6 Mayıs 1939 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 15

5 MAYIS — 1939 Y ayy vü, # (A.A) — Hariciye ein yy Beck, mebusan mecli- N Yeti umümiye celsesin- Beyt Sak beyanatta bulun Vw Tang Lİ di 9 *tin sturlar, zaafa uğ- Ulunmaktadır. Bir der- T bir devletle doğru- A ra başbaşa konuşma” bu Mela ik vukun gelen bir bugy, SUŞtUr. Bize müteallik Mdiyay gelince, çok vahim ayyy Zuhur etmiş olduğu A derieçi etmek icap eder. Ba ay, lerle olan temasımız de- İs Esim ve daha kolay bir ha te, İştir, Diğer bazı ahval“ » YAbim xoüişküller b re ir, Nöiltere fig Yapılan Ve A örn tarih sırasiyla ele # iş e Büyük Britanya ty, Milâfımızr. zikredece- “ "a ii münasebetlerimi - Mary MI ve gayesini tayin İ Ubtop, emeği istihdat eden ve Takı al Yoluyla yapılan bir ir, meslardan sonra, Lon Rün, *9 olduğum ziyaret "iza, “tyle, memleketleri « J Titan tinin istiklâlinin doğ” uya veya dolayısiyle Att * Maruz kalması halinde ADİL yardımda bulunmak Maga istinat eden bir itiAf dur, Betirmeğe muvaffak ol- ŞEZİŞİ! PA başvekiii B. Çember Misan tarihindeki be- &öre, Itilâftın formü- duğunu biliyorsunuz. iy tun metni hakkında Ba © mutabık kaldık, Müygilanatına iki hükümet yg aetediimtş bir graf Taki bakrlabilir. » *dilmiş olan usul i il Yapmış olduğum et - ik Sörüsmelerin şeklinin it» ! > hüsusi bir kıymet iza: | i kte olduğunu burada f | İl y, Yeyan etmeği kendim i Pig vasite addederim, İliş g8 #fkârıumumiyesinin, taç, “lot adamlarında yal plyea siyasetinin umumi a Mai, n9 müteallik derin! . tayı) ve kavrayış değil, By, nda memleketime kar bi Yük bir yürek açıklığı | yay İtimat ile hiç bir şe- xp le geçiştirmeksizin ve Mag, Pleye mahal o bırak! hn çal bütün meselele- | lay Te etmeme medar ol- çitaş pi bİr hattı hareekt mü» Seza ine bilmesi Süğiy, “erin, Mi rate * Polonya mesai bir- aye n,, Plerisi tarif ve tayin 1 *ticesinin süratle elde N imkân hasıl olmuş eri #ebebi, bilhassa Iki İle,» Avrupaya alt büyük tay, * hakkındaki niyet ve ile e İİ ex Tlarının yekdiğerine te- ekte olduğunu açıkça A *tmemizdir. E, Tecavüz “e tags Yoktur ki terenin, ne de Polon z karşı tecaviz © #lemedikleri muhak ni diğer cihetten et ,,, Hüyatta bazı esaslı TENKİD erine riayet sa . kileri durmaktadır Yi Yazi olarak Fran .A atlatan #lmamdarları te z Yy layışg gprlan beyanattan Göre Paris ile ii a, ç “ey, Arümrzd, NE Du yy, , Yamıyacağı, bilâ- ti li enayi Avrupa siyaseti dan birini teşkil edeceği kanaa- tindu bulunmaktadırlar. Alinan devlet reisi Leh » İn- giliz anlaşmasını bahane itti- haz ederek bizzat “kendisinin 1934 de bizimle aktettiği itila- fın mevcut olmadığını bir taraf- lı olarak ilân etmiştir. Bu meselenin halihazırdaki safhasına geçmeden evvel mü - saâdenizle kısa bir tarihçe ya pacağım: Bu itilAfın akdine ve tatbiki: he İştirak etmek şerefine mall olmuş bulunmaklığım bana iti lâfı tahlil etmek mecburiyetini yüklemektedir. 1934 iilâfo sene büyük ehemmiyeti ha'z bir hâdise mahiyetini almıştı. Bu !tilâf ile İki büyük millet ara sındaki münasebetlerin tarihine daha müsajt bir cereyan ver | mek, her günkü ibtilâflara ve hasmane'maksatlara hâkim ©- lan muzır havayı ortadan kak dırmak. asırlardanberi birik - miş olan düşmanlıkların fevki- ne yükselmek ve mütekabil bir bürmetin derin temellerini at- mak teşebbüsünde bulunulmuş- tu. Feneliğa manl olmak için ya- pılan ber teşebbüs, daima siya- si bareketin en güzel imkânın teşkil etmiştir. Son zamanların en tehlikeli anlarında; Polonya siyaseti, bu prensipe riayet ettiğini isbat et miştir. Bu zaviyeden bakılın * ca, bu itilâfın feshedilmesi az ehemmmiyetli bir hâdise değil dir. Bir itilAfın kıymeti o itilâ- fm verdiği netlcelerle ölçülür. "“arafeynden birinin takip et tiği siyaset veya hareket tarz nın itllâfın prensiplerinden ay- rılmış olması bizim bu zaafın veya bu gaybubetin matemini tutmaklığımızı İcap ettirmez. Polonya - Almanya itilâfı Sulha Yardım Etmişti 1934 tarihi Polonya“ Ak imanya itlâfı bir mütekabil ihürmet ve İyi komşuluk itilAtı ve bu Itibarla devletimizin ha yatına, Almanyanın ve bütün Avruparın hayatına faydalı bir yardımı dokunmuştur. Fakat İgerek siyasetimisin hürriyetini tahdit eden bir manada, gerek bizden bir taraflı ve hayati men faatlerimizle telifi kabil olm - yan fedakârlıklar talebinde bu- lunmak için bir âmil gibi tefsir edilmeğe' başlanıldığı andanbe- ri hakiki mahiyetini kaybetmiş” tir, Şimdi halihowrdeki vaziyete seçelim : Almanya, Polonya — İngiltere anlaşmasını 1934 itilâfını fesih çin bir sebep addetmiştir. Alman. lar tarafından hukukt mahiyette mubtelif itirazlar ileri sürülmüş. tür. Müsaadenizle, bukukşinanlara, Alman hükümetine bugün tevdi edilecek olan ve Alman muhtrasi- na vermiş olduğumuz tevabın met nine müracaat etmeleri tavsiye. sinde bulunacağım. Bu hâdisenin diplomatik eşkâli üzerine uzun mürldet nazarı dik. katinizi celbetmek istemem: yal- mz, bu hâdisenin bâzı safhaları 3ir kususiyet arzetmektedir. Al. man muhtrası metninden de müs. teban olduğuna göre Alman hükâ meti, karârını, aktedilmiş olan iti- lâfm mahiyeti hakkında ne İngil. tere hükümetinin, ne de Polonya hükümetinin mutalealarını tetkik Aki itilâfın te. | etmeksizin gazete haberlerine isti İNİN beynelmilel ha ;nat ederek, ittihaz etmiştir. kun gelen değişiklik | Almanya Sefiri Benimle Görüşmeğe Gelmedi Halbuki bu cihet, bir güna müş HABER — i Akşam Postasi Sözün kısası 1 — Polönya. deniz ticareti ve deniz siya- | seti dolayısile Danzişteki hak ve menfaatle- rinden aslâ ve hiç bir şekilde feragat etmiye- i cektir. 2 Polonya, Baltıktan sürülüp atılması- na katıyen müsaade etmiyecektir. 3 — Polonya, Pomeranya Voyvodalığı o- lan Koridorda Almanyaya her klaylığı göste- rebilir. Faka* hâkimiyetinin tehdit edilmesine razı olmaz. Almanya, burada tek taraflı imti- yazlar istiyor. Kendine hürmet eden bir dev- let, hiç bi: zaman tek taraflı imtiyazlar ver- mez. hine de değildir. yapmağa hazırdır. suh,, taraftarı değildir. Londradan avdet eder etmez, Al- man sefirini kabul etmeğe âmade olduğumu beyan ettim. Muma. ileyh, bugüne kadar bu fırsattan istifade etmeğe lüzum görmedi, Bu hal, neden dolayı hairi ehem miyettir? Sadece muhakeme eden herkes! için açık olan bir şey varsa oda bu kararın ne gayesi ve ne de çer.; içeveleri. olmay:p, belki bizzat iti- ilâftın aktedilmiş olması * keyfiyeti lolduğudur. Bu da, Almanyanın si. yasetinin maksat ve tasavvurları İhakkında hüküm vetmek bakımın dan mühimdir. Filvaki, Almanya hükümetinin, mukaddemki beyanatlası hilâflına olarak Polonya ile Almanya ara. sında 1934 senesinde aktedilmiş ölün ademi tecavüz beyannamesi- İni, Lehistan: tecrit etmek ve dev. letimizin garp devletlerile normal ve dostane teşrikimesaide bulun. masinı gayri mümkün kılmak ar. zusundan mülkem gibi tefsir et. mek istediğini bilmiş olsa idik, bu tefsiri bizzat kendimiz reddeder. dik. Vaziyet hakkında sahih bir fi. kir edinebilmek için her şeyden evvel “nihayetülemir mevzuu bah. İsolan mesele, nedir?,, sualini irad etmek muvafık olur. Bu suali sormadan ve buna ce- vap vermeden Almanyanın Polon; yayı alâkadar eden meseleler hak. | kındaki beyanatının esas'n: lâyıki. le kavrayabilmekliğimize imkân| yoktur, İ Danzig Meselesi Garbe karşı hattı hareketimiz” den (evvelce bahsettim. Şimdi Dantziz serbest şehrinin istikba- line dair Almahya tarafından ya pılan teklif meselesine, Jomeran- ya Voyvodalığı vasıtasiyle Alman ya ile şarki Prüşya arasındaki mu vasalaya ve Polonya ile Almanya. | yı müştereken alâkadar eden me. 4 — İngiltere - Polonya anlaşması hiç bir kimse aleyhinde olmadığı gibi Almanya aley- 5 — Sulr, ancak sulhcüyane niyetler ve sulhcüyane hareketlerle temin olunabilir. Po- lonya, bu esas dairesinde sulh müzakereleri 6 — Polonya “her neye mal olursa olsun Çünkü, Polonya, şeref ve namusunu her şeyden üstün tutar. Mazide bu şehrin yalnız inkişa- tı değil, hikmeti vücudü de yegi. ne büyük Polonya nehrinin mun. sabında kâin olmasma kati suret, te bağlı idi, Buzün de bu gehir Baltık deni, zile irtibatrmızı temin eden ne. hir yolunun ve başlıca şimendi. fer hattınm Üstünde bulunmak- tadır. Bu, hiç bir yen! formülün değiştiremiyeceği bir hakikattir. Dânzig hâlkınm hâkim ekseri. yeti, bugün Almandır. Fakat bu $ehrin mevcudiyeti ve refahı, Po- İonyanın mekni iktısadiyatına bağlıdır. Bundan ne gibi bir neti. ce çikardık? Biz dalma katiyet. le deniz ticaretimizin ve Dahzig deniz siyasetimizin hak ve men. faatleri sahasında durduk ve bu sahada azimle duracağız. Makul ve uzlaştırıcı bal çareleri ara - makla serbest şehirdeki Alman ekseriyetinin milli, ideolojik ve kültürel inkişafı üzerinde bile . vek hiç bir tazyik icra etmek İs. temedik, Misal zikretmek suretile nut . kumu üzatmak istemiyorum, Çün kü bu misaller, hangi sıfatla o . İursa olsun, bu meseleye karşı &- lâka göstermiş olanlarca kâfi de. recede malümdur, Polonya Ealtın Denizin- den Atılamaz Fakat madem ki hattı hareke. timize riayet edeceklerini beyan ve “bu eyalet şehri, hiç bir 2a. man Polonya ile Almanya ara . sında bir ibtilâf mevzuu teşkil et- miyecektir... mütaleasmı serde - den Alman devlet adamlarınm müteaddit beyanatlarından son - ra Danzig'in Almanyaya ilbak e. dilmesinin istenildiğini öğrenmiş bulunuyorum. Madem ki serbest şehrin mevcudiyeti ve hukuku . nun müşterek garanti edilmesine dair olan 26 mart tarihli tekli - fimiz cevapsız kalmıştır ve ma . dem ki bilâkis bu teklifin müza. Polonya Danzig'teki hak menfaatlerinden vazgeçmiyecek 15 ve da ayni mülâhazalar dermeyan) yeniden mukavelevi olarak tan . olunabilir, zim edilmesine ehemmiyet atfe . Bu, “Pomeranya o voyvodası,, | diyorsa, Alman hükümeti, bu hu. kelimeleri Üzerinde israr ediyo -| susa meyyaldir.,, rum, Zira “Koridor,, tabiri suni| Zannıma kalırsa, hattı hare - bir icattır. Çünkü, ötedenberi Po.) ketimizi — esas itibarile — tarif lonyalı olan yalnız yüzde nisbeti | ettim. Beyanatımın vuzuhu için pek cüz! OAlman malik bulunan bir eyalet mevzuu bahistir, kolonlarına | işte bir hulâsa yapıyorum: “Böyle bir itilâfm akdine â. mil, Alman şansöliyesinin nut « Almanyaya demiryolu müna .| kunda ısrarla zikretmiş olduğu kalâtında her türlü kolaylıkları | kelime olan, “sulh., olacaktır. gösterdik. Alman vatandaşları - Sulh, şüphesiz Polonya siyase. nin gümrük veya pasaport mua.|tinin çetin ve büyük gayretleri, melelerine tabi olmaksızın şarki|nin hedefidir. Bu kelimenin ha, Prusyaya geçmelerine müsaade | kiki kıymetini tamamile iktisap ettik, Ötomobil münakalâtı için | edebilmesi için, iki şartın yerine | de mümasil kolaylıkları tetkik et. | getirilmesi lâzımdır: mek teklifinde bulunduk, Burada mesele, tekrar meyda. 1 — Sulhcuyane emeller, 2 — Sulheuyane hareket me « na çıkıyor. Hakikatte mevzuu .|totları. bahsolan nedir? Bizim, şarktaki 'Eğer Almanya hükümeti, mem eyaletleri ile muvasalalarında Al. |letimizle olan münasebetlerinde man vatandaşlarına müşkülât çı.| bu Iki prensipi tatbik edecek o. karmamız için hiç bir sebep yok, |lursa, tabii biraz evvel izah etti, tur. Bizden Tek Taraflı « İmtiyazlar İsteniyor Kendi arazimizde hâkimiyeti . mizi de tahdit etmemiz için de bir sebep göremiyoruz. Birinci ve ikinci meseleye yani Danziğin istikbali ve Pomeranya vasıtasi - le muvasala meselelerine gelince, Alman bükümetinin bizden dal - ma bir taraflı imtiyazlar talep ettiğini görüyoruz. Kendine hür. meti olan bir devlet, hiç bir za. man tek taraflı imtiyazlar ver. mez, Bu mütekabiliyet nerede kel . dı? Alman teklifleri bu hususta sarâhatten mahrumdur. Alman devlet reisi, nutkunda, Slovakyada üç taraflı bircondo. minlüm'dan bahsetti. .Böyle bir itekliften bahsedildiğini ilk defa /olarak Alman devlet reisinin 28 nisanda söylediği nutukta gör düğümü beyan etmek mecburi i yetinde bulunuyorum. Evvelce yapılan bazı görüşme. lerde umumi bir itilâfa varıldığı takdirde, Slovakya meselesinin görüşülmesi ihtimaline telmih e. dilmekle iktifa olunmuştu. Başkalarının menfaatlerini pa. zarlık mevzuu yapmak itiyadın. da olmadığımızdan, bu kabil gö. rüşmeleri derinleştirmeğe uğraş madık. Gene bunun gibi ademi teca - vüz misakının 25 sene için temdit edilmesi hususu, son görüşmeler ssnasında bize müsbet hiç bir ge. kilde teklif edilmiş değildir, Ge. ve ba hususta yarı resmi bir ta. kım telmihlerde bulunulmuştur iri. bunların Alman hükümetinin i mümtaz mümessilleri tarafından İ vapılmış olduğu muhakkaktır. Vakut bu görüşmeler esnasında göröşülen mevzulardan çok daha eri giden bir takım telmihler da. ha yapılmıştır. İcabında bu mevzua yeniden svdet etmek hakkmı muhafaza ediyorum. Alman şansöliyesi, söylemiş ol. duğu nutukta, kendi bir fedakârlık olmak üzere, Po - ionya ile Almanya arasnıda mev- cut olan hududu kati olarak ta, nımaâk ve kabul etmek teklifin. de bulunmaktadır. Burada itiraz kabul etmez olan malikiyetimizi | selejere temas eden mevsulara !-| kereden imtina mahiyetinde te .| hukukan ve fiilen tanımak mev. lâkki edilmiş olduğunu öğrenmiş | zuubahsolduğunu tebyin etmeğe; Bir adam murabba şeklindeki kü- ra geldi. Dantsig hakkında buzı mülâ. | bulunuyorum. Hakikati ğim prensiplere riayet edilmek şartile, her türlü gi. rişmek imkânı elde edilmiş olur, Bu şekilde müzakerelere giri, şildiği takdirde Polonya hükü meti, âdeti veçhile, son zamanla- rm tecrübelerinden de İstifade ederek, büyük bir büsnüniyetle meseleyi objektif bir şekilde tet. kik edecektir. Sulh kıymetli ve arzı edilen bir şeydir, Harplerle kana boyanmış olan neslimiz, güp hesiz bir sulh devresine lâyıktır. Fakat sulhün de dünyadaki he - men bütün şeyler gibi, fiyatı yük sektir, fakat ölçüsüz değildir. Biz Polonyalılar için her ne pahasına olursa olsun, sulh fikri mevcut değildir. İnsanlarm, milletlerin ve dev. letlerin hayatında paha biçilemi. yecek olanı bir tek şey vardır: O da, şeref ve namustür.,, Berlin, 6 (A.A.) — Polonya hükümetinin Alman muhtırası- na cevabı buzün saat 19 da Po lonya elçisi müsteşarı taratın- dan Von Nelsszakere terilmiş- tir, Varşova, 5 (A.A.) — Leh hti- kümeti, Berline verdiği muhtr- rada nisan 1918 tarihli Polonya « Almanya deklerasyonunun te NE edilemiyeceği hakkındaki! bütün iddiaları reddetmektedir, Burunla beraber, muhtıra, Al man hükümeti Leh * Alman mü" nasebetlerinin ahdi bir surette iyl komşuluğu eski dalresinde yeniden halline ehemmiyet ver diği takdirde, Leh hükümeti nin bu neviden teklifleri bazı ihtirazi kayıtlar altında kabule amade bulunduğunu bildirmek» tedir. Bu Ihtiraz kaydı da bir devletin isteklerde bulunması ve diğerinin bunları tadlisiz ve kayıtsız ve şartsız kabul etmesi seklinde müzakerelerin mevzu- ubakis olamıyacağını tasrih «- dilrcektedir, Muhtıra, 1934 anlaştmasının istinat ettiği esasları hatırlat - tıktan sonra, o senedenberi Al man * Leb münasebetlerinin bir tarihçesini ve Leh hükümetinin görüşmelerden kaçmadığını kaydeylemekteğir. Çocuk bilmecemiz halde | lüzum görmüyorum. İmdi bun . mesinin etrafını çevirmek Üzere 40 hasalarla söze başlıyacağım. Dant| mevzunbahsolan nedir? Sualini| dan şu netice hasıl olur ki, bu| metre tel almişli, Fakat ba telle 3lg serbest şehri Versailles mus. | irat etmek için kendimde bir mec | teklif dahi, Almanyanın Danzig | çevirdiği sahayı küçük buldu ve Iki buriyet hissediyorum. Aslâ teh.| ve otomobil yolu meselesindeki | misli büyütmek arzusuna kapıldı, dide maruz olmıyan Danzig'in| taleplerinin bir taraflı olarak)| hemen nalbura koşarak bu işi yap- hedesile icadedilmiş değildir. Asır lardanberi mevcut bir bâlisedir. Doğrusunu söylemek lâzrmgelir. se, esbap ve avami) bertaraf, bu hâdise Leh ve Alman menfaatle- “inin müsbet bir şekille tefsirinin neticesidir. Dantzig'deki Alman tacirleri Polonyanın denizaşırı ti- careti süyesinde bu şehrin irkişa- fını ve refahını temin etmektedir. sasi unsurların: külât arzetmemekte idi, Netekim İler, Alman halkımın hürriyetleri mi, bir nüfuz meselesi mi, nihayet Polonyayı Baltıktan sürüp at - mak meselesi mi mevzuu bahis - tir? Halbuki Polonya, kendisinin Baltıktan sürülüp atılmasına as. lâ müsaade etmiyecektir. Pome.İdir: ranya voyvodalığımızm içinden yapılacak kalması keyfiyetini değiştiremez. Bu mülâhazaların ziyası altın. da benden Alman muhtırasmın son fıkrasına bir cevap vermemi, hem de haklı olarak beklersiniz. Bu fıkrada şöyle denilmekte - “Eğer Polonya hükümeti, Po - mak Üzere 40 metre daha tel aldı. Fakat adam aldanmıştı!.. NL çis?... İşte bunun cevabımı verirseniz bi. rinciye bir dolma kalem, ikinciye bir kilo çikolata, Üçüneüye yarım kilo çikolata ve iki yüz küçük oku. yucuya muhtelif hediyeler vereee- münakalât haklımda İlonya — Almanya münasebatının ' dis,