26 Eylül 1942 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

HALI İyi fialla satın alınır. G A L A T A A S L A N A L İ D A M A R. Telefon: , 41845 H A N 19 uncu yılsayı: 6507 umhuri İSTANBUL CAĞALOÛLU TeJgraf ve mektub adresi: Cumhuriyet îstanbul Posta kutusu: îstanbul No. 246 TeJefon: Basmuharrir: 22366. Tahrir heyeti: 24298. İdare ve Matbaa kısnu 24299 24230 AVRUPA MAKİNALI > KLASÖR \ ^ SENELERCE KULJA^LACAK TARZDA ayramı kutlu olsun Japon harb gemileri Inkılâbm derin manası A t a t ü r k ü n ve Inönünün aydınlatıcı rehberliği sayesinde Bugün hepimiz anlamış bulunuyoruz ki, tiirkçe davası ne bir gramer, ne de bir kelime davası değil, fakat daha ziyade bir kafa ve ruh davastdır. il bayrammız kutlu olsun! 1932 eylulünün yirmi altıncı günü Dolmabahçe sarayındaki bu;. ük ve loş salonda ilk Dil Kurultayı toplanah bugün tam on yıl oldu. O zaman orada, Atatürkle Inönünün hayat ve enerji dolu varlıklarile temasa gelen yurd seçkinleri arasında, varılmak istenen hedefin değerinden şüphe edenler acaba var roiydı? Belki evct. belki hayır. Bildiğimiz bir şey varsa o da iki buyük Turk şefi tarafından o gün ilk adımı atılan davanın herkes tarafından hemen iyice anlaşılamamış olmasıdır. Onuncu Dil Bayramı münasebetile âziz bir hatııa: 1932 de toplanan iik Dil Kurultayında Ebedi ve Milli Şefierimiz yanyana müzakereleri takib ediyorlar Cumartesi 26 Eylul 1942 Yen/seneiçin M çfk/z, şimdıden a/dır S A Ğ L A M U E G ^ |«NTİDİR Mü $*n& Alman hava ve deniz kuvvetleri Son 24 saat içinde 25 gemi batırdılar Atlantiğe de geçti 1 Bugünhü törenler Dil Kurultayının onuncu yıldönümü munasebetile bugün Halkevlerinde samimi kutlama torenleri yapılacaktır. Eminönü ve Beyoğlu Halkevleri, biihassa dil bayramını kutlamak için zengin programlar hazırlarruşlardır. Eminönü Halkevinde, Profesör Stdi Irmak dil inkılâbının mahiyeti hakkında bir konferans verecektir. Beyoğlu Halkevi de, Tepebaşı bahçesinde, dıi bayramı şerefine zengin çeşidli halk oyunları tertib etmiştir. Üsküdar Halkevinde dil bayramının bilhassa çok hareketlı geçeceği anlaşılmaktadır. Bu munasebetile İsmail Hakkı Baltacıoglunun Kafa Tamircisi. isimli piyesi temsil edilecektir. Diğer Halkevleri de, kendi çevrelennde dil bayramını neş'eli bir surette kutlamafa hazarlanmaktadırlar. Kurumun bildiriği Ankara 25 (a.a.) Türk Dil Kurumu genel sekreterliğinden bildirilmiştir: (Arkası sahife 3, sütun S te) Nilli Şefin doğunt yıldonumu Milli Şefimiz Reisıcumhur İsmet İnonu dun 58 inci yaşlannı ıdrak etmişlerdır. Sıra zaferler ve başarılardan sonra Türk mukadderatını en şerefli bir merhaleye ulaştırarak bugun bütün dünyanın gıpta ile hayran olduğu bir yukyeklıkte yaşatan aziz Şefimiz 25 eylul 1884 te, İzmırde, ha>ata göz açmıştı. Kendısine ve Türk milletine kutlu olmasını butün kalbim:zle dllenz. Berlin 25 (a.a.) Alman orduları başkumandanhğı aşağıdaki tebliği nejretmiştir: Müştereken yapılan deniz hareketleri çerçevesı içinde olmak üzere, Japon harb gemileri Atlantikte hareket yapan Mihver kuvvetlerıle temasa guişmişler«Br. Alman harb gemileri, Japonyarun harbe girişindenberı Hind denizinde Japon kuvvetlerile iş beraberliği yapınakta hrulunuyorlardı. Japon denizaltıiaıının meydana çıkışı, mevcud işbırliğinin şimdi Atlantiğe de teşmiline imkân vermektedir. Bir Japon denizaltısı bir Alrnan üssüne gelmiş ve müteakıben kendi üssüne dönmek i^in tekrar denize açıim'ştır. Rusjays. gönderilen yardım dolavısile büyük deniz ve hava harblerine sahna olan Şimal Buz deniıinin tayyareden alınmış bir resmi Tokyoda neşredilen tebltğ Tokyo 25 (a.a.) İmparatorluk umumî karargâhının bildirdiğine göre. halen Japon deniz kuvvetleri Atlantikte Mihver kuvvetlerile müştereken hareket yapmaktadırlar. Tebliğde, bir Japon denizaltı gemisinin yakında bir Alman üssüne geldiği, harb hareketleri yapmak üzere oradan hareket ettiğı ilâve olunuyor. Gene tebliğde ilâve edildiğine göre, Atlantik denizinde yapılan ve Alman kuvvetlerinin Hlnd denizinde yaptıkları hareketlerle münasebettar olan bu Japon hareketleri müşterek duşmana karşı üçuzlü pakt deniz kuvvetlerinin tam bır işbırliğini tahakkuk ettırmek bakımradan gayet manalıdır. Bu davayı bir gramer veya bir kelime davası sananlan o zaman çok görmustük. Kaleme aldığımız cümlelerden yabancı kelimeleri atıp jcrinp öztürkçclerini, yoksa benzer türkçelerini koymakla eksiğimizin tamamlanacağına hükmedenler vardı. Dil Kurultaşı, ozturkçe karşılığı olmıjan mefhunilara karşılık yetiştirmek Anksra 25 (Telefonla) İktısad Veiçin kurulmuş bir laboratuvar sajıhyor. kâleti İs'anbulda bulunan devlet medu. murlan ile devlet müesseselerinde çalıAradan geçen on yıl. davanın böyle ol şan memurlara tercihan kömür verilmemadığını bize oğretmeğe jetti. Atatürkün sini kararlaştırmıştır. Bu hususta bu1932 Kurultavından sonra daha yıllarca günlerde İstanbul Valilıgine tebligat suren çalışmalarile ve Atatürk izinden vapılacaktır. Bu mevzuda bir talimatajrılmıjan Buyuk Şefimiz İnonünun a\ name hazırlanmıştır. Ankaradaki medınlatıcı rehberliği altında bugün hepi. murlara da taksi'le kömür verilmesi için miz anlamış bulunujoruz ki türkçe da hazırlıklar yapılmaktadır. vası, ne bir gramer. ne de bir kelime davası değil, fakat daha zhade bir kafa ve bir ruh davasıdır. Yeni bir karar ıi Kafkasyada yeni toprak ] kazandarı elde edildi «Alman Başkumandanhğı Stalingrada büyük bir hamle yapmaktan kasten çekfniyor ve şehrin çabuk düşmesi için plânını değiştirmiyecektir» Berlin 25 (a a ) Alman orduları baçkumandaahğınm tebliği: başka müstahkera stratejik noktalan ışgal etmişlerdir. Şimal cephesinde düşmanın yaptığı şaşırtma taarruzlan puskürtulmüş ve 36 Sovyet tankı tahrib olunmuştur. Stalingrad doğusundaki duşman hava alanları gündüz ve gece bombalanrruştır. Saratov civarmdaki petrol depolan çece bombardımanlarile ateşe verilmiştir. Volga berzahında iki petrol gemisile :ki buyük mavna ve muhimmat yuklü bir tren bu nehrın doğusunda tahrib edilmişlerdir. Don cephesinde İtalyan kıt'aları nehri geçmeğe çalışan So\yet kuvvetlerınin teşebbüsünü akim bıraktırmışlardır. Voronej cıvarında duşman boş yere taarruzlarını tekrarlamıştır. Cephenin merkez ve şimal kesımlerinde taarruzlarımıza devam edilmjştir, Düşmanın İlmen golü cenub doğusunda yaptığı mahallî taarruz ve karşılık taarruzlar kınlmıştır. İstanbulda oturan devlet memurlarına tercihan kömür verilecek Moskovanın tekzibi Ziraî sigorta usulü ihdas ediliyor Herhangi bir felâketle mahsulünü kaybedenlere tazminat verilecek Amerikanın Ankara buyuk elrisi Mr. Steinhardt Kafkasyada Alman ve müttefik kuvBerlin 25 (a a ) Alman hava ve deniz kuvvetlerinin son 24 saat zarfm •etleri duşman taarruzlarını püskürteda 25 duşman harb ve ticaret gemi*i ek yenlden toprak kazancları eide ctbatırdıklan Alman radyosu tarafmdvn mişlerdır. haber verilmektedir. Stalingrad bolgesinde hücum kıl'alsrı (Arkası sahife 3 sütun 4 te) jetın savaşlardan sonra sokakları ve Batınlan gemiler saatte 1 taneyi de geçti! Türkçe konuşmak. türkçe yazmak ve türkçe duşünmek, yurdumu/da milliyet duygulannın gelişmesile başladı. Kendi kendine jürüyen bu cercyanın altmıs, yetmiş yılı aşkın bir geçmişi vardır. 1908 devTİminden sonra biraz daha hızlanan türkçccilik gajreti, dar bir çerçevenin sınırlarını aşamıyor, millete varamıyor. du. Üstelik gayretler ferdî kaldığından elde edilen verim kısır oluyordıı. Millî varlık duygusunun bayrağını Ankaraya dikcn Alatürk, milleti yapan en kuvvetli bağı. dil bağını kendi başma bırakamazdı O istedi ki türkçe konuşmak. türkçe jazmak ve türkce düsün. mek isteği en geniş Türk çevrelerine ka. dar yayılsın ve tüıkçemiz disiplinli bir iradenin rehberliği altında lâyık olduğu geniş ufuklara ulaşsın. Dolmabahçe sarayının büjük ve los salonunda ilk Dil Kurıılta\ı toplanalı bugün tam on yıl oldu O zaman orada, Atatürkle İnonünun hayat ve enerji dolu varlıklarile çevrili olarak toplantıya katüan yurd seçkinleri arasında bu hedefi sezemijenler belki vardı. Fakat aradan geçen zaman aydın hakikati herkese öğretti. Büyük şeyler zamanla daha iyi anlaşılıyor. Arkamızda kalan on yılın uzaklığına dayanarak artık gorüjoruz ki dil davamız her şeyden önce bir duygu ve bir düşünce davasıdır. Bu uğurda çok şeyler başardığımızı övünerek söylerken türkçemizin sonsuz bir hazine olduğunu da elbette unutmı Moskova 25 (a.a.) Tass ajansı bildiriyor: Berlin ve Vichy radyolan, Varnadakı Bulgar konsolosluğunun polis tarafından yapılan araşurmalar neticesinde suçlandırıcı bazı malzemenin ele geçirilmesi üzerıne Bulgar hukumetince kapaaldığını yaymışlardır. Tass ajansı bu haberın yalan olduğunu bildirmege mezundur. Sovyet hükumeti. Vama konsolosluğunu daha 5 eylulde kapamağa karar verraiş ve bu karannı o zaman Sofyadakı snasi mumessıli vasıtasile Bulgar hükumeıine ve ayni zamanda Sovyetler Bırlığmdeki Bulgar elçısine 7 eylulde bıldirmişti. Ruslar batı ve merkezde taarruza devam ediyor Tass ajansı Stalingrad muharebesinde 25 binden fazla Almanın öldüğünü bildiriyor Batı ve merkez cephelerinde Ruslar taarruza devam ediyorlar Moskova 25 (a a.) Moskova radyosu bugünkü yayımında Kızılordunun Alman mukavemetine rağmen, batı ve merkez cephelerinde taarruzlanna devam ettiğini bildirmektedır. Bîr Rus birliğı, 10 gün süren harekât sırasında, üç meskun mahalli ele geçirmiş ve 5,000 den fazla Alman 61(Arkası sahife 3 sütun 2 de) f^ Sovyet harp tebliği Amerika Sefiri Mezunen memleketine gitmek üzere dün Ankaradan ayrıldı Ankara 25 (Telefonlai Birleşik Amerikanın Ankara bü}ük elçısi Mr. Steinhardt mezun*ı memleketine gitmek üzere bu gece Toros ekspresıle Ankaradan Adanaya hareket etmiştir. Sovyet uçakUn Buigaristana bomba atmamışlar Mosko\a 25 (a.a.) Tass ajansı bildiriyor: Yabancı gazetelerin yavdığı bazı şayialara gore Sovyet uçaklan guya son günlerde bazı Bulgar kasabalan üzerine bomba atmışlardır. Tahrik maksadile neşrettirildıkleri açıkça belli olan bu gibi uydurma haberleri yalanlamağa Tass ajansı mezundur. Ankara 25 (Telefonla) Başlıca maıset vasıtaları toprakları olan vatandaşları feyezan, karakış. dolu gibi âfetlerden sonra zarara uğrıyan mahsulleri karşısında eli, kolu bağlı kalmaktan kurtarmak için memleketimizde ilk defa olarak Zıraî sigorta» usulu ıhdas edilmektedir. Moskova 25 (a.a.) Sovyet sabah tebliği: Stalingrad ve Mozdok bölgelerinde şıddetli çaıpışmalar olmııştur. Başk.ı cephelerde önemli hiç bir değışikl'k yoktur. Stalingrad cephesinde şehrin batı şiTicaret Vekâletince bu mevzu üzerinde malinde duşmanın yaptığı taarruzlaı yapılan tetkikler sona ermiş ve bir kanun püskürtulmüştür. projesi hazırlanmıştır. Proje mütaleaları Mozdok cephesinde Almanlarm Rus alınm.k üzere diğer Vekâletler tarafın müdafaa hatlarına sokulma teşebbü?dan tetkik olunmaktadır. leri akim bırakılmıştır. Alman komutanlıği Stalingradda plânını değistirmiyecek Berhn 25 (a.a.) Yarıresmî bir kaynaktan bildiriliyor: <Stalingrad'm yakında düşeceği iddia edi'.mese bile Alman kıt'alarının kaydettiği buyük terakkiler netıcesındo duşman kuvvetlerinin zâfa uğradığı tahmin edilebilir.» Alman askerî mahfillerinde Stalln(Arkası sahife 3 sütun 3 te) Millî Miidafaa tahvillerine rağbet Ankara 25 (a.a.) Bugün de muhtelif yerlerden aldığımız telgraflar Milli Müdafaa istikraz tahvilleri satışımn ha*** raretle devam eylemekte olduğunu bil(Arkası sahife 3. sühın 4 tc) oirmektedir. Şeker tevzii için verilen tahsisatla hastane yapılacak Ankara 25 (Telefonla) Şeker fiatlarının artırılmasından dolayı bu maddeyi satın almakta güçlüklere maruz kalacakları mülâhazasıle hastalara ve kimsesiz çocuklara parasız veya ucuz şeker dağıtılması düşünülmüş, bunun için de Sıhhat ve İçtimaî Muavenet Vekâleü bütçesine tahsisat konmuştu. Aradan ge. çen zaman zarfmda bu maksadın yerine getirilmesi için yapılan tetkıkler işin başarılması mümkün o'madığını ortaya koymuştur. İhtiyaç sahiblerınin tespiti ve ihtiyaçların giderilmesinde yenilemiyecek derecede büyük zorhıklarla karşılaşılmış ve ayrılan paramn bu işte kullanılamıyacağı anlaşılmıştır. Sı'nhat Vekâleti bütçesine konulan 3,5 milyon liranın gene memleketımizde bu smıf halVın en zarurî ve sıhhî ihtivaçlarına tekabül ettıği muhakkak olan hastane ve diğer sıhhî müesseselerin çoğaltılmasında ve mevcudlarının ıslah ve tekemmül ettirilmesinde ku'lanılması muvafık göıülmüştür. Bu para icabında Sıhhat Vekâletınin nıurakabesi altında Kızılay Cemiye. tıne de verilebilecektir. Harb karşısmda TürkIngilîz münasebetleri Bir Ingiliz mecmuasınagore «Türkiyenin hattı hareketi İngilterede her zaman takdir edilmiştir» Londra 25 (a a.) Economie adlı İngiliz mecrnuası Türkiyenin dış siyasetıne tahsis ettıği bir makalesirde dıyor ki: «Turkivenin hareket hattı İngilterede her z rasn lâyık olduğu gibi takdir edılmışür. Fakat bu memlfketin 1939 ilkteşrininde imzalanan karşılıklı yardım muahedesile müttefıkimiz olmasına rağmen harbe girmemesinden dolayı hayal sukutu ne kadar ı umumî olmussa harbin çeşidli seyrıne t bakmıyarak İngilterenin müttefiki olmağa devam etmesi de o derece umumî bir rremnunluk doğurmuşturBahsettığimız hayal sukutunun başlıca sebebı Ortafark cephesile bu günkü askerî imkânlann kat'iyyen anlaşılamamasıdır. Türkiyenin dış siyaseti (Arkası sahife ? sütun 5 te) Weygand da mı kaçmış? Vichy 25 <a.a.) Vichy mahfılleri. Pranısz generallerinden Weygand üe Girano'nun kaçtığı hakkında Reuter ajansırun verdıği bir haberi yalanlıyorlar, Pasifikte Mercan rfenizi muharebestne dair ilk resim Bir Amerikan bombardıman uçağından alınan bu canlı fotograf; sagda bir nçak gemisine saldıran tayyarelerüı duşüşünü ve ortada berhara olan harb lemilerini, solda da son süratle manevnı yapao krHTuörleri göetennektedir,