29 Nisan 1935 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 2

Cumhuriyet 29 Nisan 1935 Edebi bOyükrotnan s ll ookyuzu Yazan: Reşad Nuri GOatekin = = 12 Sevim gibi benim de bir hastalık geçirdiğime şüphe yoktu. Fakat onun dokuz ay evvel düştüğü yataktan yeni bir mevsim çiçeği gibi tazelik ve renk içinde kalkmasına mukabil ben manen ölmüş bulunuyordum. Bütün hayatmda bir hür fikir havarisi olduğunu söylemekle öğün.. Insanlığm ve memleketinin bütün istikba]ini masal ve hurafeye karşı kazanacağı istiklâlden bekle; inananlan zâfla itham et, göke el acan biçareleri ayıbla; kendini Tehimden kurtulmuş insanın en mükemmel modeli olarak ileri sür, sonra günün birinde bir çocu ğun anlaşılmaz hastalığı karşısında ne yapacağını şaşır, Afrikalı bacılara tütsü yapnrmağa, putperest düğünü yaptınnağa kalk. Dünyada hiçbir düskünlük bununla Ölçülemez, hiçbir zâf bir insanı bu kadaı küçültüp alçaltamazdı. Rezaleti Sevimle Turguddan başka kimse bilmiyor gibiydi. Bilseler de bunun manasnu anlamalanna imkân yoktu. Bir kaç ay nckadar ısnrab içinde yaşadıgımı anlatamryacağım. Fakat hayatta hiç birşey ebedî değildir. Zamanla bu ıztmba da alışmağa başla dm». Bir akşamüsiüydü. Sevimle Tur gud daha gezmedea dönmemişlerdi. Kapı çalındı. Baktun, doktor Hasan.. Epeyce zamandanberi birbirimizi görmemiştik. Hasanda bir fevkalâdelik vardL Kıhğı, kıyafeti düzelmiş, tavırIarma ve bakışlarma bir canhlık gel • mişti. Ben sormadan o anlatmağa başladı: Size vedaa geldim. Birkaç sene için gene Istanbuldan aynlıyorum. Belediye doktorluğu ile geçinemiyordum. Allah raza olsun bir eski arkadaş beni yeni yapılan şiroendiferlere amele doktoru tayin ettirdi. Yann akşam bu vakit tstanbuldan aynlmış bulunacağım. Hasan nereye gideceğini bile doğru dürüst bilmiyordu. Malatya ile Elâziz arasmda konup goçecek, beş altı ay sonra tren yoluyla beraber şehre gire cekmiş... Daha sonra da Diyarbekire yahud daha başka taraflara doğru hareket... Altmış bu kadar yaşında son bir defa talihini denemek, şark köylerinde, amele kamplannda genciiğinb nasibsiz sergüzeşani bir kere daha tekrar et • mek onu korkutmuyordu. Bir tek endişesi vardı. Gideceği yerin fazla dağlık olması. Eskiden dağ kadar sevdiği sey yoktu. Çölde yaşadığı müddetçe daima yeşil ve sulak tepeler sayıkla mışu. Fakat şimdi de aksi gibi yüksek rahmh yerler kalbine iyi gelmiyor. ayaklannı şişiriyor, geceleri bunalma lar, baş dönmeleri, göz kararmalarile onu uykudan uyandınyordu. Bir daha birbirimizi görecek miyiz, Gormiyecek miyiz. Burasını şimdiden kestirmek mümkün değildi. Çoluk çocuğuyla son bir akşam yemeği yemcsine mâni ola rak onu yemeğe alıkoydum. Açık pencerenin önünde denize karşı saatlerce derdleştik. Herkesten, hatta Mükerremden bile sıkı sıkı sakladığım sırn ona açmaktan kendimi alamadun. Bu belki bir saygısızhktı. Geçim sıkınusı içinde bunalan bu ihtiyar ve hasta adama benim ıznrabımm kayalî ve manasız bir çocuk ıztırabı gibi görünmesi ve ona acı acı gülümsetmesi pek mümkündü. Fakat Hasan beni büyük bir dikkatle dinledi ve şunlan söyledi: Sıze kendi başımdan geçmiş bir vak'ayı anlahrsam belki biraz ferahIarsınız. On beş sene evvel yirmi iiç yaşmda bir oğlumun kemik vereminden Öldüğünü biliyorsunuz. Sağ kalçasında bir büyük yara vardı ki durmadan cerahat yapıp akryordu. Natür tüberküloz oluşuna göre bu yaranın hastayı öldürecegi muhakkakn. Komşulardan nu duymuş nedir? Anası bir gün bana Edimekapısmda bir nmarcıdan bahsetti. Bu adam yaralan o kadar güzel ve sıb saramuş ki cerahat kurur, hasta az bir zaman içinde iyi olup ayağa kalkarmış. En büyük doktorlarm ümid kestikleri birçok hastalar bu tnnara sayesinde ölümden kurtulmuş. Natür tüberküloz bir yaranın sıb sanldığı için iyi olması!.. Bunu on iki on üç yaşında bir mekteb çocuğuna bile kabul ettirmek gücdür. Fakat ben tam kemal yaşında bir doktor, bir fen adamı oHugum halde buna adeta inandım. Tı # » mara günlerce evimize gelip gitti. Bundan birşey çıkmıyacağını töylemekle beraber yolunu sabırsızlıkla beklerdim. Hatta çocuğum bir pansmıan esnasında onun elinde öldü. Sizin başuuzdan geçen şey de bunun aynidir. Ne ya palım hepimiz insanız. lnsan bir felâkete uğradı mı muhakemesi duruveriyor. Bir hastalık sayıklaması esoasında söyledığimiz şeylerden nasıl mesul degilsek bir felâkei karşısında mavazenemiz sarsıTdığr zaman yaptıgmıır işlerden de öyle tnes'jjl değiliz. Njtekim, bende olduğu gibi, felâket atladıktan sonra insan gene eski muvazenesini buluyor. Melek yarahhşlı arkadaşımın bu sözleri bana garib bir sükun ve tevekkül verdi. O günden sonra maneviye tim yavaş yavaş düzelmeğe başladı. Hasanın tstanbuldan aynlışından iki hafta sonraydı. Bir gün Pervin çocuklarile Asude bacryı alarak bize gelmişti. Salonda oturuyorduk. Çocuklar bir aralık Asude baadan bir masal tstediler. Sevim de buna alâka gösterdi: Kuzum bact, çocukluğumda, sen şarkılı arab masallan söylerdin, dedi, hani bir adını saklıyan çocuk mu vardı neydi? Unutmadınsa onu söylesene... (Arkası tar) ( Şehir ve Memleket Haberleri Kapanan mektebler Ekalliyet mekteblerinden 'Halkm sıhhatini hiçe birçoğu kapanıyor [sayan Belediye memuru Kadıköyündeki «Notr Dam Dösi yon», muallımlerinin maaşını dahi veremiyecek bir vaziyete düştüğünden memleketimizdeki faaliyetine, bir daha başlamamak kaydile, nihayet ver miş ve bu işi dün Kültür çevirgenliği ne bildirmiştir. Notr Dam Dösiyo nun kapanmasile açıkta kalan talebe, Kültür müdürlüğü tarafmdan muhîelif okullara dağınlmıştır. Sen Jan Batist, Sen Ispri, Sen Piyer, Setüfen, Sen Jan Dark mekteb leri de umumi imtihanlan müteakıb tedrisata nihayet vererek memleketi mizi terkedeceklerdir. Şehrimizdeki ekalliyet mekteblerin den bazılan da para sıkmtısı yüzünden tedrisan terketmeğe karar vermişlerdir. Kapanacak ekalliyet mektebleri arasında Balat Musevî mektebi, Orta köy Musevî mektebi, Haydarpaşa Musevî mektebi, Pangaltıda Artakiryan Ermeni mektebi ve diger bazı Rum, Ermeni mektebleri de vardır. Haydarpaşadaki Musevî mektebi de bugünden itibaren tedrisata nihayet vermek mecburiyetinde olduğunu dün muallimlerine tebliğ eylemiştir. Kartal Maltepesinde Eskibostan sokağında 2 numarada derici esnaf ından Ali imzasile bir mektub aldık. Bu mektubda denili yor k i : «24 nisam çarşamba günü saat ikide 13 yaşında oğlum Fethi ile diğer iki arkadaşını, bu ha valide bulunan sahibsiz bir kö pek hafifçe ısırmıştır. Mahalle bekçisi tarafmdan köpeğin kaç masına meydan verilmemif ve köpek, Belediye zabıtası memurlarmdan Hüseyne teslim edil miş, mahalle mümessili tsmail da köpeğin muayeneye gönderilmesinî istemiştir. Fakat Belediye zabıta memuru Hüseyin, bu haklı ve umumî sıhhati alâkadar eden isteğe ehemmiyet verme miş, köpeği muayeneye gönder mediği gibi bir kurşunla öldür müş, ölüsünü de denize attırmıştır. Bu suretle öldürülen ve ölü 8Ü yok edilen köpeğin hakika ten kuduz olup olmadığı ve çocuklara bu hastahğı aşılayıp asılamadığı anlaşılamamış, bu üç çocuk t a bir ihtiyat tedbiri ol mak üzere hastaneye kaldınl miştrr. Çocuklanmız şimdi has tanede yatacak, belki hiç lüzumu yokken, birçok aşı yiyecek v e ıstırab çekeceklerdir. Üstelik tam imtihan zamanı imtihanlanna giremiyecek ve bir sene de sırufta kalacaklardır. Bütün bunlar, bir Belediye memurunun vazifesini bilmemesinden, kendisine teslim edilen köpeği muayeneye göndermek zahmerini katlanmamasmdan ileri gelmiştir. Bu hususta alâkadar makamatın nazan dikkatini celbetmenizi rica ederim.» Mektub sahibinin sözlerine fazla birşey ilâve etmek isterni • ba kadar yakından alâkadar o • lan bir,ineseled^ vazifeşiniyap mıyan bu Belediye memuruna lâzım gelen cezanın verilmesini; Çocuk bayramı Dün pek çok yoksul yavrular sevindirildi 23 nisan bayrammm altıncı gününün faaliyeti tamamen fakir yavrulan se vindirmeğe ayrılmışn. Dün Ekonomi Bakanı Celâl Bayann refikalannm başkanlığı altında Meliha Avni ve Bürhandan murekkeb bir Halkevi beyeti yanlanna birçok hediyeler alarak doğruca yab mektebleri ne ve Darülâcezeye gitmişür. Saat 14 te evvelâ Dumlupmar Yaü mektebine gidilerek burada 600 çocuğa çikolata, bonbon, bisküvi ve saire dagınlmışor. Ayni suretle 23 nisan Yan mektebindeki 400 yavruya da hediycler dağınlmış ve Darülâcezeye gidilmiştir. Buradaki çocuklara çikolatadan maada oyuncaklar da verilmiş tir. Siyasî icmal Litvanya ve devletler vrupa sulhunu tehdid eden uç tehlikeli meseleden Sar mese lesi yapılan reyiâm neticesinde halledilmiştir. Hukuku hükümranisi Lehistana aid Danzig serbest liman hükumetindeki Almanlar da umumi ve hususî irMihablarda diledıkleri gibi reylerini kullanmakta Lehistan tara fmdan serbest bırakıldıklanndan bu mesele dahi vahametini kaybetmiş bu lunuyor. i Fakat hukuku hükümranisi Litvanyaya aid bulunan Memel yeni ismi Klaipada mmtakasında kahir ekse riyet teşkil eden Alman nüfusunun Ingiltere, Fransa, Italya ve Japonya devletlerinin tekeffülü altmda bulunan idarî muhtariyetlerine Litvanya hukumeti tarafmdan mütemadiyen mümaneat gösteriîdiğinden bu mıntakadaki vaziyet şimdi bütün Avrupa sulhunu ciddî surette tehdid ediyor. Versay muahedesile Almanyadan tefrik edilerek galib büyük devletlerin emrine bırakılan ve Fransız kıtaah tarafmdan işgal altına alman bu mmtaka 2417 kilometro murabbamda ve yüz elli bin nüfuslu eski bir Alman yurdudur. Balbk sahilinde ve Niyemen nehrinin ağzında bulunan bu mmtaka Harbi Umumiden evvel Almanyanın şarkî Avrupaya doğru uzanan bir köprü mevkii idi. Şimdi de sevkülcey» cihetbden çok büyük ehemmiyeti haizdir. Fransız kıtaatı Memeli tahliye et tikten sonra Litvanya kuvvetleri bir baskın yaparak burasını işgal etmiş lerdi. O zaman Almanya zayıf olduğundan ses çıkaramamıştı. Galib bü yiik devletler ise Litvanyahlann işgalini evvelâ muvakkat olarak kabul etmişler ve sonradan yerli ahaliye ıdarî muhtariyet verümesi şartile daimî olarak tananışlardı. Dört büyük devleria tekefful tttıği idarî muhtariyete nazaran Memelin bir pmUmentosu ola cak, bu parlamentonun itimaünu haiz olan ve Direktuar denilen bir heyet memleketi idare edecekti. Litvanya nm hukuku hükümranisini Litvanyah bir vali temsil edecekti. Bugün Memel parlamentosunun 29 azası vardır. Bunlann yirmi beşi Alman ve dördü Litvanyalıdır. Bu hesaba göre Direktuar heyetinin ,k|milen Almanlardan müerkkeb oîması icab etmektedir. Fakat Litvanya hükumeti parlamentonun Alman azalanndan bazılannı hususî vasıtalarla tehdid ederek içtimalara iştirakten menetmek suretile parlamentonun faaliyete geîebilmesi için lâzım gelen nisabı ekse riyet husulüne meydan bırakmadığı gibi vaktile parlamentonun intihab ettigi Alman Direktuar hükumetini de dağıtıp yerine sırf Litvanyahlardan mü rekkeb bir Direktuar teşkil etmiş ve bu suretle Memeldeki Almanlan hükumete iştirakten meneylemiştir. Sir Con Saymonun Berlini ziyaretinde M. Hitler Memeldeki Alman ahaliye yapılan haksızhğa nazan dik kan" celbcünişti. Bunun için Stresa konferansında Memeîdeki vaziyet te göruşülmüş ve burada verilen karara tevfikan üç büyük devlet Litvanya hükumctine şiddetli bir nota tebliğ ctmişler, Memeldeki Almanlara devletlerin tekeffülü altında bulunan idarî haklan • nm iadesini istemişlerdir. IJtvanya hükumetinin bu teşebbü* üzerine yola geleceği şüphelidir. Son teşebbüse menfi cevab verdiği takdirde devletlerin Cemiyeti Akvama ve La Hey Divanı Adaletine müracaat edecekleri bildiriliyor. Fakat Almanlann hukukunu bugün silâhile de teyid e decek bir vaziyette bulunan Almanyanın büyük devletlerin teşebbüslerinden amclî bir netice çıkmadığmı gorünce sabnnm tükenmesi ve kendi vesaitile eski Alman yurdundaki Almanlann sarih haklannı müdafaa eylemesi muhtemeldir. Avrupa sulhunu bugün en fazla tehd'd eden mesele budur. Maharrem Feyzi TOGAY Sahte mekteb tasdiknamesı yap makla suçlu Muzaffer; Faık ve Ziya isminde üç gene yakalanarak Adli yeye verilmişlerdir. Haklannda tev kif kararı verilen bu genclerin mu hakemesine yakmda bakılacaktır. KÜLTÜR İŞLERİ Mülkiyede imtihanlar Mülkiye mektebinde imtihanlara 10 haziranda başlanacaktır. Dersler bir haziranda kesilecek ve imtihan lar da 10 temmuzda bitmiş buluna caktır. Mülkiye mektebinin Anka raya nakli tekarrür etmiştir. NaMl den sonra talebe adedi fazlalaştırüa eakto. Şimdiye kadar her sene 40 talebe alınırken, Maliye Vekâleti ken di hesabına maliyeci yetiştirmek ü zere aynca 100 talebe alacaktır. MÜTEFERRİK Ortodokslann paskalyesi Dün ortodoksların büyük paskal * yesi idi. Bu münasebetle gece yan sından itibaren kiliseler açılmış, ayinler yapıknıştır. Sabahleyin saat onda Fener Patriihanesinde bütün Sen Sinod azalarının iştirak ettiği ayin pek kalabahk olmuştur. Ayinde birçok ecnebi ziyaretçiler de bulunmuştur. Beyoğln, Galata, Kumkapı ve Rumlarm çok bulunduğu yerlerdekı kiliselerde de ayinler yapılmıştır. ÜNİVERSÎTEDE Fizik ve Kimya Enstitüsü Üniversitede yapümağa başlanan Biologi EînstitüsOnden sonra bizim i çin fen sahasında en büyük bir adım teşkil edecek olan Fizik Kimya Enstıtüsünün inşasına karar verilmiştlr. Enstıtü Universite bahçesi arkasmda ki eski askerî hastanenin yerınde yapılacaktır. Enstitü için 500 bin küsur lira sarfedılecektir. Projeler hazırlanmıştır. Amerikadaki Ermenilerin marifetlerî Amerikadaki Ermeni kurumlan taraiından hususî surette tertib edü miş bazı harta ve atlasların giîüli o larak memleketimize ithal edildiği ve ötedeberide cüz*î bir fiatle satılmak ta olduğu anlaşılmıştır. Bir maksadı mahftıslâ t e r f i ^ e d l lerı bu haritalarda Erzururn, Ksts, Bitlis, EHyarbekLr ve Van gibi vilâyetlerimiz Ermenistan adı altında gösterilmektedır. Kültür Bakanlığı, memleketimiz hakkında fena bir propagandaya meydan verecek olan bu atlasların toplattınlmasını ve badema dahi bu gibi harta ve atlasların memlekete so kuîmaması için icab eden tedbirlerin almmasını alâkadarlara bildirmiştir. Hukukta doktora imtihanlan Tıb Fakültesinde her sene yapıl makta olan doktora imtihanlarmda muvaffak olamıyan talebeye haziranda veya eyluld* talimatname muci abince ıkmal hakkı verihyordu. Fakat* bu hak talebeye verilırken ya hâzi randa veya eylulde mutlaka imtiha na girmesi de şart koşuluyordu. Son imtıhanlardan alman netice lere göre bundan sonra talebe şubat imtihanında muvaffak olamazsa ik mal hakkını isterse haziranda ve gene isterse eylulde \rerebilecektir. Ha ziranda veya eylulde imtihan vermek hususunda talebe serbest bırakıla caktır. İstiyoruz Bir arkadaş daha kaybettik «Cumhuriyet > in fransızca nüshası olan La Repüb lik gazetesinin sekreteri, değerli arkadaşımız M. Hüdeber dö Zara, kısa bir hastalıktan sonra, dün sabah vefat etmiş tir. M. do Zara çok çalışkan, mesle • ğinin âşıkı, ciddi ve temiz ahlâklı bir zatü. Ayni zamanda, Paristeki Komedia ve Belgradda çıkan Pravda gazete lerinin de memleketimizde muhabirliğini ifa ediyordu. Bu vazifelerinde daima dürüst davranmış, çok sev diği Türklere gücü yettiği kadar hizmet etmiştir. Cumhuriyet ve La Repüblik ailesi bu ziyadan müteellim olarak, müte veffanın yetim kalan çocuklanna samimî taziyetlerini sunar. GÜMRÜKLEKDE Şeker kaçakçılığını kim yapbnyormuş? îkinci bir şeker kaçakçılığının daha meydana çıkarıldığıru yazrmştık Bulgarıstanlı mühadrler alet edilerek yapılan bu şeker kaçakçılığı da 7, 8 vagon miktanndadır. Bu ve bundan evvelki kaçakçüık işlerinin başında Topalçiyef Dimitro isminde bir Bulgarın bulunduğu anlaşılmıştır. Bu Bulgar Zeki isminde birile kansı muallim Bedriyeyi de bu şebekeye ithal etmiş ve memleketimize hicret etmek isti yen bazı mühacirleri teşvik ve bu kaçakçılığa sevketmiştir. Alâkadar makamlar bu işi bütün safahatile meydana çıkarmıştır. Yalnız bu şe bekeden halen îstanbulda bunlan getirmeğe teşvik edilen mühacirlerden başka esaslı surette kimse yoktur. Diğerleri bu işi Bulgaristandan idare etmektedirler. MALÎ MEHAFİLDE Komiserlerin raporlan Dün, Istanbul Nafıa Basrnüfettiş • Iiginde bir toplanb yapılmışür. Hükumet komiserlerinden Namık, Emin, Başmüfettiş Ibrahimle şehrimizde bulunan diger çirketler komiserlerinin is.ti rak etukleri bu toplanbda Tramvay ve Telefon şirketlerinin evvelki gün toplanan umumî heyetlerinde okunan fakat hükumet komiserlerinin itirazlan üzerine kabul edilmiyerek yeniden tetkik ve tanzimi kararlaşnrdan büânço işleri görüşulmüştür. Nafıa Ba?müfettişligi Telefon >e Tramvay şirketlerinin hesablaruun aîbn esası üzerine yapümasındaki mak • sadı ve bu hesablardaki aykın noktalan ve beyeti umumiye içtimalannda geçen münakaşalı müzakereleri bir ra porla Ankaraya bildirmiştir. Dün gelen Rumen misaflrler Bizi teyid eden izahat Evvelki günkü nüshamızda «Kendi kendimizi tenkid> sütununda Istanbulun derdi başlığı altındaki yazıda îstanbul tarafının bazı yerlerinde bir iki gündenberi Terkos suyu bulunmadığmdan şıkâyet etmiştik. Belediyeden. verilen izahata nazaran bu Silâhtarağada dört metro derinliğinde kınlan bir borunun değiştirilmesi için dört saat kadar şehrin bazı yuksek mmtakalarına su verilememesinden ileri gelmiştir. Belediye bu izahatına Istanbulda artık susuzluk derdi kalmadığıru ilâve etmektedir. Izahatm ilk kısmı, bahsettiğimiz sıralarda hakikaten şehre su verilmerr.iş olduğunu teyid etmektedir. hafta evvel gelen Rumen Universite lileri şerefine dün akşam Perapalas otelinde bir çay ziyafeti vermiştir. Ziyafette dün gelen Rumen sayyahlanndan mühim bir kısmu Türk ve Rumen Universite talebeleri ve Halkevi erkânı bulunmuşrur. Ziyafet geç vakte kadar devam etmiş ve çok eğlenceli olmuştur. Halkevinin dünkü çayı Türk Rumen dostluğunun çok samimî şekilde tezahüriine vesile olmuştur. Ayintab saylavı Reşidin Cenazesi Solda dün gelen misafirlerimiz geminin güvertetinde grup halinde, sağda ve aşağıda dün Halkevimiân verdiği çay ziyafetinde Sahte tasdikname yapanlar Romanya bandırah Daçia vapurile dün Istanbula 600 Rumen seyyahı gelmiştir. Dün gelen seyyahlar içinde Türk Rumen Dostluğu cemiyeti a zalan, Universite talebeleri, avukat, doktor ve birçok maruf şahsiyetler bulunmaktadır. Dün gelen Rumen seyyahlan nh tnnda Halkevi ve Univçrsiteli gender tarafmdan karşılanmışlardır. Bir haf ta kadar Istanbulda kalacaklardır. Dün akşamki çay Halkevi Istanbul şubesi, bundan bir Atle muhakemesf! Bize derdlerinizi, geçimsizlik lerinizi, ve müşküllerinizi yazı nız. «Aile Muhakemesi Muhar riri» miz sizinle meşgul olacak ve içinde bulunduğunuz zorluklardan kurtulmanıza yardım edecektir. Mektublar gazetede «Aile Muhakemesi Muharriri» ne yol lanmalıdır. Cumhuriyet Nflsh u ı 5 Kc Cenaze alayı Fatihe gtderken Heybeli sanatoryomunda vefat eden Gazi Anteb saylavı Reşidin cenazesi dün saat bire doğru motörle Sirkeci nhtımına, oradan otomobillerle Fatih camisine getirilmiş ve namazı kılındıktan sonra ELdirnekapı şehidliğine defnedilmiştir. Cenazede pek çok zevat bulunmujtur. Allah rahmet eylesio. Seneiik 1400 Kı• 1700 Kr. . Altı aylık 7S0 1450 400 Üç ayhk 800 yoktur Bir ayltk 1SQ Abone ıTfirkrre şeraföi IÇID Hariç