24 Eylül 1943 Tarihli Büyük Doğu Dergisi Sayfa 7

Bi ) | | ii gi” LEKELİ HUMMA AŞISININ IÇ YÜZÜ (Tifüs) belâsını hepimiz biliriz. Hele son aylar- da bu hastalığın bütün dünyada gösterdiği şeklindeki artış herkesin dikkat gözünü bu korkunç cekti, (Tifüs) harplerin, iç- e muhaceretlerin ve bu- ve bulaşıcı âfet üzerine timai sefaletin, kütle hal na benzer büyük beşeri felâketlerin arkasından gelir, Sanki onların candan yoldaşıdır ve onların unuttuğu umumi harpte, İspanya ( - > z z ZzMASI ve » amiyete bu vaziyeti hazırlayan birbirine girift binbir âmil, nihayet bu neticeye rır; yâni CTifüs) salgın haline girer, Bugün (Tifüs) bu hastalığın hiç görülmediği Al manya Finlândiya, İngiltere ve Fransa gibi Avrupa memleketlerinde bile zuhur etmiş, bazı yerlerde an memleketlerinde, #imal ve conubumuzda alıp va sal gın doğumuzda, batımızda, yürümüştür, Bu vaziyette Türkiyede de şiddetini art- tıracağı besbelli idi. Crifüs) düne kadar cidden korkunç bir hastal Oayılırdı: Ne ilâcı ne de korunmak için aşısı, Gerçi bugün de yakala- korkunç vasfını muhafaza etmektedir, ama daha (Serum) u ovardı nan için hiç değilse aşısı bulundu. nelere muk- Gerçekti aşı İnsan zekâsının mi ir bir eser, beşer fikir tarihi- en, tedir nin bir esidir. insan vücudünde muayyen bir hastalık mik- karşı mües bir müdafan hangi bir hastalık mikro! & ere bütün varlığile buna karşı harekete muayyen fasılalarla vücut hastalık mik- lur, Öyle ki aşı ameliyesinin sonunda vücut epeyce hazırlanmışsa eder, yle hazırlanmıştır, hangi mikroba karşı mikrobu derhal imha hafta fasıla ile iki ve- iktardan başlayıp her © neviden gelecek her Bunun içindir ki aşıları birer ya üç defada yaparlar ve az defasında daha çok miktarları şırınga ederle arın asıl çin ya bunların öldürülmüş vücudü di edemiyecek kadar zayıf- n Vücude vereceğimiz mikroplu meydana getirmemesi olması veya lam luna hastalık böyle türlü nevileri yoktur, 0- nun İçin ekseriyetle aşılar öldürülmüş mikrop e mikrobu obunun lardan öldür- zeri de vardır. Su halde (Tifüs) - nın iki şekli olm; âzım gelir: 1 Öldürülmüş Crifüs) dil aşı on aş», 2 — (Tifüs) ün hastalığı “ benzeri olan hastalık mikroplarının insan yvücudüne 19. aşılanması İle yapılan aşı «diri aş ki her hastalığa karşı aşı maz. Bazı hastalıklara vücut hastalığın mikrobu kendinde olduğu müd- k geçince müdafaa vasıtaları Meselâ (Malarya) da, soğukluğunda, türlü çıbanlarda, zatürreede ve daha başka hastalıklarda hal böyl runma aşısı tatbik olunamaz. Bzı hastalıklarda ise Sunu da unutmıyalım ameliyesi yapıla karşı ni detçe savaşır ve hastalı vücudün kaybolur. bel- vücut o husulığın mikrobuna karşı hazırlamış ol duğu müdafaa m muhafaza eder, Bu gibi hastalıkları geçirmiş olanlar bir daha k vasıtalarını uzun astalığa yakalanmaz. Yakalansalar bile ço hafif e eçirirler: Çiçek de, Tifo da, veba da, (kolera) da olduğu gibi. füs) hastalığını bir defa geçirmiş olan kimse ötedenberi bilinirdi. hastalığın (Tifüsün aşısız nin bir hada buna Bakteriyolocya i aşıları bulunmağa nı bulmak için de çok çalışı için başladığı zaman dı, Aşıyı yapabilmek evvelâ ov hastalığın mikrobunu bulmak üretebilmek — lâzımdır. Mikrobu rhang diğimiz kadarını alır, öldürür ve vücude zarar miyecek kadarından başlıyarak ve rarak sağlam adama şırınga (ederiz. hazırlanmıştır Sonradan bu hastalığın mikrobunu al- su dahi ya hiç hastalanmaz ve yahut hastalansa bi- le hafifçe geçirir ve o hastalıktan ölmez, Tifüsün (Picketts) adlı bir â ve onu vasatta çoğaltır, ondan iste- mikrobu uzun müd. arandı, lina difüslü hastaların kanında t küçük ve yuvarlı (Provaçek) adlı başka bir âlim de ayni şekilde bit- lerin barsaklarındaki muhteviyatta ve bilhassa bar- sakların (Epitel) höcrelerinde rasgeldi. Zaten (Ni- cotts) daha 1919 yılında (tifüs) ün bitlerle geçtiğini tesbit etmişti, Şu halde bu yuvarlak cisimler tifüsün mikrobu olacaktı, (Picke ve (Provacek) ikisi de bu işli inde çalışırken tifüse tutuldular ve öl- düler, Bu mikroplar; olda kurban eden iki âlimin atırasını anmak verildi. lara ekseriya ve kisaca (Riketsiya) de- nilmektedir, (Riketsiya) ların hakikaten tifüsün mikrobu o- hâsıl oldu. görülmeyen (ultravisible) bir (virüs) ün höcre mahfazası fildi Pi tifüs mikrobu oldu- Buna heri andı, başka seciyede bir ç o ina daha buldular. Kımi daha esi kimi bazı höcreleri başkalarında üreyorlar, (Riketsiyalar) gla (tifüs) hastalığını o vücude getirmezler, (Tifüs) e benzeyen bir çok hummalı ve kızıllık benek, tomurcuk gibi çeşitli deri tezahürleri ka bir çok hastalıklar va dır, Simdi bu hastalıkların topunu Ricketsiose adı dn lup olmadığında tereddütler Bunlara, 5 z Sonra göstererek seyreden bü: altında ve ayrı bir hastalık yorlar, Bunların başında İnsan Fare tifüsünden aşağıda bahsedeceğiz. Basil (koküs) vesaire nevinden öteki mikropları ürettiğimiz et suyu Dr. Rebi Hikmet BARKIN vasâtlarda üretmek canlı türlü pelteler, patates gibi sı kabil olmadı. Riketsiaların muhakkak tediği görüldü, Bunları üretmek için h surette bite aşılıyarak çoğalttı ve azdırdı. barsağına mikrop aşılamak cidden hayrete değer bir iştir, Bunun İçin gayet İnce cam tüpler kullanılır. İn- ce bir kurşun kalem kalınlığındaki bir cam boru #- ra birdenbire vde kızarıncaya kadar ısıtılır ve son öekilirse boru w k kısmın İçi boştur, tıpkı boruda olduğu gibi, İşte bu bil boruları tifüs m bunu havi sulu vasata dal- rlar, mikroplu su boruya girer, Sonra biti tutup arnımdan biraz bastırırlar. Bu tazyikle hayva: barsağı abdest ettiği yerden ışarı doğru pırt- lar, Kil borunun içindeki cüz'i mikroplu suyu bura- ında üretmiye ' a üflerler, bit mikrobu alır ve barsa alıştırmış usta lâ- bitleri kalır, Bu muameleyi kolaylaş- başlar, Bu şayanı hayret işe elini boratuar adamları o kadar el çabukluğu ile aşılarlar ki insan şaşıp tırmak için İşi büyük pertavsızların altında yapar- lar, Bitler bakla kadar büyük görünür, Ama buna ağmen çok hüner ve incelik lâzımdır. Aşılanan bit- leri bir müddet birakırlar, Mikroplar iyice ürer, Son- ra İşin daha hayret verici tarafı gelir: Bitin karnını ırlar, Bunu ezerler, sulandırırlar, ur mikrobu öldürürler, işte aşı mayası hazır. dır, Sonra bu maya bir çok bakteriyolojik ve siroloe- yet aşı halinde dışarı jik kontrollerden geçer ve niha, (Bir sayı daha devam edecek.) sevkolunur, 7