6 Mayıs 1939 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 15

FT kızır?o Va, ö (ALA,) — Hariciye Sİnj * Beck, mebusan mecli- #Yeti ümümiye celsesin- HŞA n Çi tuğ_ld“k' beyanatta bulun- Va Tümt düsturlar, zaafa uğ- Ulunmaktadır. Bir dev- d o'ğ" bir devletle doğru- t" gi *W!ı.baı'bışı. konuşma- bap ,5'de sık vukua gelen bir hüşme PUtür. — Bize müteallik hadişa, Selince, çok vahim töhe *tin zuhur etmiş olduğu Ü dey en €tmek icap eder. Ba- "nleşmue"e olan temasımız de- la leımf Ve daha kolay bir ha- Üa İse v"::' Diğer bazı ahval- Söstay lim müşküller baş: ö“"““mr. ç Ş R&iltere İle Yapılan Vekayıı A laşma löra ; tarih sırasiyle ele a- İla Ola 'Velâ Büyük Britanya | tim, 3 İtlâtımızı zikredece- Müş | fakbel münasebetlerimi - Va :'"" ve gâayesini tayin &tmeği istihdaf eden ve Maslardan sonra, Lon: Yühmiş öldüğuüm ziyaret en , yle, memleketleri - n Birinin istiklâlinin doğ- | t“hqmı Oğruya veya dolayısiyle | %tek Maruz kalması halinde whr'jhz âbi yardımda bulunmak Vley :îne İstinat eden bir İtilâf Puç “Setirmeğe muvatfak ol- İş ! '“mıu"' başvekili B. Çember- Üdaç, € Nisan tarihindeki be- Un © göre, İtilâfin formü- b *lduğunu biliyorsunuz. Atatın metni hakkında By , * mutabik kaldık. "'ı.mb'?&natına iki hükümet Ray 4 aktedilmiş bir itilaf ' T.J" bakılabilir. ' I'Wıqhî #dilmiş olan usul İle | ]“lı “' Yapmış olduğum et - Üş Yüsmelerin şeklinin İti- ı: Ka hüsust bir kıymet iza- Mi t& olduğunu burada |- | n biş beyan etmeği kentdim Popa, “Bzifte addederim. Blliy Ya efrkârıumumiyesinin, — h:ı ı_vr“evlet adamlarında yal- | 'bı"“!l Da Siyasetinin umumi | Va Tne Mmüteallik derin YIŞ ve kavrayış değiil, & hu&nd' memleketime kar YüÜk bir yürek açıklığı bir İtlmat ile hiç bir şe- İle geçiştirmeksizin ve Dheye mahal — bırak- n Mij M *Saslı bütün meselele- , %'*l uı.ue" etmeme medar ol- nıh'de a bir hattr hareekt mü- 1 ılrı“ :“8 olduğumu bilmesi- ' V“Eıh""":îh;' ; 1 bir- Ti Drehlipı olonya mesal bir tqııh!k ö erini tarif ve tayin '& 'me_ ü Sösinin süratle elde hqîıı'*nıne İmkân hasıl olmuş mkümq Sebebi, bilhassa iki laî"lele N Avrupaya alt büyük | Vq yi hakkındaki niyet ve | !“k, Arınım yekdiğerine te- *kte olduğunu açıkça İ Ve Bn , D 2ıku t r Üa Polo #*tmemizdir. £ E"y“?fln Tecavüz | ı-ühie lng:ln.lı Yoktur | n p “erenin, ne de Polon- . k:ıl%rı ?“W karşı tecavüz e- h *tr, ESlemedikleri muhak- ı;k&t diğer cihetten y hayatta bazı esaslı a , Ösiplerine riayet sa- : E“n. l:;’"tle durmaktadır" Pa Yaset Üvazi olarak Pran- ı:dq ::“ zimamdarları ta- V| Prlan beyanattan hi :h:dıi"“ göre î'ırlı ile Terecalı AMizdaki İtilâfın te- Sİnin beynelmilel hâ- Za m“: gelen değişiklik- Yamıyacağı, bilâ- > fın Avrupa siyaseti olonya |hürmetin derin temellerini dan birini teşkil edeceği kanaa- tinde bulunmaktadırlar. Alman devlet relsi Leh - İn- giliz anlaşmasını bahane İitti- haz öderek bizzat kendiİsinin 1934 de bizimle aktettiği itilâ- fın mevcut olmadığını bir taraf- l1 olarak iİlân etmiştir. Bu meselenin halihazırdaki safhasına geçmeden evvel miül - saadenizle kısa bir tarihçe ya- pacağım: : Bu itilâfın akdine ve tatbiki:- fne İştirak etmek şerefine nail olmuş bulunmaklığım bana iti- lâfı tahllil etmek mecburiyetini yüklemektedir. 1934 itilâfı o sene büyük ehemmiyeti haiz bir hâdise mahiyetini almıştı. Bu Itilâf ile iki büyük millet ara- sındaki münasebetlerin tarihine |daha müsait bir cereyan ver- mek, her günkü ihtilâflara ve hasmane maksatlara hâkim ©- lan muzır havayı ortadan kal- dırmak, asırlardanberi birik - miş olan düşmanlıkların fevki- ne yükselmek ve mütekabil bir gt- mak teşebbüsünde bulunulmuş- tu. Fenalığa mani olmak İçin ya- pılan her teşebbüs, dalima siya- si hareketin en güzel İmkânımnı teşkil etmiştir. Son zamanların en tehlikeli anlarında, Polonya siyaseti, bu prensipe riayet ettiğini isbat et- miştir. Bu zaviyeden bakılın * ca, bu itilâfın feshedilmesi az ehemmmiyetli bir hâdise değill- dir. Bir itilâfın kiymeti o itilâ- fın verdiği neticelerle ölçülür. Tarafeynden birinin takip et- tiği siyaset veya hareket tarzı- nın ÂAtilâfın prensiplerinden ay- rilmış olması bizim bu zaafın veya bu gaybubetin matemini tutmaklığımızı İcap ettirmez,. Polonya - Almanya İtilâfı Sulha Yardım Etmişti 1934 tarihli Polonya - Al- manya- itilâfı bir mütekabil hürmet ve iyi komşuluk Itilâfı ve bu İtibarla devletimizin ha- yatına, Almanyanın ve bütün Avrupanın hayatma faydalı bir yardımı dokunmuştur. F'akat gerek siyasetimizin hürriyetini tahdit eden bir manada, gerek bizden bir taraflı ve hayati men faatlerimizle telifi kabil olmı - yan fedakârlıklar talebinde bu- lunmak için bir âmil gibi tefsir edilmeğe başlanıldığı andanbe- ri hakiki mahiyetini kaybetmiş- tr. Şimdi halihazırdeki vaziyete şeçelim: Almanya, Polonya — İngiltere anlaşmasını 1934 itilâfını fesih i- çin bir sebep addetmiştir. Alman. lar tarafından hukukit mahiyette muhtelif itirazlar ileri sürülmüş. tür. Müsaadenizle, hukukşinanlara, Alman hükümetine bugün tevdi edilecek olan ve Alman muhtrası- na vermiş olduğumuz tevabın met nine müracaat etmeleri tavsiye. sinde bulunacağım. Bu hâdisenin diplomatik eşkâli üzerine uzun müddet nazarı dik. katinizi celbetmek istemem; yal- nız, bu hâdisenin bazı safhaları bDir hususiyet arzetmektedir. Al. man muhtrası metninden de müs. teban olduğuna göre Alman hükü meti, kararını, aktedilmiş olan iti- lâfır mahiyeti hakkımda ne İngil. tere hükümetinin, ne de Polonya hükümetinin mutalealarını tetkik etmeksizin gazete haberlerine isti nat ederek, ittihaz etmiştir. Almanya Sefiri Benimle Görüşmeğe Gelmedi Halbuki bu cihet, bir güna müş *D esaslı unsurların- külât arzetmemekte idi, Netekim HABER — Akşam Postast Sözün kısası 1 — Polonya, deniz ticareti ve deniz siya- seti dolayısile Danzigteki hak ve menfaatle- rinden aslâ ve hiç bir şekilde feragat etmiye- cektir. 2 — Polonya, Baltıktan sürülüp atılması- na katıyen müsaade etmiyecektir. 3 — Polonya, Pomeranya Voyvodalığı o- lan Koridorda Almanyaya her klaylığı göste- rebilir. Faka" hâkimiyetinin tehdit edilmesine razı olmaz. Almanya, burada tek taraflı imti- yazlar istiyor. Kendine hürmet eden bir dev- let, hiç bi: zamıan tek taraflı imtiyazlar ver- mez, 4 — İngiltere - Polonya anlaşması hiç bir kimse aleyhinde olmadığı gibi Almanya aley- hine de değildir. 5 — Sulr, ancak sulhcüyane niyetler ve sulhcüyane hareketlerle temin olunabilir. Po- lonya, bu esas dairesinde sulh müzakereleri yapmağga hazırdır. 6 — Polonya “herneye malolursa olsun suh,, taraftarı değildir. Çünkü, Polonya, şeref ve namusunu her şeyden üstün tutar. Londradan avdet eder etmez, Al- man sefirini kabul etmeğe âmade olduğumu beyan ettim. Muma. ileyh, bugüne kadar bu fırsattan İstifade etmeğe lüzum görmedi. Bu hal, neden dolayı haizi ehem miyettir ? Sadece muhakeme eden herkes için açık olan bir şey varsa o da bu kararın ne gayesi ve ne de çer- çeveleri olmayıp, belki bizzat iti- lâfin aktedilmiş olması ' keyfiyeti olduğudur. Bu da, Almanyanın si. yasetinin maksat ve tasavvurları hakkında hüküm vermek bakımın dan mühimdir. Filvaki, Almanya hükümetinin, mukaddemki beyanatlanı hilâfına olarak Polonya ile Almanya ara- sında 1934 senesinde aktedilmiş olan ademi tecavüz beyannamesi- ni, Lehistanı tecrit etmek ve dev. letimizin garp devletlerile normal ve döstane teşrikimesaide bulun- masını gayri mümkün kılmak ar- zusundan mülhem gibi tefsir et. mek istediğini bilmiş olsa idik, bu tefsiri bizzat kendimiz reddeder. dik. Vaziyet hakkında sahih bir fi- kir edinebilmek için her şeyden evvel “nihayetülemir mevzuu bah. solan mesele, nedir?,, sualini irad etmek muvafık olur. Bu suali sormadan ve buna ce- vap vermeden Almanyanın Polon yayı alâkadar eden meseleler hak- kındaki beyanatırım esasını lâyıki. le kavrayabilmekliğimize imkân yoktur. Danzig Meselesi Garbe karşı hattı hareketimiz- den —evvelce bahsettim. Şimdi Dantzig serbest şehrinin istikba- line dair Almanya tarafından ya. pılan teklif meselesine, Jomeran- ya Voyvodalığı vasıtasiyle Alman ya ile şarki Prügya arasındaki mu vasalaya ve Polonya ile Almanya- yı müştereken alâkadar eden me. selelere temas eden mevzulara sı- ra geldi. Dantzig hakkında bazı mülâ. hazalarla söze başlıyactağım. Dant zig serbest şehri Versailles mua- hedesile icadedilmiş değildir. Asır lardanberi mevcut bir hâdisedir. Doğrusunu söylemek lâzımgelir. se, esbap ve avamil bertaraf, bu hâdise Leh ve Alman menfaatle- -inin müsbet bir şekille tefsirinin neticesidir. Dantzig'desi Alman tacirleri Polonyanın denizaşırı ti- careti sayesinde bu şehrin inkişa- finı ve refahını temin etmektedir. ler, Mazide bu şehrin yalnız inkişa- fi değil, hikmeti vücudü de yegâ. ne büyük Polonya nehrinin mun. sabında kâin olmasına kati süret. te bağlı idi. Bugün de bu şehir Faltık deni. zile irtibatımızı temin eden ne. hir yolunun ve başlıca şimendi. fer hattının üstünde bulunmak- tadır. Bu, hiç bir yeni formülün değiştiremiyeceği bir hakikattir. Danziğg halkinmın hâkim ekseri. yeti, buğgün Almandır. Fakat bu şehrin mevcudiyeti ve refahı, Po- lonyanın mekni iktısadiyatına bağlıdır. Bundan ne gibi bir neti. ce çıkardık? Biz daima katiyet. le deniz ticaretimizin ve Danzig deniz siyasetimizin hak ve men. faatleri sahasında durduk ve bu sahada azimle duracağız. Makul ve uzlaştırıcı hal çareleri ara - makla serbest şehirdeki Alman ekseriyetinin milli, ideolojik ve kültürel inkişafı Üüzerinde bile . rek hiç bir tazyik icra etmek is. temedik, Misal zikretmek suretile nut . kumu uzatmak istemiyorum. Çün kü bu misaller, hangi sıfatla o . lursa olsun, bu meseleye karşı a- lâka göstermiş olanlarca kâfi de. recede malümdur. Polonya Baltırı Denizin- den Atılamaz Fakat madem ki hattı hareke. timize riayet edeceklerini beyan ve “bu eyalet şehri, hiç bir za. man Polonya ile Almanya ara . sında bir ihtilâf mevzuu teşkil et- miyecektir.,, mütaleasını serde . den Alman devlet adamlarının müteaddit beyanatlarından son . ra Danziş'in Almanyaya ilhak e. dilmesinin istenildiğini öğrenmiş bulunuyorum. Madem ki serbest şehrin mevcudiyeti ve hukuku . nun müşterek garanti edilmesine dair olan 26 mart tarihli tekli - fimiz cevapsız kalmıştır ve ma - dem ki bilâkis bu teklifin müza. kereden imtina mahiyetinde te . lâkki edilmiş olduğunu öğrenmiş bulunuyorum. Hakikati halde mevzuubahsoları nedir? Sualini irat etmek için kendimde bir mec buriyet hissediyorum. Aslâ teh, dide maruz olmıyan Danzig'in Alman halkmın hürriyetleri mi, bir nüfuz meselesi mi, nihayet Polonyayı Baltıktan sürüp at - mak meselesi mi mevzuu bahis . tir? Halbuki Polonya, kendisinin Baltıktan sürülüp atılmasına as. lâ müsaade etmiyecektir. Pome. ranya voyvodalığımızın içinden yapılacak münakalât hakkında -Danzig'teki hak ve - Menfaatlerinden vazgeçmiyecek da ayni mülâhazalar dermeyan olunabilir, Bu, “Pomeranya — voyvodası,, kelimeleri üzerinde 1ısrar ediyo - rum, Zira “Koridor,, tabiri suni bir icattır. Çünkü, ötedenberi Po. lonyalı olan yalnız yüzde nisbeti pek cüzi Alman — kolonlarına malik bulunan bir eyalet mevzuu bahistir, Almanyaya demiryolu müna . kalâtında her türlü kolaylıkları gösterdik, Alman vatandaşları . nıin gümrük veya pasaport mua. melelerine tabi olmaksızın şarki Prusyaya geçmelerine müsaade ettik. Ötomobil münakalâtı için de mümasil kolaylıkları tetkik et. mek teklifinde bulunduk. Burada mesele, tekrar meyda. na çıkıyor. Hakikatte mevzuü . bahsolan nedir? Bizim, şarktaki eyaletleri ile muvasalalarında Al. man vatandaşlarına müşkülât çı. karmamız için hiç bir sebep yok. tur. Bizden Tek Taraflı - İmtiyazlar İsteniyor Kendi arazimizde hâkimiyeti . mizi de tahdit €tmemiz için de bir sebep göremiyoruz. Birinci ve ikinci meseleye yani Danziğin istikbali ve Pomeranya vasıtasi . le muvasala meselelerine gelince, Alman hükümetinin bizden dai - ma bir taraflı imtiyazlar talep ettiğini görüyoruz. Kendine hür. meti olan bir devlet, hiç bir za. man tek taraflı imtiyazlar ver . mez, Bu mütekabiliyet nerede kal . di? Alman teklifleri bu husüsta sarahatten mahrumdur. Alman devlet reisi, nutkunda, Slovakyada üç taraflı birscondo. minium'dan bahsetti; -Böyle bir tekliften bahsedildiğini ilk defa olarak Alman devlet reisinin 28 nisanda söylediği nutukta gör . düğümü beyan etmek mecburi - yetinde bulunuyorum. Evvelce yapılan bazı görüşme. lerde umumi bir itilâfa varıldığı takdirde, Slovakya meselesinin görüşülmesi ihtimaline telmih e. dilmekle iktifa olunmuştu. Başkalarının menfaatlerini pa. zarlık mevzuu yapmak itiyadın. da olmadığımızdan, bu kabil gö. rüşmeleri derinleştirmeğe uğraş madık, Gene bunun gibi ademi teca - vilz misakının 25 sene için temdit ediimesi hususu, son görüşmeler ısnasında bize müsbet hiç bir şe. kilde teklif edilmiş değildir, Ge. De bu hususta yarı resmi bir ta. kım telmihlerde bulunulmuştur bi, bunların Alman hükümetinin mümtlaz mümessilleri tarafından vapılmış olduğu muhakkaktır. Fakat bu görüşmeler esnasında gönişülen mevzulardan çok daha ileri giden bir takım telmihler da. ha vapılmıştır. İcabımnda bu mevzua yeniden avdet etmek hakkını muüuhafaza ediyorum. Alman şansöliyesi, söylemiş ol. duğa nutukta, kendi tarafından bir fedakârlık olmak üzere, Po - lonya ile Almanya arasnıda mev- cut olan hududu kati olarak ta. nımak ve kabul etmek teklifin, de bulunmaktadır. Burada itiraz kabul etmez olan malikiyetimizi hukukan ve fiilen tanımak mev. zuubahsgolduğunu tebyin etmeğe lüzum görmüyorum. İmdi bun . dan şu netice hasıl olur ki, bu teklif dahi, Almanyanın Danzigz ve ötomobil yolu meselesindeki taleplerinin bir taraflı olarak kalması keyfiyetini değiştiremez. Bu mülâhazaların ziyası altın- da benden Alman muhtırasının son fıkrasına bir cevap vermemi, hem de haklı olarak beklersiniz. Bu fıkrada şöyle denilmekte . dir: “Eğer Polonya hükümeti, Po . lonya — Almanya münasebatmın yeniden mukavelevi olarak tan . zim edilmesine ehemmiyet atfe . diyorsa, Alman hükümeti, bu hu. susa meyyaldir.., Zannıma kalırsa, hattı hare - ketimizi — esas itibarile — tarif ettim. Beyanatımın vuzuhu için işte bir hulâsa yapıyorum: “Böyle bir itilâfın akdine â . mil, Alman şansöliyesinin nut . kunda ısrarla zikretmiş olduğu kelime olan, “sulh,, olacaktır. Sulh, şüphesiz Polonya Biyase. tinin çetin ve büyük gayretleri. nin hedefidir. Bu kelimenin ha. kiki kıymetini tamamile iktisap edebilmesi için, iki şartım yerine getirilmesi lâzımdır: 1 — Sulhcuyane emeller, 2 — Sulheuyane hareket me « totları. Eğer Almanya hükümeti, mem letimizle olan münasebetlerinde bu iki prensipi tatbik edecek ©. lursa, tabil biraz evvel izah etti. ğim prensiplere riayet edilmek şartile, her türlü müzakereye gi. rişmek İmkânı elde edilmiş olur. Bu şekilde müzakerelere giri, şildiği takdirde Polonya hükü . meti, âdeti veçhile, son zamanıla- rm tecrübelerinden de istifade ederek, büyük bir hüsnüniyetle meseleyi objektif bir şekilde tet. kik edecektir. Sulh kıymetli ve arzu edilen bir şeydir, Harplerle kana boyanmış olan neslimiz, şüp hesiz bir sulh devresine lâyıktır. Fakat sulhün de dünyadaki he . men bütün şeyler gibi, fiyatı yük sektir, fakat ölçüsüz değildir. Biz Polonyalılar için her ne pahasına olursa olsun, sulh fikri mevcut değildir. İnsanlarm, milletlerin ve dev. letlerin hayatında paha biçilemi. yecek olan bir tek şey vardır: O da, şeref ve namustur.., Berlin, 5 (A.A.) — Polonya hükümetinin Alman muhtırası- na cevabı bugün saat 19 da Po- lonya elçisi müsteşarı tarafın- dan Von Neisszakere verilmiş- tir, Varşöova, 5 (A.A.) — Leh hü- kümeti, Berline verdiği muhtı- rada nisan 1918 tarihli Polonya - Almanya deklerasyonunun te- lif edilemiyeceği hakkındaki bütün iddiaları reddetmektedir. Bünunla beraber, muhtıra, Al- man hükümeti Leh - Alman mü- nasebetlerinin ahdi bir surette iyi komşuluğu eski dairesinde yeniden halline ehemmiyet ver- diği takdirde, Leh hükümeti- nin bu neviden teklifleri bazı ihtirazi kayıtlar altında kabule amade bulunduğunu bildirmek- tedir. Bu ihtiraz kaydı da bir devletin isteklerde bulunması ve d!ğerinin bunları tadilsiz ve kayıtsız ve şartsız kabul etmesi şeklinde müzakerelerin mevzü- ubahis olamıyacağını tasrih e- dilmektedir, Muhtıra, 1934 anlaşmasının istinat ettiği esasları hatırlat - tıktan sonra, o senedenberi Al- man * Leh münasebetlerinin bir tarihçesini ve Leh hükümetinin görüşmelerden kaçmadığını kaydeylemektedir. Çocuk bilmecemiz Bir adam murabba şeklindeki kü- mesinin etrafınt çevirmek üzere 4dü metre tel almıştı. Fakat bu telle çevirdiği sahayı küçük buldu ve iki misli büyütmek arzusuna kapıldı, hemen nalbura koşarak bu İşi yap- mak Üzere d0 metre daha tel aldı. Fakat adam aldanmıştı!... Ni. çin?... İşte bunun cevabmı verirseniz bi. rinciye bir dolma kalem, ikinciye bir kilo çikolata, Üçünecüye yarım kilo çikolata ve iki yüz küçük oku. yucuya muhtelif hediyeler yerece- Biz,