31 Mart 1932 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 10
SERVETİFÜNUN No. 1889-—174 GETHE Yasan : Cahit Süleyman HAYATI Bu san'at beldesinde sermest olarak san'atkârların arasında tam hir kış yaşadı. 1789 da İtalyanın cenubunu gezmiye çıktı. Sonra tekrar Romaya geldi ve bir sene oturdu. Fakat Saksonya sarayında “Geethe,nin gay- bubetine daha ziyade tahammül edilgmiyordu. Dükün mükerrer ısrarları üzerine “Geethe, tekrar “Weimar,a döndü. Burada “Christiane,, isminde bir kıza tesadüf etti. Ve kızı sevdi. “Bu aşk bermutat bir eserin yazıl- masına sebep oldu. “Rinaldo Rinaldini,, ismini taşıyan bu kitabın kıymeti edebiyesi ol- dukça düşüktür. “Christiane, o “Goethe,nin derhal höşuna gitmişti. Efkârı umumiyeden korkusu olmadı- ğından kızı evine aldı ve be- raber yaşamıya başladı. Fakat rabıtadan tevellüt eden bir çocuk rezaleti ayyuka çıkardı. “Grethe,, düke bir me . sun diye ,çocuğun “Auguuste,, koydu.”Bir pe det sonra “Çhristiane,, ile res- men izdivaç etti. ekayii zaman mütema- diyen ilerliyordu. İhtilâl başla- mıştı. Prusya orduları ihtilâlci kafilelerle uğraşıyordu. “Goethe, “Charles-Augus- te,ün yanında “Volmy, muha- rebesine iştirak etti. Bu arada Alman edebiyat tarihi için mühim bir vak'a zuhur etti: Uzun müddettenberi birbirlerine dargın olan “Geethe, ile “Schiller, barıştılar. Bu tarihten (4794) “Schiller in vefatına (1605) kadar samimi bir dostluk içinde birbirlerinden hiç ayriimadan yaşa- dılar. Bu esnada iki şair deha ve ilhamlarını birleşti- rerek “Xanie,yi yazdılar. Aynı zamanda iki dost yekdiğerine mes'ut bir manevi tesir icra etti. Bu müddet zarfında yazdıkları her eseri ikisi de tetkik ediyorlar ve tashihlerini beraber yapıyorlardı. “Guillaam Tell,in mevzuunu “Schiller,e “Gethe, vermişti. “Goethe, de “Hermann und Dorothee,yi yazarken “Sehiller,, ona nezaret etmişti ki bunun neticesi olarak kitapta “Schiller ,in tesirini hemen her sahifede kendini göstermesidir, Gerek “Schiller, , gerek “Goethe, o zamana kadar Geethe'nin annesi ELİSABET TEXTOR Alman temaşaşını dolduran fena eserlere karşı isyankâr bir vaziyet aldılar. Ve/halkın o vakte kadar fena bir yola sevkedilmiş olan bedii hissini hakikate sevk için uğraştılar. “Goethe, “Weimar“da yeni inşa edilen tiyatroyu idaresi altına aldı ve orada kendi eserleri ile “Schiller ,inkileri mükemme! surette temsil ettirmiye ışı Fakat “Schiller,in vefatı bu tatlı teşriki mesaiye hatime verdi. Bu darbe “Geet- he,ye çoklağır geldi ve o zamandan itibaren eski çalışm hrraretini bulamadı. Biraz son- a “ Wilemer, isminde bir kadını sevdi. Bunun neticesi olarak 1811 de “Şür ve Haki- kat,ı neşretti. 1815 ten 1828 e kadar de- vam /eden müddet “Gaethe,, için pek ıstıraplı bir zaman oldu. Evvelâ zevcesi öldü. O vakte kadar hodbinlikle itham olunan ve her kadından pek çabuk soğuduğu malüm olan “Geethe,, “Christiane ,1unuta- madı ve yeis içinde ağladı. 1827,de “Frau von Stein, öldü. 1828'de “Geethe,nin en büyük dostu Saksunya dükü vefat etti. Şimdi “Geete,, evinde yap- yalnızdı. İhtiyar şairin kalbi kadın için son bir defa daha çarpıntıya uğradı. Bu “Mari- enbad,ta tesadüf ettiği “Ulrike von Levezow,, isminde bir kadındı. Bu arada seksen yaşını doldurmuş olan “Geethe, yalnız bunu sevmekle kalmadı, evlenmek te istedi. Vukuunda pek gülünç bir vaziyet tevlit edebilecek olan bu tasavvurdan ihtiyar şairi güçlükle vaz geçirdiler. Böylece 1832 senesinin martı gelmişti. Aym 16 sında “Goethe, kuvvetinin kesildiğini! hissetti. o 17 sinde “Guillaume von Homboldt,a bir mektup yazdı ve bu sonuncu mektubu oldu. Ve en nihayet 22 Mart 1832 de öğle üstü vefat etti. Son nefesinde Mağrur şair şu sözleri söylemişti: “Mehr Lichi,, yani “Işık benimle beraber sönüyor.,, Bu sözleri söyliyen bir Alman şairi değil, âlemşumul şöhreti haiz bir dâhi idi.
