26 Mart 1935 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 10

Osmanlıcadan Türkçeye Sö klavuzunu neşrediyoruz — 1 —Öz Türkçe köklerden ge- len sözlerin karşısına (T. Kö.) beldeği (Alâmeti) konmuştur. Bunların her biri hakkında sı « rasiyle uzmanlarımızın (mütehas- 818) yazılarını? gazetelere verece - ğiz, Z—Yenıkaıınkıuıkklırnm | ayırt edilmesi için geregine göre, | Fransızçaları yazılmış, ayrıca ör - | nekler de konmuştur. 3 — Kökü Türkçe ölan kelime » ( lerin bügünkü işlenmiş ve küulla « melan şekilleri almmıştır. Aslı ak | olan hak, azlt ügüm olan hüküm, ; "Türkce “çek;; kökünden — gelen | şekil gibi. A Ab — Su Abı hayat, $bı hayvan — Bengisu | Abıru — Yüzakı, yüzağartan | Örnek: Abıruyu ulemayı zaman — Zamanın bilginlerinin yüzâkı ( yüzağar . tanı) Abıru dökmek — Yüzsuyu dökmek (Bak: tezellül etmek) — (Fr.) S'hu - milier “Sacrifier de son amour propre,, Abâ — Bebalar Örnek : Abâ ve ecdadımızdan mün- takil — Babalarımızdan ve dedeleri- mizden kalma... | Abâd, âbâdan — Bayındır. (Bak: | Mamur) — (Fr.) Floritsant et pros pöre, Örnek: Ankara on yılda bayındır bir ans une ville florissanle et prospöre, Abâdani, âbâdanlık — Bayındırlık — (Fr.) Prospâritâ “ötat de ce gui est Horissant et prosprüre,, Örnek: Türkiyenin bayındırlığı git- | Hikça artmaktadır—La prosperitt aug- | mente contintellement en Tüurguie. ĞA BRS Nİi — *” Tmar etmek — Bayındırmak Abd — Kul — (Fr.) Serviteur, er- clave Abid (Balii Sakit)'z— Tapkan Örnek: Güneş tapkanları — Adora- | teurs du soleil - İbadet — Tapınç | İbadet etmek — Tapmak, tapınmak | Mâbed —« Tapınak — (Fr.t Temple Abdeshane — Ayakyolu Abgün — Mavi t Abide — Anmıt — (Fr,) Monument Örnek: Anadolunun birçok — yerle. rinde Selçuk Tüklerinden kalma anıt. Yar vardır — l existe dans plusieurs Töglions de PAnatolie des monuments appartenant aux Turcs Seldjoucides Abidevi (muszzam) — Anıtsal — (Fr.) Monumental, colossal, — gram- | diosa İ (Anıtsal'deki son “İ,, ince okuna- caktır) Abes — Boş, saçma sürde, vain Örnekı Boş yere uğraştık — Nous fimes de vainı efforts — Saçma sözler «« Paroles absurdes Abas — Somurtkan Abusülvecih — Suratı asık, asık su- Yatlı Acaba — Acaba (T. Kö.) Acayip (Nida) — Çokşey! — (Fr.) l C'est ötonnant!, Tiens! Örnek: Çokşey! Demek cevap (T. | Kö.) vermek istemedi. — Tiens, alors il n'a pas voulu dönner üne râöponse — * Acayip — Ayvıksın — (Fr.) Excen- | — (Fr.) Ab. | trigne | Örnek: Ayrıksın bir adam — Un homme excentrigue | Acayip — Tansık — (Fı) Merveille | Örnek: Acayibi sebai â'em — Acu. mun yedi tansığı —- Les sept merveilles Ş du monde Acayip — Şaşılacak — (Fr. Eton. ] nant Örnek: Orada şaşılacak şeyler gör. dük — Nouâ y avons vu des choses | #etonnantes # ale—” Hite Örnek: Bu ne çabukluk — OCuelle hâte? Bu iş evedilik götürmez — Cette “akluk, evedilik — (Fr.) | İLşeye - CEr) Eümetlerrişler dyan affaire na souffre pas de hâte ) Acele — Çabuk, evedi — (Fr.) Vite! Rapi' -—t Acele etmelt, istiz>! etmek — Çabu': olmak, evezsek — — (Fr.) Se hâter, B'empresser, se presser Aceleye gelmek — Evediye gelmek quı getirmek — Evediye getir- Nıııuul — Evgin Örnek: — Müstacel telgraf — Evgin telyazı | Müstaceliyet — Gecikmezlik, evgin- | A:ıl — Gecikemez Acilen, müstacelen — Tezelden, gecik- meden — (Fr.) D'urgence, sans retar İ Acul — Evecen Acemi — Acamı (T. kö) Acibci (ucubei) hilkat — (Fr.) Monstre Am — Eksin — (Fr.) Tncapabir, Danak — orıwl Elnıı bir adam olduğu belli' Bu adzım bu işi basarmaktan eksindir. Âciz kalımak — Eksinmek — (Fr.) Demeurer dans impuissance de... Ack — Eksinlik ç ' O, * “gi doğuştandır. Aceze — Kimsesizler Örnek: Darülâceze — Kimsesizler yurdu Acuze — Kocakarı Adâb (Bak edeb) — Edevler Örnek: Bu sözleriniz konuşma edev lerine (adabı münazara) aykırı düş5 — Adabı muaşeret — Yaşama töreni (* (Fr) — Adâbı umumiye — (Fr.) Bonnes mocurs Örnek: Kanun açık saçık yazıları utsal 6ör“— usgunsuz sayar — La loi gansidöre les ecrits obscanes comme | contraires: aux bonnes moeur- Adâbü erkân — Yol yöntem, sıra viyre Utsal törü — “Örnek: Bu adam yol yöntem (sıra sadgı) nedir bö'mci homme ne connait pas İes rögles du savcirsivzo Adale — Kati — (Fr.) Muscle Adali — Kasıl — (Fr,) Musculaire, Adâyet — Yağılık, düşmanlık— (Fr) Animositâ, hostilite AdiI, adalet — Tüze (2) (Fr.) Jus- tice Adli — Tüzel — (Fr.) Juridigue Adliye vekâleti — Tüze bakanlığı — | (Fr.) Ministöre de la justice Adil — Tüzemen — (Fr.) Juste Adu — Yağı, düşman Addetmek — Saymak — (Fr.) Can- sidörer comme., Adem — Yokluk — (Fr.) Nâant Adem — <sızlik,- mazlık — “Fr.) İn. ir.., im.. Srneki Ademi istit v z —Ct Durtuzluk | (3) — instabilitâ Ademi mes'uliyet: Sorulmazlık — İrresponsabilite “ Ademi imkân:Olamazlık — İmpossi- bilitâ Adese — Gözgü (4) — (Fr.) Len- tille Adet — Sayı Adet —- Görenek — (Fr.) Usage Adet (itiyat anlamına) — Alışkanlık — (Fr.) Habitude AÂdet, (Taamül, örf) — Törü — (Fr.) coutumet Adet edinmek — Huy edinmek AÂdetr. (hayvan yürüyüşü) — Orta Adeta — Bayağı — (Fr.) Tout sim- | pPlement, tout bonnement. ÜÖrnek: Sen bu hareketinle (T. Kö) bana bayağı düşmi ulık ettin Adeta — Enikonu — (Fr.) Röclle- l ment, vraiment Örnek: Bugün hava enikona soğuk- | | tur — Azjourd'hal l fait vraiment (röcllemant) froid. (1) Tören, merasim kargşılığıdır. (2) Orhun acıtlarında (Tüz) Âdil, | (Tüzsüz) gayri âdil demektir. (8) Dururluktan kısaltılarak kullanı! muş olan durluk sözü, istikrar demek- (*) Ayna türkçedir. Adi — Bayağı — (Fr.) Ordinaire Adit, adide — Çok, birçok AF, afiv — Bağış — (Fr.) Pardon Affetmek — Bağışlamak — — (Fr.) Pardonner Affı hususi — Özgü bağış, küçük bağış — (Fr.) Grüce AHı umumi — Tükel bağış, büyük bağış — (Fr.) Amnistie. Afaki — Havadan Örnek: Bugün afaki hasbihallerle vakit geçirdik — Bugün havadan söy- leşmelerle vakit (T. Kö.) geçirdik (Öbjectif karşılığı terim koluna ve- rilmiştir.) Aferide — Yaratılmış Aferin — Okay — (Fr.) Brava Âlet — Afat (Yakutça sihir ve ef. sun anlamına gelen “ap,, kökünden.) AFif — Sili, temiz — (Fr.) Probe Afitap — Güneş — (Fr.) Soleil Afiyet, (Selâmet) — Esenlik — (Fr.) Bönne santö Örnek: Esenlik dn—dı— Sou- haiter bonne santâ Afiyette (Salim) — Esenli — En bonne santâ Selâm — Esen Örnek: Selâm sana! — esan sana! -Selâmlamak — Esenlemek —- (Fr.) Saluer * Selâmlaşmak — Esenleşmek Agâh — Bilir, anlar, uyanık Agaz — Başlama — (Fr.) Commen- cement — Agaşte — Bulaşmış — (Fr.) Souillü Aguş — Kucak Ahad — Birler — (Fr.) Unites Ahadı nâs (Bak: avam) — Karal Ahar — Başka — (Fr.) Autre, aut. rui Ahbap (Aşina) — Bildik Connaissance Örnek: Buralarda hiç bildiğim yok — Je n'ai pas ici de connaissances Ahdar » ahzar — Yeşil Ahen — Demir Ahenin — Demirden, demir gibi — (Fr.) De fer, Comme du fer Ahenk — Uyum — (Fr.) Harmanie Aheste — Ağır, yavaş — (Fr.) Lent Ahfad — Torunlar — (Fr.) Pos- töritü Ahir — Son, sonunda, en son — (Fr.) A la fin, en dernier licu, dernier Ahiren — Sonlayın — (Fr.) Der. niğrement (Fr.) — (Fr.) Âhize — Almaç — (Fr.) Röcepteur | Ahkâm — Hükümler (T. Kö.) — (Fr.) Jugementa, Prescriptions Ahker — Kor — (Fr.) Brajre Ahlâf — Gelecekler, ardıllar — (Fr.) Postöritâ Ahlâkiyat ( İlmi ahlâk ) — Etik (T. Kö.) — (Fr.) Ethigue, morale Ahlâk — Ahlâk (T. Kö) Ahlâki — Ahlâksal — (Fr.) Moral (Ahlâksaldeki son “1,, ince okuna- caktır) Ahlâki — Ahlaka uygun — Moral Örnek: Bu hareketiniz ahlâka uygun değildir. Gayri ahlâki — Ahlaksızca, yadah- laksal (5) (Fr.) Immoral Lâahlâki — Dışahlaksal (6) — (Pr.) Amora! (Fr.) Ahmak — Beyinsiz — (Fr.) Embâeile | Ahmal ve eskal — Ağırlıklar — (Fr.) Charges et poids Ahsen — En güzel, çok güzel Ahşâ — İçirik (Fr.) Viscires Ahşab — Ahşap (T. Kö.) And — Ant, pakt (7) — (Fr.) Pacte Ahd — Devir (T.Kö) — — (Fr.) Ahdetmek — Andetmek Abrar — Özgenler (Bak: Hürriyet) Ahval — Haller (T. Kö.) — (Fr.) Circonstance (5) “Yad,, kelimelerin başında arah ca (gayrı) nn ve fransızca “im” in y:- rini tutar. Bu örnekler ayrıca yazıla- caktır. (6) “Dış,, kelimelerin başınıda arab- canın (İâ) ve fransızcanın “a., smım yerini tutar. Bu önek de ayrıca yazıla. çaktır. (7) T. Kö, ayrıca yazılacaktır, ! ı | niz) Ahval — İşler — (Fr.) Situation, I< choses [ Örnek: Ahval kesbi vehamet etti — İşler kötüleşti — Les choses tournent mıLl.ıın-dıııı'ııı—ınvü Avhal (Vaziyet anlamıma) — Örnek: Ahvali şahsiye — SOyıılhkı durumu — Etat civil — Ahvali sıhhiye — Sağlık durumu — Etat de santd. Ahvalü şerait (Halü vaziyet, zurufü ahval anlamına) — İşler, haller — Fr. Örnek: Bu ahvalü şerait içinde — Bu hallerde... — Ahvalü şersit müsaid olursa — İşler elverirse, işler uyarsa.. | Ahyanen — Arasıra Ahzisâr etmek, ahzi intikam etmek | — Öcalmak Abzü girift — Yakalama Ahzü ita — Alış veriş Aidat — Verimce — (Fr.) Cotisation Örnek: Bu kulübün üyesi yılda 50 fira verimce öder, Aidiyet (Ciheti taallük) — İlişiklik, ilişkenlik Aid,raci, dair müteallk— Üzerine, için dolayı, ilişkin (8) — (Fr.) Compâtent, (Devamı var) (8) Osmanlıcada bu kelimeler asıl | anlamlarından ayrılarak son zamanlar- da karmakarışık bir hale getirilmiştir. Bu dört sözün türlü kullanışlarınm Wı—lwimw&- neklerle gösteriyoruz: !—Duuiıdımddulum — Bu kâğıdı aid olduğu 2 — Dün akşamki sözler hep benim ilgerime (bana âid) idi. — — Toute la conversatıon d'hier soiz concernait mu propre personnc. 3 — Bu ev kimindir? — Bu ev kime aittir? —-  gul appartient cette mal- son?. 4 — Bu işin bana ilişkinliği (aidiye- ti) yoktur — Ceci n'a aucun Tapport avec moi, $ — Bu iş benim ıgımdır — Bu $ bana aittir — Cette alfaira me regarde 6 — Kayserin olanı Kaysere, Tanrı- nın olanı Tanııya veriniz (Kayserinki- ni Kaysere, Tanrınınkini Tanrıya veri- 7 — Siyasal durum üzerine bir söy- lev verdi. — Siyasi vaziyete dair bi: nutuk irad etti — Il a fait un discvo: , sur la situation politiguc. 8 «« Bu sözler sizin için (size raci) değildir. — Ces paroles ne vous con- cernent pas. 9 — Türkiye — üzerine bir yazı - | Türkiyeye ald bir makale — Un articis sur Ja Turgule, | Ankarada A K B A kitap evinin birinci şubesi modern İlkaamnamaasznasanumrman merymama z zn bir şekilde Maarif Vekâleti karşısında açılmıştır. AKBA kitap evleri her dilde kitap, necmua, yazete ihtiyaçlarına sevap vermektedirler. Gerek kitaplarımızı, gerek kırtasiyenizi >n ucuz olarak A K B A kitap wlerinden tedarik edebil'rsi- niz. Devlet Matbaası kitapları « VAKIT in neşriyatınım An- karada satış yeri A K B A ki- dap evlerid'r. AKBA Merkezi Telefon Birinci şube , İkinci şube: Saman Pazarı 3137 1761 Hakikt sebep, kend netmeğe kânların hemen hepsi kapalıdır: | tercihan beyaz adamlara veril * , mesi dolayısile zencilerin düşmüt | olduğu derin sefalettir. AKBA| Amerikada | |bir zenci şenri| isyan halinde lerinin işsiz bırakılmalarıdır (Paris-Soir gazetesinin muhabiri Nevyorktan - telgrafla - bilidiri * yor:) Dünyanın en büyük zenci şeh: ri olan Amerikadai Harlen bu * gün muhasara altında bulunan | bir şehir manzarasını arzetmek * tedir. Sokaklar, büyük caddeler | 30 bin nümayişçinin bir gece ev | vel yaptığı tahribattan dolayı pe' rişan bir haldedir. Bin kişiye varan polis kuvvet - leri bütün teşkilâtlarile en mü * him noktaları tutmuş, nöbet bek lemektedir. Atlı ve motosikletli polisler aşağı yukarı mütemadi * yen koşarak toplanmaları me * uğraşmaktadır. Dük - Dün akşam birdenbire patlak ver | miş olan isyanın sebebi pek de © kadar ehemmiyetli değildir. Pazar yerinde on kuruş kıymetin” de bir bıçak çalmak üzere iken | yakalanan 16 yaşlarında bir zen” ci delikanlı bütün bu gürültüye sebep olmuştur. Bu çocuğun dük- kân sahibi olan beyaz bir ıdııl vetleri şiddetli davranarak isya" nın büyümesine meydan verme * | den sükünu tesis etmiş ve fakat | bu, bir ölü, 100 yaralı ve 120 tevkife mal olmuştur. Harlen belediye reisi bir beyaıt name ile sükünu tavsiye etmiş ve 5 zenci ile 5 beyazdan mürekkeP bir tahkik heyetinin — hemen iş€ başlaması için emir vermiştir. Meselenin sebepleri araştırt * lırken iki nokta üzerinde durül - maktadır: * Birisi Harlen'de — çok müsait | bir zemin bulmakta olan komü * nist tahrikâtı, ikincisi de her işilt Yapılan tahminlere göre Hars | lende yaşamakta olan zencilerif yüzde sekseni on yıldan beri iş * sizdir. İnzibat kuvvetleri asayi$i şimdilik temin etmiş olmakla ber raber, heyecan tam manasile dur” | muş değildir. Siyahlar fırsat bul: dukça sokaklardan otomobiller * le geçen beyazlara taşlar atmak* tadır. Bütün mesele işsizliğin doğur duğu sefaletten ileri gelmekte * Büyük Pangaltı Elmadağı Cedi diye sokak No: 43 dört oda b 20 lira, altı oda tekmil konförü ikinci kat 25 lira.