29 Ekim 1938 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 4

Sahife 4 AKŞAM — — > 15 yılda ilk te ilk tahsilin ahsilin inkişafı 62 binden 256 bine, Erkekler: 273 binden 494 bine... Kızlar Yüksek tahsil ise, Darülfünundan Üniversiteye istihale etti; talebe mikdarı son beş yılda iki buçuk misli arttı Kemalist rejim, milli mücadelenin ilk günlerindenberi kültür işlerille uğraşmıştı. 15 temmuz 1337 de An- karada bir maarif kongresi toplan- | mıştır. At rk burada bir nutuk irad ederek mücadele günlerinde dahi «Bir milli terbiye programı vücude getirmek» Tüzumunu ileri sürmüştür. Cümhuriyet devrinde Kültür saha- sında yapılan inkılâpların en önem- Misi Türk kültürünün - lâikleşmesidir. 1924 de bir tarafdan hilâfet ilga edilirken, diğer tarafdan da medre- seler kapatılmış, tedrisat basfiye edil- miştir, «Mil terbiye> esas olmuştur. Eski mekteplerin programlarında arapca ve farsça türkçeden daha mü- him bir mevki tutardı. Türk tarihi yerine Arap Müslümanlarının ve Os- manlı padişahlarının târihi okutu- Turdu. Şimdi dil ve tarih, Atatürkün bu sahalarda yarattığı ilmi teşekkül- Jerden ilham alarak, millileşmiştir. Kültürümüzün bariz bir hususiye- ti halkçılığıdır, Lise ve orta okülları- muzla diğer okullarımızın nehari ta- lebesi ücretsiz tahsil görmek imkânı ni haizdir. C“nihüriyet devrinde ta- lebe sayısımır. birdenbire artışındaki sebeplerin en mühimmi de budur. İm- paratorluk devrinde ihmal edilen köy çocuğuna inkişaf yolu açılmıştır. Maarifimiz, Arap harflerinden de kurtulmak, türkçenin bünyesine uy- gun ve kullanışlı kolay yeni harflere kavuşmak sayesinde büyük bir inki- şafa mazhar olm n İlk öğretim Cümhuriyet devrinde ilk öğrelim, teşkilâtı esasiye kanunu mucibince, mecburi ve devlet mekleplerinde mec- cani On beş yıl içinde ilkokulların sayı- 8: arlımış, İalebe yekünu da şu inki- alı göstermiştir. Kız Erkek 24-1923 62954 213,107 38-1937 256061 494,612 Bü inkişaf neticesinde mektep bi- naları bile kâfi gelmemekle, diğer birçok medeni memleketlerde yapıl- dığı gibi, çifte öğretim usulü falbik olunmaktadır. Fakat gerek sabah, gerek öğleden sonra ders gören ka- filenin de programdan eksik ders görmemeleri temin edilmektedir. İlkokul tedrisatında eskiden ezber- cilik tara cariydi; talebeye mütena- kız şeyler öğretilirdi. Şimdi ise, umu- mi malümatla birlikte milli bir ruh da telkin olunmaktadır. Köy okulları ve - köy eğitmenleri Türkiyede nüfusu 400 den aşağı olan 32,000 köy vardır. Bunların da yarısı 150 den aşağı nüfuslu köyler | dir. Her birine öğretmen okulu muak limi göndermek kabil olamadığı için bakanlık bu gibi köylere kendi içle. rinden yetişip askerlikte kendini gös“ İerecek köylüler vasıtasile kültür fey- zi vermeği düşündü. 11/6/937 tarihli kanunla bu gibi köylerde maarif ve ziraat işlerini yapacak eğitmenler yetiştirmek yolunu tuttu, Şimdilik birkaç vilâyetimizdeki kurslara 1500 eğitmen devam etmek- tedir. Bu teşkilât, gelecek seneden itibaren her tarafa teşmil edilecek“ tir. İzmirde bir de kadın eğitmen kursu açılmıştır, P Bu hususta kültür ve tarım teşkilâ- tımız elele vermiş bulunmaktadırlar. Eğitmen yetiştirecek Lipte öğretmen okulları açılmıştır, daha da açılacak- tır. Halk okulları Mektep çağını geçirip tahsil ede- memiş vatandaşların cahil kalma" masi için, Cümhuriyet Türkiyesinde halk okulları da kurulmustur. Bun- lardan istifade eden halkın sayısı, geçen seneye kadar 2,520,779 yekü- nunu bulmuştur. Orta öğretim 1923-24 senelerinde orta okullar 47123 ü erkek 1182 si kız olmak üzer 5905 talebe devam ederken 1936-37 senelerinde bu yekün 52571 erkeğe ve 18450 kıza baliğ olmuştur: 71021 talebe. Böylelikle artış erkeklerde on bir misli, kızlarda on beş misli ve ye. künda 12 mislidir. Bu okullarda da talebeye C, H. P. prensiplerine uygun bir ruh telkin edilmekte spor, izcilik ve askerlik bil- gilerine ehemmiyet verilmektedir. Yaz Latillerinde çocuklara kamp ha- yatı yaşalılmaktadır. Duvar gazete- lerine, talebenin kitap okuma heve- sinin arimasna dikkat olunuyor. Yalnız geçen sene okullara alınan ders levazımı bedeli 400,000 liradır. Yüksek öğretim Saltanat devrinde yüksek ilim mües- seselerine liseleri bitirmemişler alın. makta iken Cümhuriyet «Milli kül türümüzü muasır medeniyet Seviye- sinin üstüne çıkarmak, gâyesinde olduğu için, ancâk lise mezunları yüksek öğretime Kabul olunmakta | dır, Ankaranın yüksek bir kültür mer- kezi haline gelmesi maksadile ted- birler alınmıştır. 1935 de hükümet | merkezimizde tarih, dil, coğrafya fa- kültesi açılmıştır, Buradaki tedrisat. ta esas milli kültürel inkılâplarımızs dan doğan milli teorilerdir, Fakülte- nin 437 si erkek, 127 si kız 564 tale- besi vardır. Bu ilim müessesesi için bir de bina inşasına başlanmıştır. Ankarada Gazı terbiye enstitüsü ismile bir de yüksek öğretim müesse- sesi açılmıştır. Siydsal bilgiler okulu için de Ankarada bütün modern şarts ları haiz bir bina inşa olunmuş, san zamanlarda okula bir de maliyecilik kısmı ilâve edilmiştir, İstanbul üniversitesi “ Eski darülfünün ğvedilerek 1 ağus- tos 933 tarihinden itibaren yeni esas- | lar dahilinde İstanbul üniversitesi | kurulmuştur. Memleketin en yüksek ilim adamlarile'garbin de birçok şölh- relleri tedris heyetimiz arasındadır, Bir rektörün idaresinde bulunan üni versitemizin tıb, hukuk, edebiyat, fen ve iklisad fakülteleri vardır. Tib fa kütlesinin diş. tababeti, ebe okulu, fen fakültesine bağlı eczacı okulu, edebiyat fakültesine bağlı yabancı diller okulu vardır. Bunlardan mâa- da muhtelif fakültelere bağir enstis tüler de kurulmuştur, Üniversitemize 1,050,000 Yirelık yes ni bina tesisali yapılmıştır. Bu sense üniversitemizde 5,500 denfazla tale be okumaktadır ki bu yekön, beş se- ne evvelkinden iki buçuk milsli fazla dır, Mesleki öğretim Cümhuriyet Türkiyesinde Jktisad ve istihsal hayatında inkişaf dolayı- sile meslek mektepleri de o derece artmaktadırlar İstanbuldaki yüksek ticaret oku- undan maada, Ankarada (2 aded), Bursada, İstanbulda (3 aded), Elâ- zığda, Manisada, Trabzonda ceman dokuz kız enstitüsü, Ankara, İzmir, İstanbulda, (Adanada, Samsunda, Trabzonda tecim okullar vardır, Bunlardan maada yurdun muhtelif yerlerinde dokuz bölge sanat okulu, iki akşam tecim okulu; on yedi ak- Şam kiz sanat okulu; iki ertik öğret- men okulu; üç akşam erkek sanat okulu vardır; ayrıca bir inşaat usta okulu ile erkek terzilik okulu mey- cuddur. Kiz ve erkek meslek okullarının $a- yısı 1930-31 de 29 iken 937.38 ders yılmda 50 ye baliğ olmuştur, Bunlardaki öğretmenler, aynı sene- lerde 360 dan 607 ye kız talebe 717 den 10134 e, erkek talebe 7311 den 46756, Töeğrmi talebe İse 30278 den 14759 a gümüşler, Yüksek öğretim ok Liselere ötretmen yetiştiren yük- İ programlari takib İş başma..* sene başında 130 dan 170 e çıkan. mıştır. Güzel Sanatlar Akademisi Sanayii nefise mektebi inkişaf ede- rek Güzel sanatlar akademisi olmuş, burada resim, heykel ve tezyini sâ- natlar şubeleri faaliyette bulunmak- tadır. Her şubeye Türk profesörlerin- den başka garpli profesörler de tayin edilmiştir, Mimari kısmına yalnız lis se mezunları alınarak bu kisim yük- sek dereceye çıkarılmıştır. Mektebin bir kısmı resim galerisine tahsis edildi. 1937 eylölünde bizzat Atatürk tarafın- dan âçılan bu galeride 390 resim 31 heykel teşhir olundu. Resmi mekteplerden gayri Resmi mekteplerden gayri Cümhu- riyet Türkiyesinde özel okullar da Vardır, Bunlar resmi mekteplerin ilir. Teftiş es- da muvaffakıyet gösteren bu a nakdi muavenetle bulunu- Yur ve ders vasıtaları temin edilir, Gümhuriyet Türkiyesinde "azlık ve ecnebi okulları, maarifin kontrolüne tâbidir, Bunlar da türkçe, tarih, coğ- rafya, yurdbilgisi ve sosyoloji Türk öğretmenler taralından türkçe oku- İ için esaslı tedbirler tulur. Üniversiteye yahud yüksek okullara girecek merunları da resmi liselerde olgunluk imtihanına tâbi olurlar, Yabancı okullarda dini âyin icra- sına mahsus salonlar kaldırılmış, öğ- retmenler dini kisve giymemeğe mec- bur tutulmuştur. Din derslerinde Türklük aleyhinde telkinatta bulun- dukları sabit olanlar kapatılmıştır, Maarifimizin diğer mazhariyetleri Maarifimiz, öğretmen yetişlirmeğe büyük ihtimam sarfetmektedir, Av- rupaya da 8/4/929 kanununa uygun şekilde talebe gönderilmektedir. Maa- rifimiz neşriyat sahasında da muay- yeri programlar dahilinde çalışmak- tadır, Cümhuriyet maarifi bilhassa binaların asri ve sıhhate uygun ol masına ehemmiyet vermektedir. Yur- dumuza gelen herkesin bu cihet dik- kafini celbediyor. Müzelerin tesisi, antikitelerin tedkik ve muhafazası alınmıştır, Kİ- tapsaraylar için de çalışılıyor. Anka- rada tesis edilecek genel kilapsaray İçin şimdiden 30,000 cild toplanmiş- tır. Cümhuriyet kızl Türkiye Cümhuriyetinde kadınla erkek müsavidir Tahsilin bazı kısımlarında kız talebe y kız talebe yekünu erkek talebeyi geçmiştir, kadının iştirak etmediği hiçbir hayat şubesi yoktur Cümhuriyet devrinde, kadın csa- | retten kurtularak içtimai hayatın bü- | tün şubelerine iştirak etmiştir. Yüksek münevver mesleklerden Bü- yük Millet Meclisine, sahneden sana- yle kadar bütün hayatta kadın faal rol oynuyor. Saltanat devrinde 1910 senesine ka- dar Türkiyede kızlar ancak iptidaiye ve rüştiye mekteplerinde tahsil edebilir. | lerdi. 1910 da kızlar için Wise açıldıysa da, erkeklerinkinden iki yıl noksandı. | 1916 da bir inas darülfünunü te: dil. | di; ancak 1918 de kızlarla erkeklerin | birlikte ders okumasına mjsaade olun-| du. i Cümhuriyet, bütün tahsil müessese» Jerini Türk kızlarına âçl, 1923-24 yıllarında ilkokula devam 38 ders yılımda 256,061 e çıkmıştır. Or- taokullarımızari kızları yekünu on beş yılda 1182 den 18450 ve, lise ikinci dev- redekiler 331 den 3972 ye baliğ olmuş- tur. Kız meslek okullarında 1930-31 yı- lında ancak 717 talebe tahsil görürken bu sene 10134 kişi tahsil ediyor. Üni- versitemizin 5500 talebesinden 800 i kızdır. Bazı kısımlarda kiz talebe yekünu. on beş yıl öncekinin on beş »'sline çık” mışlır. Bazı kısımlarda iso, kız müda- vimler erkekleri geçir Cümhuriyet kanun müessese leri huzurunda, kadın erkekle müsavi bir hale yükselmşitir. Türkiyede bey“ nelmilel kadınlar kongresi toplanmış, Türk kadınlığının Cümhuriyet devrin” dei yüksek mevkiine en mietleni xkni”