31 Mart 1932 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

SFKiZiNCi SENE No. 2°38 Sahip ve Başmuharriri V U N U 8 IMADİ İDAREUANESh DivDBUumaınıye. tasisnıda daıreı nah&a» Telgraf: İstanbul Cumhurivet Posta butııno: N° 246 22366 Başmuharrir Tahrir mudurü 23 23© 20473 Idare mudürü 22365. Matbaa PERŞEMBE 31 MART 1932 Telefon: Niisfaası ber yerde InglK ere İle İrlânda'nln Arası Fena Halde Açıldı Ihracat Mallarımızin Bedelleri ne oîuyor? Dün belki kâfi derecede vazih söyliyemedik diye bugün tekıar ayni mevzu üzerinde konusmak ihtiyacını duyuyoruz. İhracat mallarımızin bedelleri ne oluyov?.. Diyeceksiniz ki ihracat malla • rımızın bedelleri ne olacak, elbet memlekete geliyor vs müstahsillere dağılıyordur. Mantıkan ve kaideten boyle olmak lâzım gelir ama böyle olmıya da bilir. Satılan her mahn bedelini tabiî müstahsil alır, fakat buna rağmen ihraç olunan eşyanın mecmu bedelinin memlekete gel memesi ihtimali de yok değiidir. Bunun nasıl olacağmı pek basit bir mülâhaza ile hepimiz çabucak anhyabiliriz. Şöyle ki: Bir tacir faraza buradan toplıyacağı yün, tiftîk, pamuk ve fındık gibi malların bedelini ödîyerek hazırlıyacağı partileri Avrupa'ya gönderir, satar ve onların parasmı buraya getireceğine Avrupa'da baska işlere kullanır, hatta hîç bir iste kullanmıyarak bankalarda tutar. Bu para ihracının bir parçacık dolam baçlı bir yoludur, ve işte biz buna karsı bir tedbir almıyarak bir taraftan para ihracını sıkı kayıtlara tâbi tııtmuş iken diğer taraftan paranın sellemehüsselâm dışarıya çıkmasına bu suretle kapıyı tamamen açık bırakmışızdır. Bu öyle bir noksandtr ki kambiyo içîn aldığımız tedbirlerin hükmünü stfıra iniire • bilir, ve bu kapı açık iken tediye ntuvazenemizin hesabında her hangî bir etnniyetle söz söylemek imkânı kalmamıs olacağı bile kuvvetle iddia olunabilir. Kambiyo komisyonunu niçin tesis •ttik? Harice verilecek paralann kontrolu içîn değil mi? Sebepsiz olarak ve hususüe bir daha gelrae mek üzere harice para gitmesîn diye değil mi? O halde harice giden malların bedellerile nasıl olur da alâkadar olmayız? Para nedir? Yalnız bildiğiniz matbu kâğıtlar ve hatta meskuk gayrimeskuk altınlar mı? Tabiî hayır. 10 bin lirahk evrakı naktiye veya o kıymette altın para olduğu gibi on bin lirayı vereTek alacağınız her şey paradır. Dünkü makalemizde işaret etıniş olduğumuz veçhile paraya tahvili kabil eşvanın kâffesi altın ayannda para dernektir. Hususile ihracat esyası kat'iyyen altın ayarındadır. Çünkü beynelmi lel ticaret münasebetlerinde hep altının etrafında dolaşan bir kıymet esası hâkimdir. tşte bir taraftan millî paranın kıymetini muhafaza hesabına para ihracını pek haklı ve oldukça siddetli kayıtlara tâbi tutmuş iken esya seklindeki para ihracını ihmal etmekle ve adeta bütiin bütün serbest bırakmakla pek açık bir tezada düsmüş oluyoruz. Tu, en kısa zamanda ikntali elzem olan bir noksandır. ttalya'da bir zaman liretin kıy • metini tutmak için bir nevi müca • dele yapılmıs olduğunu halırlarız. M. Musolini bu işe ltreti altın esasına irca etmek azmiîe basladıktan sonra nihayet bu paranın kıymetini tesbit ile iktifa etmek neticesinde karar kılmıştı. Bu mücadele yapı lırken alınan tedbirlerden biri de su idi: ltalya'dan yapılacak ihracatın döviz mukabilleri devlet bankasına tevdi edilmek ve onlann millî para ile mukabili ne ise oradan alınmak meşrut idi. Bu suretle devlet ban kası memlekete giren bütün döviz • lerin toplandığı merkez olnvor ve memleketin para işini orası ıdare ediyordu. İtalya'da millî paranın kıymeti çoktan tesbit edilmiş olmakla beraber bu kontrolun orada hâlâ devam etmekte olacağmı kuvvetle tahmin ederiz. Çünkü bugünün v*ziyeti millî paralar kıymetl^rinin tesbitine çalışılan zamanlardan daha ehven değil, belki daha zordur. Sîmdi ber memleket daha ziyade dikkat et meğe mecburdur. Nitekim ediyor da. Avrupa memleketlerinin malî ve iktisadî zorluklarla muztarip olan > larmın hemen hepsînde ihracat be dellerinin memlekete döviz olarak geldiğinin isbatı mesnıt gibıdir. thracat mallanna mukabil htricten getirüecek malların dahi döviz kıymetinde şeyler olacağmı söylemeğe hacet bile yoktur. Elbet o eşya mem leketin muhtaç olduğu matalnrdır. Eğer onlan mal ile ödemiyeidiniz dövizle ödemis bulunacaktınız. Afyon satışmda devlet inhisarı yapılmıyacak! Hükumet müstahsiller arasmda bir in hisar vücude getirilmesini düşünüyor Iktisat Vekilinin Gazetemize beyanatı Ankara 30 (Telefonla) Afyon satısının hükumet inhisarı altına aIınacaeı haberleri üzerine tktisat Vekili ile görüstüm. Mustafa Seref Bey sorduğum suallere cevaben dedi ki: « Bu haber gazetelere yanlış aksetmis olacaktır. Mes'ele sudur: Afyon ihracatım müstereken vapmak üzere Yugoslâv'Iarla bir itilâf ak • tettik. Bu suretle afvon ihracat ticaretini tevhit etmek lâzım gelmek* tedir. Cünkü kar^ımızdaki fabrikalar da bir kartel halinde bulunmaktadırlar. Fakat yaoılacak olan satıs inhisarı devlet inhisarı olmiyacaktır. Bunun müstahsillerin vücude geti • recekleri bir inhisar olmasım dü sünüyoruz. Bu husustaki kanun lâyihasını yakında Heyeti Vekileye ve Meclise sevkedeceğiz. Bu itibarla bu sene elde bulunan mahsul için mes'ele voktur. Bu iş biraz da zaman isidir. Satışın inhisar altına alınacağı haberleri üzerine fiatlar yükselmiş, bazılan fırsattan bilistifade yalan yan ıııııııııııiMiııııııııııııııııııııııiHiııııiıinıııııııııııııııııııiinmıınııııııııııııırıııınıınııınıııınııııııııııııııııııınimmııınıııı ıınııtımıııiHİııııııııııııımnııımmnnnıııtnıminııınıınıııiHtıınm» îngiltere'ye Dert oldu! Ingiliz'ler İrlânda'yı tehdide başladılar Cevdet Molla B. vak'asının muhakemesi yapıldı Hâdisede katil kasti görülmediğinden carilj bir sene iki aya mahkum oldu tkttsat Veküi Mustafa Şerei B. Iış sayialar çıkararak piyasayı dur • durmak istemislerdir. Mes'ele bundan ibarettir.» Mimar Sinan günü Koca Sinan için bugün bir çok şehirlerimizde ihtifaller yapıbyor Fransız Sefiri ve jBorçIar mes'elesi Koca Sinan'tn enfcflçtifc,fakat eşsiz Wr tipte ço* san'atkârane yapumtş bir eseıı Lüleburgaz'da Sokullu camii imtnaresl düş man ijgaii esnastnda tahrip edümişUr.ı Mimar Koca Sinan'ın J44 uncu yıldonumu Bugün büyük Türk mimarı Si nan'ın 344 üncü öliim yılı müna sebetile tstanbul'da, Edirne'de ve diğer bazı şehirlerimizde ihtifaller yapılıvor. Sinan Türk miman tarihinin en parlak devrine sahip olan, bu devri yaratan yüksek bir san'atkârdır. Memleketin dört kösesine dağılan carti'leri, medreselerî kütüohaneieri çarşıları Türk san'atının kudretîni haykıran en büyük saheserler addolunmaktadır. Mimar Kemalettin Bey iç sahifelerimizde münderiç makalesi ile Sinan'ın eserlerini ve san'at kudretini anlatıyor. Büvük san'atkâr icîn bugün İstanbul'da ve Edirne'de ya • pılacak ihtifallerin tafsilâtını açağıya yazıyoruz: Mimar Sinan ihtifali bugün saat on beşte Süleymaniye camisi avlı • sında yapılacaktır. Merasime Sehir bandosu tarafmdan çahnacak istiklâl marşile baş • lanacaktır. Bundan sonra muhtelif Bu mes'elenin hulâsası şudur: Harice gönderdiğimiz malların döviz olan mukabilleri aynen veya nakten memlekete avdet etmek lâzımdır. Memleketin ihracat iskele • leri ve tacirleri nihayet malum ve mahduttur. Her ihracat taciri ihraç ettiği malların bedelinin hesabını vermeğe mecbur tutulmahdır. Eğer bu kontrolu yapmağa mevcut ka • A I I •• •• 11** •• * * Londra 30 (A. A . ) Salâhiyettar meha fil, M. de Valera'nın Büyük Britanya hüku metine vermiı olduğu cevap ta, sadakat yemininin ilgası nra muahedeyi ihlâl eder ma • hiyette olmadı fını tekrar ve ait mad«tcnin basit bir Ingıltere'nin başına tesrifat cümle . belâ kesüen M. •si ve binaen Do Valera aleyh fasit bir sarttan ibaret olduğunu iddia et tiğini zannetmektedir. Mumaileyh bundan ba?ka ceva binda, parlâmento açılmca derhal, yeminm ilgasını talep eden bir kanun projesi vermeği kararlaştırmış olduğu hususunda nazari dikkati celbeyliSağda esbak Meşthat Müstefan Cevdet yecektir. Hamdı Senelik taksitler mes'elesine gelinBundan Sç ay kadar evvel Nişanta ce, mumaileyh bunlarm şimdiiik mevş'ında eniştesi esbak Mesîhat Müsteşan zv harici oldukları mütaleasını mu Cevdet Molla Beyi ağır surette yaralıyan hafaza edecektir. Hamdi Efendinin muhakemesine dün îngiliz'ler tehdit ediyor sabah Ağırceza mahkemesinde kalabaLondra 30 (A.A.) Evenning Standard Krala sadakat yetnininin ilgasmdan trlanda için tevellüt ede • cek mahzurlan tadat etmektedir. Bu gazete sadakat yemininin il • gası takdirinde bunun ilk neticesinîn Tngiltere'de olan trlanda'Iılara ecnebi muamelesi yapılması olacağım yazmaktadır. ingİltere'de takriben 350 bin Irlanda'lı oturmakta ve bunlardan 100 bin kadarı işsizlere muavenet tedbirinden istifade eylemektedir. Dün toplanan Bittabi tngiliz tabiiyetinin zevalile TT bu menfaat ta kaçınlmıs olacaktır. Sirket heyeti umunv eIeri Serbest Irlanda hükumeti kabi Terkos şirketi hissedarları, dün nesi tngiliz notasına verilecek cevabı senelik heyeti umumiye içtimalannı tesbit etmiştir. Bu cevabı yarm aksam Dominyonlar Nazın M. Tho Bevo?lu'ndaki sirket binasmda yapmışlardır. mas'a tevdi olunacaktır. tçtimada evvelâ idare meclisinin raporu okunmuştur. İdare heyetî raporuna göre şirketin abone miktan 931 senesinde 17,997 e baliğ olmustur. Son sene zarfında 7S6 şube yolu tesis ve 1764 su saati vazedilmutir. Metro mikâbı üzerine Beledîyeye verilen (20) para çıkarıldıktan sonKont Chambrun netice ra varidat 735,204 liradır. Beledi • yeye de verilen para dahil olduğu den ümitvar halde yapılan tahsilâtın 701,649 lirası hususî abonmanlardan, 272,103 Paris'ten Saraçoğlu Sükrü Beyle lirası da fazla su sarfiyatmdan te birlikte dönen ve Ankara'ya gidip min edilmiştir. gelen Fransız sefiri Kont de ChamRaporda şirketin vaziyeti ve is • brun Düyunu Umumiye müzakeresi tikbali hakkında şu cümleler vardır: hakkında gazetecilere su beyanatta bulunmuştur: « Ankara'dan tstanbul'a yeni geldim. tki üç güne kadar tekrar Ankara'ya gideceğim. Cereyan et mekte olan müzakerelerin iyi bir neticeye varacağmı kuvvetle ümit e • diyorum. Saraçoğlu Sükrü Beyle ayni zamanda avdetim müşarünilevhin giriştiği müzakeratın muvaffakiyetle neticelenmesi hususunda ayni arzuyu perverde ettiğimizî gösteriyor.» m MoUa Bey, sot&a eartk kaymbtraderi Efendi lık bir sami kutlesî hazunrada baslan • mıştır. Maznun Hamdi Ef., katfl kastüe cerh maddesinden ve 448 ind maddeye tev(Mabadi 2 inci sahifed») Terkos şirketinin kârı fazladır, safi kâr 106 bin liradır Geçen senenin tahsilâtı bir milyondan TSrkos Şirketi mudüru M. Kastelno «Şirketin istikbaline gelince, hükumet 1887 tarihli mukavelenameî munzammamn 16 ıncı maddesi mu(Mabadi 4 üncü sahifede) istanbul'da 4000 kapıcı var! 932 Koca Mimar Sinan hatipler tarafından büyük san'atkâra ait birer hitabe irat edilecek, türbesine İstanbul şehri, İstanbul mühendis ve mimarlan, Güzel San'atlar Akademisi ve Halkevi tarafm • dan çelenkler konulacaktnr. Akşam saat beşte Güzel San'atlar Birliğinde müverrih Ahmet ReIMabadi 2 inci sahifede) nunî mevzuatımız kâfi değîlse yeni bir kanun maddesi çıkarmakta daha ziyade gecikilmemelidir. Fakat biz zannediyoruz ki millî paranın kıymetini siyanet için hükumetin al • mış olduğu kanunî salâhiyet bu isi dahi bir karamame ile zabıt ve rabıt altına almağa kifayet eder. Bu yapılmalıdır, ve bir an evvel. YUNUS NADİ bütçesi İstanbul'da yapılacak ihtifal Bütün vekâletler bütçe ile meşgul oluyor Ankara 30 (Telefonla) Bütün vekâletler bütçelerde yapılacak tasarrufat ile mesguldürler. Tetkikatı bizzat vekiller idare etmektedir. Bu mesaiye imkân bırakmak Uzere V killer Heyeti bugün de toplanma • mıştır. Ankara 30 Hükumet 932 se • nesi için Meclise yeni bir bütçe göndermiyecek, eski gönderdiği bütçe ile iktifa edecektir. Bütçe Encümeni îie hükumet bu bütçe üzerinde lâ zım gelen tadilâtı birlikte çalısarak yapacaklardır. Hükumetin bütçe mes'eiesinde gelecek salıya kadar hazırlanabileceği tahmin olunmaktadır. Kapıcılar Cemlyetl IntÖıa ba'tından bir JüiHba İstanbul Kapıcılar Cemiyeti dün setantin Hacı Filip, Halil, Tahir, Şevket, nelik heyeti umumiye içtimını aktet • Mustafa ve Osman Efendüer de yedek miştir. azalığa mtihap edilmişlerdir. Ba içtimada cemiyetin bir senelik meCemiyetin yapbrdığı tetkikata göre saisi hakkında izahat verflmis ve yeni sehrimizde 4000 kapıcı vardır. Bunlarm sene intihabati yapılmıstır. Dün yapılan ancak 2000 i cemiyete azadnr. intihap neticesinde Osman Salih, HüCemiyetin yeni idare heyeti azan öseyin Halit, tbrahim Mustafa, Hasan nümflzdeki hafta içinde içtima ederek Osman, Ismail Mustafa. Halil Hasan Ekendi aralanndan reislerini seçecek • fendiler azalığa ve Mardiros Leon, Kos lerdir.