26 Mart 1948 Tarihli Büyük Doğu Dergisi Sayfa 7

ie e amm RR Dy ÖN, . | :| i | e Lt ıl ali lin ELLE (31 Mart Meselesi — Devam) ECLİSİ Mebusanı ikinci defa kü- ederken, ilk sedde sebep olarak, milletin hali rüşde vasıl olma- mış bulunmasını göstermiştim, Bunu o vakit tezyif, tenkid ettiler. Otuz seneyi mütecaviz bir zaman sonra gelen ve içlerinde evvelkilerle kabili kıyas ol mıyacak surette mükemmel tabsil mebuslar ne kadar rüşd ve sedad gösterdiler ? Birinci devrei içtimaiye şöyle böyle geçebilmişti. İkincisi karma karışık... Bu tereddüd o dereceye vardı ki, Trablusu Garp elden giderken muha lifler sevinçlerinden Mebusan salon ve koridorlarında hora teptiler; sonra da muvafıklar Harbi Umumiyi alkiş larla kabul ettiler, Gazeteler, birşey yazmıyorlarsa da mukarriblerimden işittiğime göre, mebus efendilere vagon işleri gibi ki- litli temettüler de temin ediliyormuş. Milletin hayatına taallük eden mesa- ilin en mühimini, murakabei milliyeye memur olanların bir ticaret. hem de veya meşru bir ticaret şekline, baline ifrağ etmeleri de gösterdi ki, ben. usulü meşrutiyetle idare edilmek için iktiza eden rüşd ve sedadı mil. letimin henüz ihraz edemediğini tah busanı küşad etmek hususunda kendi tac ve tahtimm ve şahsımın mena- fiini de. menfaatı devlet kadar düşün- düm. Yalnız.muhafazai istibdad eme- lini takip etmiş olduğumu iddia veya z8 nnedenler, garezkâr değilseler, mut- laka haksızdırlar, Meşrutiyet ilân edildi de ne olda?.. Devletin borcu mu azaldı?,, Memleke- tin yolları, limanları, mektepleri mi çoğaldı ?.. Kanunlar şimdi daha ma- kul ve mantıki mi tanzim ediliyor ?.. Masuniyeti şahsiye evvelkinden ziya- de mi temin edilebildi ?.. Abdülhamid devrinde Ha Ehali daha mı müreffehtir ?.. Ve kii İN tevellüdat tezayüd ü etti ?.. Efkârı umumiyei cihan, da- be e mi lehimizdedir ?.. İşte bir sürü sual ki, ne kadar teksir olunsa biç birisine müsbet şekilde cevap ve- rilemez, Usulü meşrutiyetle idarenin aley- hinde alelitlak bir fikir ve kanaatim bulunduğu zannolunmasın. Tabib olmayan veya usulü istima- lini bilmiyen adamların elinde, ilâcı şafi bile zehri katil olur, Çok teessüf ederim ki, rapel pek az zamanda beni seri * — 1 Nisan 1333 Martın otuz birinden Nisanın on üçüncü gününe kadar çok muztarip oldu Payitahtta asayiş serapa muhtel... Neferler, rastgetirdikleri o zabitlerle bazı sivilleri öldürüyorlar. Hükümetin vesaiti resmiyesi zayıf, Dokuz aylık çılgınlıklar makamı hilâfet ve salta- natın nüfuzunu fevkalâde sarsmış, Böyle olmasaydı. fetret ve iğtişaş de- vam etmez ve hattâ zuhur da etmez- di. Askerin mukabelesini istemediğim gibi, tüfekcilerimden Hahl beyin mu kabele için vuku bulan teklifini de reddettim Bu sadık bendemin ayak- larıma kapanarak ve ağlıyarak söy- lediği şu sözleri tahattur eder; ve her düşündükçe efendisine sadakat yoluru dar ağacına kadar tevsi et- miş olan Halil beyi, bu iyi kalbli mert Arnavudu rahmetle ve Fâtiha ile yâ. deylerim : — Müsaade buyurunuz Padişa- bım!.. Uzun seneler nan ve nimeti- nizi yedim; etim, kemiğim, çocukla- rımın etleri, Kemikleri sizin ekmeği- nizle vücut bulmuştur. Üç buçak serserinin size, tac ve tahtınıza teoa- vüz etmesine karşı süküt edersek yalnız vicdanımız önünde mahcup ol. midiye süvari alayı zabitleri makla kalmaz, kavim ve kabileritie;i huzurunda da bednam ve rezil oluruz. Zavallı Halit bey !.. Bunları bana o kadar samimiyetle söylemişti ki, "irademe hâkim olmasaydım, belki tesirime mağlüp olurdum İdam olur- caba bana münkesir değil mi di ? Padişahı ondan razıdır. ondan razı olsun > Allah da »* Hareket ordusu, korkak görünen kahramanlara veya kahraman görü. nen korkaklara ne kadar benziyordu, Meclisi Millinin Ayastafanosta inikad ettiğini işitmiştim, Müddeti saltana- tımda endişei hal'i beni sık sık bihu- zur ederken, gariptir ki, 31 Marttan Meclisi Millinin karar ittihaz ettiği güne kadar en emin ve asude bir zamanım oldu. Çünkü hareketimden emin idim. Hükümetin satvetini İtti- hat ve Terakki cemiyeti, Cemiyetinin kuvvetini de 31 Mart hâdisesi kırmıştı. Eğer makamı hilâfet ve saltanatın nüfuzunu hüsnüistimal etmemiş ol. saydım, gerek İstanbulda, gerek vilâ. yetlerde kan gövdeyi götürürdü. Güya ben Bosna ve Hersekten başka da fedakârlıklarda bulunarak, Avusturyadan şahsım ve devamı sal. tanatım için himaye taleb etmiş imi- şim. Bu iftirayı da kemali nefretle reddederim. Ben hiçbir vakit nefsim için düvel ve eşhası ecnebiyeden himaye dilenmek tenezzülünde bu- lunmadım. 31 Martta ve bunu müte- akip günlerde ne isteseydim yapa- bilirdim, Biribirine rakip olan devlet. ler gözümün içine bakıyorlardı. wi 2 Mart 1333 10 Temmuzdan 3i Marta kadar güzeran olan ahval, milletin kabili. yet ve istidadını ve derecei rüşd ve sedadını göstermişti. Ben isteseydim hal'i kararı verilmeden o kararın ısdarını muhal kılacak bir hal ihdas edebilirdim, Buna tenezzül etmedim. Hıfzı hayat endişesiyle bikarar oldu- ğum herkesçe zannedilirken, benden, tevekkül ve metanetle âkıbeti ahvale intizardan başka bir hareket görül. medi, Son saate kadar firar etmek bile yedi iktidarımda idi. Ben bir müd. det Avrupaya çekilseydim, aradan mez, yine avdet ederdim. Bunu bildiğim halde yine firara te- nezzül etmedim. 5,