26 Eylül 1942 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 1

TAN EVİ İSTANBUL, Ankara caddesi No, 102 TELGRAF: TAN İSTANBUL TELEFON : 24310, 24318, 24319 e— SEKİZİNCİ YIL — Nao. 2553 - “Türk Dil İnkılâp Bayramı Cil GÜNLÜK SİYASİ HALK GAZETESİ a We iğin İlk Kurultay On Yıl Önce Toplanmıştı | Türk Dil Kurulfayının ilk tarihi toplantısından bir görünüş - İki büyük baş: Ebedi Şef Atatürk ve Milli $ef İsmet Dil Bayramı Bugün Bütün Yurtta Kutlanacak ş ve dil hareketini kuran ve yürüten | , ' CLendradan: ) - Dördüncü Harp Yılına Girerken İngilterede Görülen Değişiklikler İngiltereye ilk geldiğimiz zaman bizde hasıl olan intiba, bu memle- kette her şeyin normal seyrini takip ettiği, harbin hayat üzerinde bü- yük tesiri olmadiğıdır. Harp içinde bulunan bir memlekette duyulma- sı beklenen sİkıntı göze çarpmayınca verilecek hüküm elbette o mem- leketin lehinde olür, Bununla 'beraber İngiltere, şüphesiz, harbin te- sirlerinden kendisini tamamen kurtaramamiştir, Her' türlü kaynak ve imkânlarm harp gayesine . hasredilmiş- olması, elbette burada da bü- & yük değişikliklere sebep olmüştur, YAZAN: (Londra: 24 telsizle) ıngîltereye ilk geldiğimiz za- man bizde hasıl olan intiba, bu memlekette her şeyin normal seyrini takip ettiği, harbin hayat üzerinde büyük tesiri olmadığı. dır, Harp içinde bulunan bir memlekette duyulması beklenen sıkıntı göze çarpmayınca verile. cek hüküm elbette o memleketin lehine olur. Hususiyle Avrupada. ki yaşama şartlarını bilen bizler | âçin. Dördüncü harp yılında burada göreceğimizi zannettiğimiz sıkm- tı, darlık ve mahrumiyet ile kar. gılaşmayışımız beni hayrete dü. şürmüştür. Bununla beraber, İn. giltere şüphesiz harbin tesirlerin. den kendisini tamamen kurta. | ramamıştır. Her türlü kaynak | ve imkânların harp gayesine has. redilmiş olması, elbette burada da büyük değişikliklere sebep ol- muştur. Bu değişikliği gösteren en güzğel misaller şunlardır: * * Bukün gazetelerin ilk sahife. lerinde göreceğiniz ilk ha. ber şudur: *“Krâl, sarayda kömürden ta: sarruf !emini için banyolarda faz> la su _ısrâıl ilmemesini, lüzums suz yere kılmamasmı em. retmiştir. di saraylardaki bayyoja: ine suyun mikta» Yını tağflit içiğf siyah ve kırmııı çizgilef çiziliyektedir. Bu çizgiler banyolara gfcak 18 santim yüke se) su doldurulabileceğini gösterecektir. Odalarda da bir lâmbadan fazla ışık yanmıyacak , kütün diğer lâmbalar söndürüle. eektir.” M. ZEKERİYA SERTEL Kömür tasarrufunun temini i. çin halka birçok yollar gösterili. yor. Dvarlarda kocaman bir elek. trik düğmesini gösteren afişler görürsünüz. Onun altında da şu yazı: “Bu düğmeyi kapa!”, Onun yanında harıl harıl yanan bir gaz ocağı afişi, altında: “Bu Ocağı söndür!” yazılı. Gazetelerin ilân kısımlarında şöyle bir ilân görürsünüz: “Kö. mür mücadelesi” ve altında şu tavsiye: “Zafer için muhtelif servisler arasında ahenkli ve sporca çalış. ma şarttır, Deniz, kara, hava kuvvetleriyle cephe arkası bera" lıdır. Kömür müca. tandaşlarım el. birliğiyle çalışmasını istiyoruz.” Sonra, haya gazından tasarruf etmek için neler yapmak lâzım geldiği hakkında izahat. Bütün bu faaliyet İngilterenin bir gün bir kömür - sıkıntısı ile karşılaşacağını ve $imdiden bu- nu karşılamağa hazırlandığını göse terir. Bukünkü gazetelerde çıkan di. ğer bir haber: Ş “Ekmek fiyatı bugünden itiba. ren ârttırılmış, buna karşılık - pa- tates fiyatları indirilmiştir. Pata. tes fiyatları evvelce tesbit edil. miş olduğu için bu fiyat inmesin- den zarar görecek müstahsillerin kayıbı hükümet tarafından öde. necektir.” Bu haberin yanında İaşe Neza. retinin şöyle bir ilânı: “Eski günlerin bifteğini, hattâ eski kahvaltıdarında yediğimiz yumurta ve domuz - pastırmasını Aö3 Devamı Sa, 2, Sü. 3 Bugün, -onuncu dil bayramını kutluluyoruz. â İlk Türk dil kurultayı-bundan tam on sene evvel, 26 eylül 1932 de Dolmabahçe sarayında toplan- mış ve bu tarih Cümhuriyet tari. hine Türk dilciliğinin inkilâp bayramı olarak geçmiştfr. Bu toplantı, Türk dilinin, Türkün kendisini, kendi duygusunu, ken- di içini ifade etmesini Üülkü bi. len bir manayı taşıyordu. Ve bu topluluğun başında büyük kurta. rıcımız, inkılâplarımızın 'yapıcısı Atatürk ile onun kahraman 'iş ve inkılâp arkadaşı İnönü bu. lunuyordu. Türk dili, üzerinde yıllardan. beri yapılan çalışmalı v gerçekten çok önemli verimler yaratmştır. Dil inkilâbımızın 10 yılı, çok can- lı ve göğüs kabartıcı başarılarla doludur. Birinci dil” kurultayındanberi eçen zaman içinde, dilimizin ge- rek yurdda, gerek yurd. dışında uzak yakın bütün varlıkları der, lenmiş, çok zengin dil kaynakla. ÂASZ Devamı Sa, 2, Sü, 6 ——— çe Bir İngiliz Gazetesinin Mcılîglesi Economist, Türkiyenin Soğuk Kanlılığını Hayranlıkla Övüyor Londra, 25 (A.A.) — “Econo. mist” adlı İngiliz mecmuası, Türe kiyenin dış siyasetine tahsis et. tiği bir makalesinde diyor ki : “Türkiyenin hateket tarzı İn. gilterede her zaman lâyik olduğu gibi takdir edilmemiştir. Fakat bu memleketin 1939 ilk teşrinin- de imzalanan karşılıklı. yardım muahedesiyle müttefikimiz olma. sına rağmen 'harbe girmemesine den doğan hayal sukutu ne kadar umumi olmuşsa harbin çeşitli seyrine bakmıyarak İngilterenin müttefiki olmağa devam etmesi de o derece umumı bir memnun. luk doğurmuştur. Bahsettiğimiz hayal sukutunun başlıca sebebi, Ortaşark durumu ile bugünkü as- keri imkânların hakkiyle anlaşı. lamamasidir. Türkiyenin diş .si. yaseti, Türk devletinin bütünlü. Çocuğunuzu Mektebe a Gönderirken Bir de ÇOCUK ANSİKLOPEDİSİ ilmra, Çünkü bu Ansiklopedi ona mektep kitabı kadar ve belki ondan daha ziyade lâzımdır, FİYATI (8) 'TAN LİRADIR. ve larda Gösterdikleri Alâka i Ankara, 25 (A.A.) — Milli Hâkimiyetin ve halk idaresi. nin €n önemli tezahürlerinden biri olan C. H, Partisinin kong. releri eylülün ilk gününden beri yurdun her tarafında bütün canlılığı ile devam etmektedir. Bugüne kadar 24.000 küsur köy ve mahalle ocağının kongresi yapılmıştır. Hafta sonuna kadar bütün ocak ve nahiye kongreleri bitmiş olacağı gibi ilk ve sonteşrin ile ilkkânun aylarında kaza ve vilâyet kongreleri. ntn arkası alınmış bulunacaktır. Parti Ocak Kongreleri Yarın Sona Eriyor Şimdiye Kadar 24,000 Ocağın Kongresi Yapıldı - Köylülerimizin Şükranla Belirtiliyor davasiyle ilgili ve çok imi Bütün dünyanım içinde kıv k i buhranın bizim ülkemizi de müteessir eden sıkıntıları avasında _x'_şıpıl.un köy ocak kongreleri hakkımda aldğımız haherler, lülerimizin siyasi terbiyelerinin sevinilecek derecede olgunlaş- tığını ve parti programımın köyün ve köylünün kalkınması prensipleri üzerinde n ı bul rar Öy. halkmnzm etraflı, şuurlu kil ettiğini göstermekltedir. ına değerli bir vesile teş. BERLİNDEKİ KANAAT Sfulingraf'ın Zaptı Bir Müddet Geçikebilecek Yeniden Bazı Sokakların Ele Geçirildiği, Merkez ve Şimal Cephelerinde de Taarruzlarda Bulunulduğu Haber Veriliyor ” l ' _Beı_'lin, 25 (A.A.) _-1—(-1_Y.Ğrı Tes. Fİ N L AN D A mı'*ğ;;n]l(iag);:âl:rîa;a:ıındîıdĞ;eîe- RESMEN YALANLADI yer AA ği iddia edilemese bile Alman "Sovyetlerle Sulh kıtalarının kaydettiği büyük te. rakkiler neticesinde düşman kuv Yapilacağı Haberi Asılsızdır,, yetleinin zaafa uğradığiı tahmin dilebilir.” Ah:nğı: askeri mahfillerinde Stalingrattaki durum hakkında dün akşam ileri sürülen mütalea bu merkezdedir, Berlin askeri mahfilleri şehir üzerine yapılan ileri hareketin asla durdurulmamış bulunduğu. nu, bilâkis bir plân dahilinde terakki etmekte olduğunu kay- dediyor. Sovyetler kayıplara bakmaksı. zın, ellerinde ne varsa, muhare. beye sürmektedir. Halbuki Al. man komutanlığı büyük bir ham le yapmaktan kasden çekiniyor. Alman milleti ve bütün dünya büyük Stalingrat zaferini bildi. recek haberi dâha bir müddet bekliyecek olsa bile Alman ko. mutanlığı plânını değiştirmiye- cektir. Alman resmi tebliği Berlin, 25 (A.A.) — Alman or. duları başkumandanlığınınm tebli. ği: Kafkasyada Alman ve mütte. fik kuvvetleri düşman taarruzla- rmı püskürterek yeniden toprak kazançları elde etmişlerdir. AÂSE” Devamı Sa. 2, Sü, 7 Şimal Buz Denizindeki Müca__qlele Fin Orduları Başkomutanı Mareşal Mannerheim Helsinki, 25 (A.A.) — Finlan- danın Sovyetler Birliğiyle ayrı bir sulh yapmak istediğine dair Birleşik Âmerikada, İngilterede ve başka memleketlerde geçen pazar günündenberi dolaşan bü. tün şayiaların yalan ve esassız olduğunu Finlanda hükümeti Haberler Bürosu, dün akşam res. men bildirmiş ve bu haberleri yalanlamıştır. SonHava Akını Neticesinde —— Karlsruhe Şehrinin Üçte İkisi Ağır Hasara Uğradı Londra, 25 (A.A.) — Zürihten bildirildiğine göre, son hava ta. arruzunda Karlsruhe şehrinin üçe te ikisi hasara uğramıştır. Şehrin merkez ve endüstri mahalleleri büyük hasar görmüştür. Sekiz, on bin yaralı vardır. Fabrikala. rin yıkılması üzerine burada ça. lhsan birçok işçi-Venedik ve Mi. lânado Almanya hesabna çalişan İngiliz Amiralliği Kafile Muharebesinin Tafsilâtını Veriyor Japon Denizaltıları Atlantikte'de Faaliyete Başladılar Londra, 25 (A.A.) — Amirallik ran mühim kafilenin seferi hak. kında malümat verilmektedir. Tebliğe göre, kafilenin tarhibi i- çin düşman tarafından — yapılan teşebbüsler 12 eylülde başlamış- tır. Daha o gece İngiliz kuvvet. ler ve gemi galip bir ihtimalle batırılmıştır. 12 eylülde günün ilk hava ta- arruzunu 12 tayyare yapmıştır. Bunu 40 . 50 tayyarelik diğer d33 Devamı Sa, 2, Sü, 4 fabrikalara gönderilmiştir. AS3” Devamı Sa. 2, Sü, T : Şimal cephesind SOVYET RESMİ TEBLİĞİ MOSKOVAYA GÖRE Müttefikler İçinHareket Saati Gelip Çatmıştır Kuybişef, 25 (A.A.) — Mosko- va gazeteleri, Kızılordunun Sta- lingratta peyder pey teşebbüsü ele geçirdiklerini yazmakta ve Alman - hava' kuvvetlerinin bu muharebede şimdi 15 gün evveli» ne nisbetle daha az. uçak kullan. makta bulunduklarını belirtmek. tedir.. Bütün cephelerdeki hali Rus Gazeteleri, Diğer Cephelerde Harekete Geçilmesi İçin Bügünkü Şartların Fevkalâde Elverişli Olduğunu Yazıyor hazır durumu Almanların kayıp. larını telâfi etmekte güçlüğe uğ: radıklarını göstermektedir. Bu kayıplar yaz taarruzu sırasında olmuş ve bilhassa son çarpışma. larda meydana gelmiştir. Gazete. ler, bugünkü 'durumun 've hâlen mevcut şartların, müttefiklerin RI8” Devamı Sa, 2, Sü, 5 Günler Geçerken REFİK HALİD KARAY SULHÜN GELECEĞİ BİR YOL iz burada yokluktan ve darlıktan değil, an. cak pahalılıktan sızlanmaktayız. Pahalılık hoş bir şey değildir; fakat kıtlığın yanında öpüp de başa konacak bir nimettir. Geçenlerde de yaz. dığım gibi biz sulhün ve para ile yiyecek bollu. ğunun şımarttığı adamlarız; her fazla söyleniyor ve hiçten sebeplerle haykırıyoruz. Böyle, şıma- rıklık buhranlarına tutulduğumuz zaman başka düşünsek yatışırız sanırım, İşte size birkaç örnek: © Avrupadan yeni gelen biri dedi ki: “Vücut kilosundan kaybetmiyen adam yok. Şişmana artık pek az rastlaniyor. İnsan gözleri büsbütün değişmiş; yalnız yüzler belermekle kalmamış, gözlere de bâmbaşka bir bakış, korkunç birfer gelmiş!” şımarık gibi memleketleri tarafından neşredilen bir tebliğ. de, şimali Rusya limanlarına va* leri bir denizaltıya taarruz etmiş € Yine Avrupadan henüz dönmüş bir iş adamı anlattı: “En büyük şehirlerden birindeki otelde ziyaretime gelen zengin tüc. carlarla şundâan bundan konuşurken zeytin lâfr geçti. Hepsi de üç yıldanberi bu mübârek gıdaya hasret kaldıklarını söylediler. Sefere çıkarken ihtiyatlı davranarak yanımda bir küçük kava- nozla zeytin götürdüğüm için önlerine koydum. Eğildiler, göz- leri parlıyarak uzun uzun seyrettiler, Birer tane ikram edince de sevinçlerinden az daha beni 'kucaklıyacaklardı!” © Aynı zat şunu da ilâve etti: “sabunun kıymetini biliniz. Götürdüğüm bir kalıbı aşkla, şevkle koklıyan oda hizmetçilerine rastladım ve bir yüksek mecliste ortaya koysam oradakilerin yüzlerini, gözlerini sürmekten kendilerini alamryacaklarına inan. dım, iman getirdim!” © Bir ecnebi dergisi yazıyordu: Fransadan - İsviçreye gıda kürüne gönderilen ufak yaşta çocuklar, bakkal dükkânları ö- nünde dikilip kalmışlar; dayanamamışlar, başlarını vitrinlere dayamışlar, heyecandan göğüsleri kabarıp inerek yiyecek seyrine dalmışlar. Bu 'a karşısında gelip geçenl bir kısmı a 'den göz yaşlarını tutamamış! € İstanbuldan hediye götürülürken bir ufak şişe zeytinya. ğınr, bir küçük kasabanın bütün ahalisi eve dolarak günlerce ziyaret etmiş. Şişeyi evirirler, çevirirler; güneşe tutarlar; ba- karlar, yutkunurlar ve ev sahibini tebrik ederlermiş! Avrupa bu haldedir ve belki sulhü, beklenilmiyen bir 2 manda getirecek olan da o haldir, < a Si