15 Şubat 1946 Tarihli Büyük Doğu Dergisi Sayfa 7

ee a se yl az e ATOM BOMBASI Y. Mühendis: Muhittin DİLEGE KİNCİ Cihan harbinin son günle- rinde iki Japon şehrini hercü- merç eden atom sının Özünü teşkil eden cevherin (uraniyum) oldu- ğu saklanmadı. Kuvvetli erd şe bir cisim olan (uraniyum)u bomban içinde infilâk ettiren mekanizma bir sır olmakla beraber, bu hâdisenin hangi prensibe dayandığını araştır- r izah yolu bulmak ceh- dini içimizde taşıyabiliriz. Ağır cisimlerin atom çekirdekle- rinin parçalanmasında (nötron) ların nekadar önemli bir rol oynadıklarını angi (Uraniyum) (izotop) undan fade adilmiş olması mal inceleyelim: — En başta, tabiatta en çok te- södlük edilen (Uranıyum - 238) (izotop)u gelir. Bu (izotop) un atom çekirdeğinin güçlükle ve ancak sür yi Liam) mermileriyle mümkündür. bası gibi müessir bir silâhın imalinde takriben 40 ton (Uraniyum -238) e ih- tiyaç vardır. Uraniyum) un bu (izotop)undan doğrudan doğruya istifade edilmediğini gösterir. Vecdi BURUN va (Luçya Mondella), çe adlı dai bir köylü kızı ile nişanlan : tayin edilen günün Arifesinde (Lekko) kasabası rahibi dua kitabını okuyarak evine va içe derebeyi (Don Rodri- 0) nun tarafından tevkif eli erebeyi Kİ al (Luçya) yı doku- macı (Renzo) dan kasim “istediğinden evlenmelerine engel olmak maksadiyle bu işi yapmıştır. Zavallı (Renzo) derebeyinin zulmüne karşı, faydasızca, kanunu imda- da çağırır. Birçok maceralardan sonra iki sevgili nihayet Sereağinin ia teklerine piş- man olmasiyle iyle evlenebilirler. (Nişanhılar), san e aaa husu- “ siyetleri bir yana, İtalyan edebiyatında ilk tarihi romandır. Öyle bir başarı ka- sürü mukallitlerinin türemesine sebep olmuş- oman İtalya tarihinde bir ânı da işaret etmektedir. (Risorcimento) devrinin 11 AAA er ki, bu dev- tan sonra A duruğ ayaklanıyorlar ve istiklâl mücadelelerine geniş ölçüde hazırlanıyorlar. (Mianzoni) nin bir ei derebeyi- nin zulmüne uğrayan iki zavallı Em acıklı hayatlarını romanında ca mak suretiyle ia vatandaşlarının kalbin 2 — Tabiatta pek en rastlanan U-235 (izotop) una (Urani- yum) un bu çeşidini ie (nötron) larla Soikbissbaa etmek ve bu suretle atom pe iz parçala- mak imkân dahilin. (Nötron) ei? sür'atleri (parafin), (karbon) veya «ağır su> ile azaltılabilmektedir. Fakat bu usul mba imali için pek elverişli sayıl maz. Çünkü atom çekirdeğini öd ka sevkeden taamül oldukça ei kâfi a (empülzif) değildir. Üçüncü ot, (Uraniyum 235)in Me hızlandırılmış (nöt- larla (o parçalamaktir. Bomba- nın imalinde bu yolun tutulduğu tah- min ediliyor 4 — Diger bir imkân da (Uran) üstü bir (izotop) olan ve (Plutoniyum) adı verilen bir ema Mate yolu ile meydana getirmek ve u bombada infilâk maddesi * alel İkullamesaktıç Bu son iki prensibe dayanarak bombanın içindeki (Uraniyum) ato- munun parçalandığı zannedilmektedir. Parçalanma Mdişeçii aşağıdaki şema gösteriyor. 2» ©— O. > a NE p “AE v5 — o Baryum Şekik:1 Görüldüğü gibi (Uraniyum - 235) atomunun çekirdeğine dışardan bir (nötron) sevkediliyor; husule U - 236 (izotop) unun (stabilite)si son derece az olduğundan sür'atle parça- lanarak (Bariyum), (Kripton) gibi ye- ni unsurlara tahavvül ediyor ve bir miktar (nötron)la. birlikte müthiş bir yeis serbest kalıyor. Bu (enerji)nin (Aynştayn) kanununa göre aşi 28, 610.000 kilovatsaat olduğu hesabedilmiştir. Yani “saniyeden kü- çük bir zaman Tee (Uraniyum) madeninin atom inde husule yele infilâkla hasaba Elektirik sant- ralının takriben bir ay zarfında vere- bileceği kudret meydana gelmektedir. Binlerce tonluk dinamitin yapabilece- gi tesire muadil olan bu korkunç (e- nerji) atom mbasının nasıl bir si- lâh olduğunu göstermeğe kâfidir! Zihinlerin çok defa takılıp kaldı- ğı bir nokta atom çekirdeğindeki parçalanmanın ne şekilde cereyan et- tiğidir, (Uraniyum) atomunun çekir- değini bir damlalığın ucunda sathi tevettür sayesinde güçlükle durabilen ağır bir su damlasına benzetebiliriz. Bu damlaya dışardan gayet ufak bir dâmlacık ilâve edilirse muvazenet bo- zulur ve ağır su damlası dağılarak bir çok Pergel ayrılmak zorunda kalır. U -235 in esasen ağır olan çe- kirdeğine sevkedilen (nötron)un yap- uğ. in damlacıgın yaptığını andır- ma r. “Gekidekteki infilâk hâdisesinden sonra serbest kalan (nötron)lar her istikamette sıçrar ve yolları üzerinde —— zn rastladıkları diğer atom çekirdekleri- nin de parçalanmasına sebep olurlar. Bu suretle sayıları gittikçe kabaran (nötron)lar(Uraniyum)kütlesi içerisinde sür'atle © eği yayılan bu pat- amayı mi etirirler. Hariçten ilk (nötron) sevkedildikten sonra (U- raniyum)un kendisini parçalıyan (nöt- ron) ları bizzat oçikarması en şayani dikkat bir bold (Uraniyum) kütlesinde her zaman böyle bir zincirleme infilâk vâki ol- madığı tespit ie eya Zincirleme infilâk muayyen kütleden itibaren başlamaktadır. Bu, kütleye “kritik kütle,, adı verilmiştir. “Kritik kütle,,- den daha az miktarda (Uraniyum) mevcutsa zincirleme infilâk tezahür ve mbası içersinde böyle bir ekl mile geldigi gem Şekil (2) de görüldüğü veçhile bom- banın içinde birbirinden biraz uzakta ve herbirinin kütlesi “kritik kütle,,den daha küçük olan iki (Uraniyum - 235) parçası bulunduğu tasavvur ediliyor. Lİ re teresi Şekil: 2 İnfilâkın başlaması istenildiği an- da düğmeye basılarak devre (1) kapa- tılır. Bu devreye bağlı olan bir «za- rölesi> o âyarlandığı trömmüyelily si aşağıya çebilmeğine sebep olur. Bu- nun üzerine mekanizmanın (b) ve (c) kolları resimde nokta nokta göster- diğimiz duruma geçerek ray) parçasını digerine yaklâştırır. -Bu sefer iki parçanın Mi re ğ e kütle» den ütle meydana getireceğinin zincir- ei infilâk derhal başlar. Atom bombasında patlayıcı mad- de olarak kullanılması birçok nokta- lardan tercih edilen (Plutoniyum) mad. desinin,(sentetik) olarak nasıl yöj ğını aşağıdaki şema ile gösi torelirn çe van e - Mo Ç Süren. y-13$ Metan örülüyor ki, çekirdeğine 1 tane dem lak a ve ağ niyum - 238) evvelâ U - a tahav- vül etmekte, eri bunun nie iki (nötron) (negatron) larını kaybederek iki (proton) haline gelmekte ve bu suretle mevcut imleri en ağırı olan (Plutoniyum) elde edilmektedir. i hakkında mecmuamızın cak bu kadar yazabilecek durumda- yız. Şimdilik ortalığı yalnız yakıp ıkan bu (enerji) ye bir gem vurmak, uysal, insanlık ve medeniyete hâdim ir hale getirmek, ilim ve fen erba- bına düşen vazifedir.