16 Haziran 1932 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 6

Sahife 6 Akşam 16 Haziran 1932 Tarih sahifeleri Siyaset dolaplarında dönen rüşvetler Lehistana kral intihabında Babıâlinin sönük rolü. Büyük Katerina eski âşıkı Ponyatovski ile evlen- mesin del.. Zulüm inhisarı sadrıâzamda! Amma sadrıâzamın başı da padişah önünde!... Üçüncü Sultan Mustafa koca Ragıp paşanın rehberliğinden mahrum kaldıktan sonra Babıâlide tehlikeleri görecek ve gösterecek kimse bulunmadı. Cür'etkâr, fakat mütelevvin ve hasut, “ hile ve hud'aya mail , Bahir Mustafa Paşanın onsekiz ay süren dördüncü sadareti zarfında fransız sefiri Babıâliyi Fransa noktainazarına imale için bütün ikna vasıtalarını kullandı. Bilhassa Kırım Hanı nezdindeki fransız konsolosunu, Padişah yanındaki Napolili tabibi faaliyete davet etti. Fakat Babıâli müdafaa ettiği lehlilerin kendilerine yerli bir kral intihap eylemelerini onların kürriyet ve haklarına münafi bul- mıyordu; yalnız hariçten müda- hale vukuunu istemiyor lehlilerin bu şart dairesinde yerlilerden bi- risini kral intihap eylemelerini iltizam ediyordu. Bu ise daha ziyade Rusya ve Prusyanın 'siyasi emellerini okşayan bir tarzıhare- ket idi. Babıâlice ancak Ikinci Kateri- nanın eski öâşıkı .lehli Ponya- tovskinin şahsı ve Katerinaya merbutiyeti itibarile kral intihap edilmesine | itiraz ( olunuyordu. Halbuki Katerina eski âşıkını kral yapmak için rus askerlerini Lehistana ithal eylemek derece- sinde ileri gidiyordu. Şövalye dö Verjen lehlilerin hak ve hürriyetlerine tecavüze müsaade etmiyeceğine dair Babı- âlice bir beyanname neşredilme- sini istedi. Kırımdaki fransız kon- solusuna ruslara iyi nazarla bak- mıyan Kırım hanını padişahtan böyle bir beyanname istihsaline sevkeylemesi emrini verdi, Napo- lili tabip Dom Karoyu Sultan Mustafaya böyle kat'i bir ifadede bulunmasının faidelerini anlatmağa memur etti. Diğer taraftan Rusya ve Prus- ya elçileri kendi hükümetlerinin namzet göstermiyeceklerini temin ediyorlar; Onlar da Babiâliye verdikleri bir muhtırada Babıâli- nin Leh kırallığına eski Piyast hanedanına mensup birisinin inti- hakını muvafık gördüğünü beyan etmeğe teşvik eylediler. Babıâli kendi onoktainazarını bildiren bir beyanname tertip ve alâkadar sefirlere tevdi etti. Bu beyanname (Otamamen o Fransa ve Avusturyanın arzularına göre yazılmış değildi; Lehli- lerin (o krallarını o intihapta ser- best bırakılmalarını istiyen Babı- âli vakıa Rusyanın Lehistana asker sevkini proteste ediyordu; fakat beyannamesinden Rusya ile bir harbe girişmeyi gözüne kes- tirmediği de anlaşılıyordu. Yarım * asırdan beri (Rusya Avrupada her hadiseden, her harpten istifade ederek tarakki- sine, tevessüüne mani gördüğü Isveçi, Lehistanı, Devletialiyeyi ezmek, devirmek fırsatlarını ka- çırmıyordu. İsveç Rusyaya karşı mühim bir rol ifa edebilecek vaziyetten sukut etmişti; Devleti- aliye ile daha sonra uğraşmak üzere Rusya şimdi baris nazar- larını Lehistana dikmişti; bunun için Katerina Lehistana rus sün- gülerinden başka bir istintgâhı ol- mıyan bir âşıkını kral nasbetttirmek fikrinde ısrar ediyordu, bu eme- linde Prusyayı, İngiltereyi kendi- sine muavin buluyordu. Lehistan taksim ( edilirse bir parçasına konacağından emin olan Avusturya nihayet bitaraf kalmağı tercih edecekti. Vaziyeti müsait gören Rusya Lehistanda tazyiklerini artırıyordu. Lehistan ekâbirinden 13 kişinin imzasile Babıâliye gelen bir mah- zarda bu müdahale ve tazyikler- den şikâyet edildi. Babıâli Lehli- lere ittihat tavsiyesinde bulundu. Fakat bu teşebbüslerin hiç biri müessir olmadı; Stanislas Ponya- tovski 7 eylül 1764 tarihinde kral intihap edildi - H. 1678. Babıâli Katerinanın Ponyatovs- ki ile evleneceğinden, bu suretle Poloryanın Rusya ile birleşece- ğinden endişe ediyordu. Bu izdi- vacın vuku bulmıyacağı Babıâliye temin edildi; Prusya elçisi Leh kralının Lehli kadınlardan başka- sile evlenmemeğe yemin eyliye- ceğini bildirdi. Ancak kendisinin arzu etmediği, reddettiği bir zatın o karallığa 1s'adı Babiâlinin gururuna dokun- muştu; Fransa ve Avusturyaya istinat ederek, vaktile işi daha sıkı ve ciddi tutarak bu intihaba mani olması mümkün görünür iken Babıâli kendisini müşkül ve mütezellil bir vaziyete düşür- müştü. Bu vaziyet içinde çırpındı, durdu. Reisülküttap Hindi Emin efendi Ponyatovskinin iskatı çareleri hak- kında Fransa sefiri ile müzake- rede bulundu. Verjen bunun için başka çare olmıyacağını beyan, harbe girişi- lemiyince (o Ponyatoski'nin kral tanınmasından mücanebet olun- masını, bunda ziyade meharet gösterilmesini tavsiye etti. Fakat Ponyatovskinin intihabına mani olmak üzere müessir bir gayret ve himmet göstermemiş olan Babıâli iş olup bitince harbe girişmedikten maada Ponyatoskiyi kral tanımakta da gecikmiyeçekti. Ponyatovski Sultan Mustfa nez- dine bir elçi gönderdi; bu elçi Devletialiye hududunda durmağa meçbur edildi. Amma vaziyet böyle devam edemez; Babıâli için kat'i bir karar ittihazında zaruret var idi. Rusya ve Prusya sefirleri boş durmıyorlardı. Mustafa paşa eyaletlerde vali ve mutasarrıflarıa zulümlerini men ve ref için alışılmamış bir şiddet göstermekte (olmasına ragmen taşrada karışıklıkların, gürültülerin önüne geçemiyordu. Diğer taraftan zulüm hakkı kendisine münhasırmış gibi eya- letlerde men ile uğraştığını ken- disi paytahtta tatbik ediyordu: da rini ve taşradaki servet sahiple- birer vesile bulup celbede- zıyama sebebiyet veriyordu. Ahvalini sırren ve alenen teftiş ve tahkik eden Sultan Mustafa bazen kendisine nazikâne tenbih- lerle akıbetini telmih eyleyordu ! Mustafa paşa ise işleri gizlemek- ten, yalan söylemekten çekinmi- yor, “lâgviyat ve ebatıl ile zim- metini ibraya ,, kalkışıyordu. Bu yüzden ikbali zevale ermek üzre idi. Hırs ve tama saikasile Istanbul- rek tecrim ediyor, hazine emvalinin | Iktisat ve tasarruf | Iktisat ve tasarruf, bugünün en | mühim mes'elesi olmakla beraber eski bir meseledir. Bu mesele, gerek şahsı, ve gerek cemiyet üzerinde yaptığı tesir itibarile her Evde tarassuf ve iktisat, bugün cihanı, şiddetli kanunlarının tahak- kümü altında tutan milli iktisadın temellerini atmıştır. Gerek memleket ve devlet, gerek cemiyet ve şahıs için iktisat kanunları aynıdır. Terakki ve inkişaf, varidat menbalarının akı- lâne bir surette idaresi ve mas- rafların şiddetli bir surette tenkihi ile elde edilebilir. Maamafih, gerek cemiyetin, gerek ferdin varidatı daima aynı olmadığı gibi ekseri- yetle insanın reyi haricinde bir takım ahval ve şeraite de tabidir. Bu sebepten dolayıdır ki hastalık ve beklenmeyen hâdişeler yüzün- den ihtiyar edilen masraflar tenkis edilemez, varidat ile masarif ara- sında müvazene bozulur. Bu vazi- yetten mütevellit mahzurlar, ancak normal senelerde ibtiyatkârane bir düşünce ile biriktirilmiş olan ihtiyat parasına vaz'ıyet etmekle bertaraf edilebilir. Harpten sonraki senelerde ta- sarruf, muhtelif endişelerin doğ- masına sebep olmuştur. İstihsal ile istihlâk arasındaki müvazene- sizlik, misii görülmemiş ticari ve sınai bir buhrana sebebiyet ver- diğinden paralarin esham ve tah- vilâta yatırılması, bu buhrandan müteesir olmuş, para tasarruf ederler, ibtiyatkârlıklarını taz'if ederek paralarını emlâke yatır- maya başlamışlardır. e Filhakika bugün emlâk, sermaye yatır- mak için en emin bir yer teşkil eder. Bu sebeple paralarını istis- mar etmek istiyen sermaye sa- hipleri, varidat getiren emlâk satın alıyorlar. Bu emlâk, iyi bir surette idare edildiği takdirde varidat getirebi- lirler. Fakat umumiyetle emlâk sahipleri, mülklerini idare etmeyi bilmezler (ve ekseriyetle (o çok yorucu müşkülâta uğrarlar. Avrupada bu mahzurları izale için emlâk idare şirketleri tesis edilmiştir. Bu şirketler emlâk sahiplerine en büyük hizmetleri ifa ederler. Istanbulda OBahçekapıda Taş handa emlâk idaresile meşgul olmak ve bu boşluğu doldurmak için (umum emlâk acentesi ) namile bir müessese vücude geti- rilmiştir. Bu acente bilhassa em- lâkin idaresile meşgul olmakta ve kendisine müracaat eden emlâk sahiplerinin kemali emniyetle ve geniş mikyasta işlerini teshil etmektedir. Az zaman zarfında gerek işle- lerinin intizamı ve gerek emniyet noktai (onazarından şehrimizde kendisine iyi bir nam yapmaya muvaffak olan bu müesseseden istifada etmeye şitap etmelidir. Lehistan meselesinde de Rusya ve Prusya siyasetine (omubalif olmasile H. 7 Şevval 1178 tari- hinde azil ve Midilliye nefy- zade Mehmet Paşa nasbolundu. Bahir Mustafa Paşa nefiyle kur- tulamadı. Gadrına uğrıyanlar sey- yiatını birer, birer sayıp dökerek hakkında padişahın gazabını tahrik ettiler; nihayet Midillide kaydını gördürdüler! Ragıp Paşadan dul kaldıktan sonra kaptan Mehmet paşa ile evlenen Saliha Sultan da yeni kocasını taşraya gönderme- sinden “dolayı Mustafa paşaya karşı duyduğu kin yüzünden bu hususta az müessir olmamıştı! Mustafa paşanın kesilen başı Istanbulda ( siyasetgâhta (teşhir olundu. Süleyman Kâni devrin mütefekkirlerini işgal etmiştir. edildi. Yerine Rumeli valisi Muhsin i Balıkesir, 10 (Hususi) — Balı- kesir kız orta mektebi mezunları dün akşam halk fırkası salonunda çok güzel bir müsamere verdiler. Balıkesirin hemen bütün tanınmış simaları, talebe velileri, muallim- ler bu müsamerede hazır bulun- muşlardı. o Cumhuriyet (o marşile başlıyan müsamere tam beş saat devam etmiştir. Bundan sonra talebeden bir ha- nım “türk kızının cemiyetteki va- zifesi,, mevzuu etrafında güzel bir konferans vermişti. Konferans bi- tince “ Kulak kemikçiklerim,, ismindeki komedinin temsili baş- lamıştır. Bilhassa bu komedi pek ziyade alkışlanmıştır. Seyirciler yarım saat gülmekten katılmış- lardır. Komedide rolleri olan Mizyal, Meveddet, Nezihe hanımlar çok muvaffak olmuşlardır. Bundan sonra genç musikişinas- larımızdan, mektebin musiki mu- allimi Safa beyin fransızcadan tercüme ettiği “Seher kızı,, opereti temsil edilmiştir. “Seher kızı, bes- tesi ve musikisi itibarile çok güzel bir öperettir. Piyeste “Seher kızı,, rolünü tale- bepen Melâhat hanım fevkalâde bir muvaffakıyetle temsil etmiştir. Mütehakkim kadın rolünde Müşer- ref Azmi, peri kızı rolünde Efser hanımlar yaşlarından ümit edilme- yecek kadar muvaffak oldular. Piyeslerin temsili bitince musiki faslı başladı. Hayriye hanımın piyanoda, Muzaffer hanımın ke- manda çaldıkları parçalar gayet beğenildi ve ziyadesile alkışlandı. Son olarak köylü tablosu yapıldı. Müsamereye nihayet verildi. Her- kes memnun ve eğlenmiş olduğu halde evlerine döndü. Diyebilirim ki Kız orta mektebi bu müsameresile büyük bir varlık göstermiştir. o Esasen Balıkesir Balıkesir mektupla rı Balıkesir mekteplerinde sene sonu müsamereleri Kız orta mektebinde verilen müsamere çok muuaffakıyetli oldu 7 Mi ; Ek Balıkesir kız orta mektebi son sırıf talebesinden bir grup halkı sahne ihtiyacını hemen hemen mektep müsamerelerinde tatmin eder. Kız orta mektebinin müsa- meresi de bu senenin en güzel müsameresi olmuştur. Feci bir cinayet Iki sene sonra katiller yakalandılar Balıkesir, 12 — Iki sene kadar evvel o şehrimizde (o müthiş bir cinayet ika edilmiş. Koşuçinarı mevkiinde kürt Rızaya ait kiremit ocağında yanmış bir kadın cesedi bulunmuştu. Iki sene sonra bu tüyler örperici cinayetin üzerindeki esrar perdesi kalkmış ve katiller yaka- lanmıştır. Cinayetin kasaplar mahallesinde Veysi oğlu Raif, Dinkçiler ma- hallesinden Ramazan oğlu Münir, Sahnihisar mahallesinde Ali oğlu şoför Ali isminde üç şahıs tara- fından ika edildiği anlaşılmak- tadır. Kasaplar mahallesinden bahçı- van Ramazan ağanın ihbarı üze- rine zabıtaca her üçü de karakola celp ve isticvap edilmiştir. Raif itirafatta Obulunarak bu. kanlı cinayeti Münir ve şoför Ali ile birlikte yaptıklarını söylemiştir. Zabıta tahkikatını tamik et- mektedir. Izmir Rıhtım şirketi davası Izmir, 14 — Rıhtım şirketi davasına bugün Asliye mahke- mesinde devam edildi. Öğleye kadar devam eden birinci celsede iki müdafaa şahidi dinlenmiştir. Öğleden sonra aktolunan cel- sede ise M. Ernestile Gat Franko Ef. Elizar Gifre, Iv Gifre ve Galip bey aralarında cereyan eden mu- habere evrakı okunmuştur. Muha- keme haziranın 21 inci salı gününe talik edilmiştir. “Seher kızı,, operetinden bir tablo (x işaretli “Seher KiZiyş rolünü yapan Melâhat hanımdır)