri de büyük Hanın 1241 Kânunuevvelinde vuku bulan ölü- mü oldu. 1243 ten itibaren Batunun barp lere iştirak ettiğini görmöyoreli 1237 den 1242 ye kadar istilâ edi- len yerlerden yalnız Rusya tatari lara kaldı. di Bu sırada Batunun dikkatini — Devamı Son Sayıfada —
