15 Ekim 1936 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 8

324 SERVETİFUÜNUM No. Jüyg—410 ( son HAFTA İÇERİSİNDE KAYBETTİKLERİMİZ: |) Sadırâzam Tevfik Paşanın İrtihali Sadırâzam Tevfik Paşa, 7-8 Teşrinievvel Çarşamba - Perşembe gecesi saat biri yirmi geçe, 95 yaşında olarak, irtihal etti ve 9 Teşrinievvel Cuma günü, ib- tifalâtla gömüldü. Tevfik Paşa, 1261 tarihinde İstanbulda Topka- pıda doğmuştur. Süvari Ferik İsmail Hakkı Paşa- nın oğludur. İptidai tahsilini ikmal ettikten sonra, 16 yaşında iken gönüllü olarak orduya intisabla sü- vari olmuş, Da kp Harbiye Mlinbinden süvari vel, bir müddet ilk mesleğini mu- hafaza etmiş, fakat bir müddet sonra bir gün arkadaşları şaka olgun diye kendisinin yüzbaşı- lığa terfi ettiğini tebşir ettik- lerinden gayet dürüst ve yalan söylememeşini bilen merhum da hemen yüzbaşı formasını hazırlatmış ve giymiştir. Bilâ- bare bu terfi haberinin asılaız olduğunu anlıyan Tevfik Bey, tekrar mülâzim rütbesini giye- rek arkadaşları arasına dönmeyi istememiş ve &ilesinin israr ve tesellilerine rağmen askerlikten istifa etmiştir. Askerlikten çe- kilen Tevfik Bey, bundan sonra Babıâliye girmiş ve hariciye mesleğine intisap etmiştir. Merhum 22 yaşında iken ordudan istifa ederek Babiâliye çerağ oldu. Sekiz sene maaj almadan çalıştı. Bu müddet zarfında ecnebi professörlerden hukuku düvel tahsil etmiştir. Tevfik Paşa, Babıâlide, gayet sür'atle terfi ederek bir çok mühim mevkie erişti. İtalya devletinin idare merkezi olan Floransaya elçi tayin edildi. 1293 harbinden evvel Petersburg maslahatgüzarı, bilâhare Tuna ordusunun siyasi müşaviri oldu. Daha sonra Atina elgiliğine getirildi. Henüz 39 yaşında iken Os- manlı İmperatorluğunun Berlin büyük-elçiliğine tayin edildi. 1908 senesine kadar Hariciye Nazırlığında bulundu. Meşrutiyetten sonra bir müddet gene Hariciye Na- zırlığında bulunup, 31 Mart Hâdisesi üzerine istifaya mecbur edilen Hüseyin Hilmi Paşanın yerine ilk defa sadarete geçti ve saltanat tebeddülü üzerine sadaret- ten çekildikten sonra umumi harbe kadar Londra Londrada Keriz pek ziyade sevdirdi. Bilhassa müteveffa Kral Coro, Tevfik Paşayı pek fazla sever Sadırâzam Tevfik Paşanın eski bir resmi ve kendisini her zaman hususi şekilde sarayına davet ederdi. Tevfik Paşa, daha o zamanlar İngiltere ile Türkiye arasında geniş bir dostluk vücude getirmiye çalıştı. Fakat bazı siyasi sebebler dolayısile bu müm- kün olamadı. Mütarekede dört defa sadaret mevkiini ihraz eden Tevfik Paşa, Abdülbamid ve Meşrutiyet devirleri içinde gelip geçen birçok ricalden fazla iffetini, dü- rüstisini muhafaza etmiş, çok namuslu bir zatti. Mer- hum Fransızca, Almanca, Rumca, Arabca ve Fars li- sanlarına bihakkın vakıftı. Keki Türk lehçelerinide pekiyi bilirdi. Son derece soğukkanlı olan Tevfik Paşa, en tehlikeli za- manlarda bile itidalini kaybet- memekle tanınmıştı. 1923 tenberi, siyasi sabada faaliyetten çekilen merhum, bundan iki yıl evvel, 1934 se- neşinde Şişli-palasta otururken yere düştü ve bu kaza neti- cesinde ayağı sakatlandı. Mer- humun yaşının ilerlemiş bulun- ması yüzünden ameliyat yapıl- masına imkân bulunamadı; bu sebeble de yatağa düştü, Tevfik Paşa son zamanlarda gözlerinden de hastalandı, kitap ve gazete okuyamıyacak bir hale geldi, diğer taraftan da prostattan muzdarib olmıya başladı. Tevfik Paşa bu suretle se- neden seneye söndüğü, ihtiyar- ladığı halde hayrete şayan bir surette hafızasının metanetini muhafaza ediyor, siyasi hayatının bütün dikkate şayan safhalarını - sırası geldikçe - anlatabiliyordu. Ölümünden bir hafta evvel başgösteten üremi üzerine kendinden geçen eski vezir, artık etrafında- kileri tanmmamıya başlamış ve dili tutulmuştu. Se- kiz günlük baletineziden sonra, nihayet, 95 yaşında olduğu halde irtihal etti, Merhumun ölümünden haberdar olan birçok eski rical, dostları, akrabası, hürmetkârları, tedfin merasi- minin yapıldığı gün, Nişantaşında Kodaman s#okağın- daki evinde çok erkenden toplanmışlardı. Bu sırada mezunen Londrada bulunan İngiliz se- firi Sir Persi Lorene vekğlet eden İngiliz maslahat- güzarı Mister Morgan, merhumun evine gelmiş ve oğul- ları İsmail Hakkı ve Ali Nuriyi ziyaret ederek: «Pe- deriniz, müteveffa Kral Beşinci Corcun dostuydu ve MAŞ