1 Temmuz 1948 Tarihli Sebilürreşad Dergisi Sayfa 14

AĞIE , Sayı T 1100 , SEBİLÜRREŞAD - Evkafı İnkirazdan Kurtacak Tğdbirler Avlınmalı'dır - İslâm dünyasında beraberlik yardımını - ifaya hizmet eden müesseselerden biri de Ey- -kaftır. Vakıf, lüğatta bir şeyi daima'durdur- kiyetten çıkarıp hususi şartlara bağlayarak menfaatını müebbeden bir hayır cihetine tah- sis ederek saklamaktır. Vakfın esas hedefi, âmme menfaatlerıyle vâkıfın. şahsi istekleri -başta olmak kaydiyle dini bir 1badett1r bir . dur. arzul İsl miyet bakımından vakfın ehemmıye- ti büyüktür. Müslümanlar, bu müesseseyi tâ Peygamberımızm devrindenberi bir sünnet olarak tanırlar. Onun i için vakıfların idari va- “ziyetini dini vazifelerden biri olarak kabul ederler. Bütün müslüman devletlerinde vak-. tin bu kıymeti, hassasiyetle göz önünde tutul- .mak ve vakıfların tesisinde umümi hayır ve devam bakımından ciddi tedbirler almmıştır. Islamıyette nezaretı kendıne ait olmak üzere ilk defa arazisini vakfeden Hazreti Örner'dir. 88 (706) senesınde Emevilerden Şamda halife Velid bin Abdulmehk’ın yaptır- dığı Emeviyye camiine hir takım arazi ve em- lâk vaklettiği gibi vakfın idaresini güzel bir surette temin etmek üzere de Emeviye rica- Hnden Vakid El Kureyşi nazır olarak tayin e- dilmişti, 923 (1515) de Yavuz Sultari Selim bu evkafı muntazamı bir şekle koymuştu. Islam tarihinde ilk defa medrese yaptı— hâ : ran "Türk ümerasından — Nişapor rullah Sebüktekin'dir. Bu zat 420 (1029) tarıhmde Nişaporda birinci defa. med- “ vakıflar bağlamıştı. Nizam-ü-Mülk de Bağ- -datta Nizamiyye üniversitesini 458 - (1065) yaptırdığı zarlan aynı sure mühim vakıflar tahsis etmişti e hareket- etmış Selçukilerden İzzettin Keykavus un 616 (1219) ve ümeradan Celâleddin Karatay'ın | 651 tarihli vakfiyelerinden dıger hayratlarıy- : le beraber mühim emlâk ve arazi vakfettikle- rini anlıyoruz. Hattâ hudutta oturan gazilere cihad yolunda gayretlerine ait vakıflar yap- mışlardır. Osmanlılar tarih huzuruna çıktıkları an- dan itibaren bu mühim müesseseye en buyuk bir ilgi göstermişlerdir. Yaptırdıkları cami, medrese, kervansaray, hanekâh: me gibi âmme hizmetlerine ait bütün tesisler . ve bu muazzam tarihi yen kiymet vi - milletin vicdan ve kadar , köprü, çeş- de büyük- vakıîlar vücuda getirmişlerdir. Os- manliların Anadolu beyliklerinde kendilerine intikal eden memleketlerdeki evkafı yeniden zapt ve rabıt altına almak ve fetihler dolayı- getirilmelerine büyük bir v lerdir. Sultan Orhan Gazi Bursada yaptırdıgı cami, medrese, zaviye evkafının nezaretihi 760 (1358) de Sadrâzam Sinan Paşaya tevcih etmekle Osmanlı 1mparatorlucrunda ilk'defa * Evkaf Nazırı Sinan Paşa üşt Tanzimattan sonra devletm butun idari vaziyeti yeni bir duruma doğru harekete geç- “tiğinden Hasip Paş.ı vezaretle vukela mecli- sine ithal edilmiş ve Evkaf Nazırı olmuştu € ti tarafından Rüşdiye mektepleri yapılmağa | başlanmış ayrıca da mekâtibi rüşdiye nezare- : ti diye bir-nezaret ihdas edilmişti. Şuü tarihi izahatı vermekten maksadımız * evkafın en ziyade tahsis cihetini .araştırmak müessesenin hedef ve gayesini belirtmektir. Bugüne kadar evkafın ©: telif teşkilâtında başta daima ilim gel- - mekte ve bunun başlıca şartlar arasında. bu- lundugu anlaşılmaktadir.. İnkılâptan sonra dinle teması' gorunen -hazin bir gaflet neticesi olsa - gerektir ne varsa silip süpürülmüş ve evkafın vaziye- - ti, doğrudan doğruya mali bir verim menbaı ; bakımından ; ve devletin manevi himayesine hbırakılmış © olan bu müessesenin hiç bir hukuki mahiyeti düşünülmemiş, üç türlü mesuhyet bu mille- edilmiştir: 1. Vakıfın hakkı, AlHlahın hakkı. İşte bu müh erilmiyerek yapılâan kanunla maneviyatına karşı zerre hürmet edilmemiştir. ; gelecek nesillere de emniyet kapısından tered- düde düşülecek bir vaziyet bırakılmıştır. ıf, bir din vazifesi ve maneviyat © yanak olarak. cemıvetm kalkınmasma -yar- ayarlanmıstı Halbuki cemiyetin “© “Âyni zamanda «