8 Eylül 1932 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 8

Milli Sanayi Birlik umumi kâtibi, Pe alli hakkımızı istiyoruz , diyor.. Sarlayiciler “baklmdili iktisadi vasıfta karar verilmiştir 1 Haziran 997 tarihinde | Yeni kontenjan kararnamesi nin sanayi erbabını, fabrikatörle- ri müşkül bir mevkie koyduğu et- rafında ileri sürülen mülâhaza ve iddialar günün en hararetli bir mevzuunu teşkil ediyor. İptidai maddelerin serbestçe ithaline nihayet veren bü karar- name yüzünden bir çok fabrika - larm, iptidai madde bulamamak neticesinde © faaliyetlerini tatile mecbur olacakları, bir kısım işçi - lerin de işsiz kalacakları bu ha - raretli mevzuun en mühim bir bah si oluyor. Sanayicilerin * telâşına hak verenler de var, vermiyenler de.. Hak verenler sanayiciler gibi düşünüyorlar. Vermiyenler, iktısa di vasıftaki kararların bütün züm relerin menfaatlerini ayni zaman- da düşünmüsini doğru buldükla- rını söyliyenlerdir. Bu vaziyet karşısında Sanayi Birliği umumi kâtibi ile esaslı bir konuşma yapmayı düşündüm. Bu konuşma, pek kolay olmadı, Sa- nayi birliğinin senenin en buhran İı, en faaliyetli günlerini yaşadı. — Bu vesikaları tedarik verilecek parayı nereden bulaca » ğız ve bu para ne parası olacak? için i — Diğer tüccar nereden buluyor. ğı muhakkaktı. İçtima içtima Üs | tüne yapılıyordu. Nihayet dün bu kontşma arzum yerine geldi: Teessürün nisbeti — Son kararname sizi ne ka - dar müteessir ediyor? Nazmi Nuri bey birkaç yudum içip sigarasını ateş- ledikten sonra dümanını üfliye - rek cevap verdi: — Son kararname, fabrikala - rın sabıkı misillü faaliyetlerine de vama imkân bıralomamıştır. Kon- tenjan listesinde mevcut üç aylık mevaddı iptidaiye miktarının, yal nız İstanbulda mevcut ve hali fa- aliyette bulunan fabrikaların bir aylık ihtiyacına kâfi gelemiyece- ği komisyonu mahsus tarafından yapılan tetkik neticesinde anlaşıl- yıştır. — Hangi komisyonu mahsus? — Burada teşkil edileh.. Evet hakeza mevcut üç aylık listede makine alât, edevat yedek ve tec- dit parçaları yoktur. Bir fabrika her günkü işlemesi neticesinde kı rılan, bozulan aksamının tecdidi - ne muhtaç olduğu gibi fabrikanın durmaması için ayrıca yedek par- çalara ihtiyacı da vardır. Meselâ bir çorap makinesinin işliyen bir tezgâhı üzerinde mevcut 300 veya 400 iğneden 5 kuruş kıymetinde birisi kırılma makine derhal stop eder. Bunun yerine derhal bir ye- nisi ikame edilmezse faaliyetine imkân yoktur. İşte, bu misillâ aksam eskiden serbestçe ithal edildiğinden fab - rika mesaisine tesir yapamıyor - du, Fakat bu gün memnuiyete na zaran serbestçe ithal edilmiyece- ğine göre bu makina aksamının | noksanı imalâta çok fazla tesir | Vesika meselesi — Peki iptidai maddeleri, di - ger tüccarın yaptığı gibi, ihracat mukabilinde © getirtmiye imkân yok mu, meselâ vesika tedarik 6» derek? Birlik ktibi umumisi bir'işa . yn kahvesinden | Hem bu suretle ihracatı teşvik et- miş olmaz mıyız? — İhracatı teşvik etmek niçin ithalâtçıların zararma olsun.. Siz durup dururken meselâ ceketini - zi çıkarıp bana verebilir misiniz? Bençe bu usul doğru olamaz. Ba» İ kım işte kanun.. Nazmi Nuri Bey derhal önü - me bir teşviki sanayi kanunu çı - karıp koydu. Bunun - içinde altı, kurşun kalemle çizilmiş bir çok maddeler vardı. Ben göz gezdirir ken o söyledi: - İşte kanun.. Bakınız. Biz yalnız hakkımızı istiyoruz. 1 ha- ziran 927 tarihinde © neşredilip hükmü 1 haziran 942 senesine ka dar baki olan teşviki sanayi ka - nunu ile sanayicilere mutlak su- rette bahşedilmiş olan bir haktan o müddet dahilinde sanayiciler ta | rafından istifade edilmesi kanu - nen kendilerine verilmiş bir hak'- tır. Binaenaleyh kanuni bir hak dururken ihraç vesikasını satın al mak suretile mali bir mecburiyete sevk ve bu suretle mevaddı ipti - daiye tedarik © edilmesine imkân göremiyoruzi * Keme — Peki milli sanayi bahsini bir tarafa bırakınız da işi bir iktısat- çı gözü ile görünüz. Vesika usulü nü şahsen nasıl bulursunuz? Belediyenin hortumları — İyi bulmam.. Çünkü eğer bir iktisatçı gözü ile tetkik eder - sek ihtiyaç her manii kırar. Fiat- larda zam usulüne sebebiyet ve - rw, Meselâ İstanbul belediyesi hor tum aldı. Teklif, serbest girmek şartile 110, takas suretile 145 ku- ruştu. Aradaki 35 kuruş fark; ma- liyete zammedilmiş ve . neticede | belediye bütçesinden çıkan bu far kın Avrupadaki bayiin kasasına girmesini mucip olmüştür. Hesap edilmelidir ki, iki senelik ihraca- tımız neydi, ihracat primi deni - len bu şekil mukabilinde yapılan ihracatın evvelki senelerin ihra - catını aşmadığını alâkadarlar kat iyetle beyan etmektedir. — Siz olsanız ihracatı teşvik ederdiniz? — Bence ihracat arz ve meselesidir. Hangi pazarda Türk malına ihtiyaç olursa, hangi pa - zarda malımızı aratırsak o mal ko laylıkla ihraç edilebilir. İşte böy- le.. Ne söyledikti, Tötfen bakar mı sınız?,. Birlik umumi kâtibi sözlerinin, söylediği gibi yazılmasına en faz- Ja taraftar olanlardan biridir. Bu itibarla yazılanları bir kere daha tekrarladıktan sonra bu bahsi ta- mamladik: nasıl — Binaenaleyh.. mevzua avdet | ederek diyebiliriz ki, son kararna- menin mevaddı iptidaiyemizi tah- dit ve makine alât ve edevatını da büsbütün girmekten meneden ka « yıtları faaliyeti smaiyemizi müte- essir etmiştir. Kapanan fabrikalar var mı? — Bunun derecesi o hakkında i yakalarına yapışır. Esasen İ yet, bu şekilde devam ederse, bir i dilmiş olur. Bu talep. | panmış olduğu söylenen fabrika - lar var? -— Belli olmaz ki.. Çalışma sek li her fabrikanm — hususiyetidir. Maahaza şimdiden kapama heli - ne gelen fabrikalar olduğunu bili yorum. — Meselâ.. — İsim vermek doğru olur mu. Esasen bunu kendileri de söyle - mezler. Sonra bir çok (borçlular vazı * ay sonra daha çok vuzuh peyda eder. Kül ve zümre — İkinci sualimize geçelim. İktisadi vasıfta kararlar verilir - ken, bu kararlar kül halinde bir menfaat noktasından verilir. Me - selâ yalnız sanayicilerin memnun edilmesi düşünülmez, deniyor? — Bu sualinize cevap verebil - mek için teşviki sanayi kanununu bizimle beraber tetkik etmekliği- niz icap eder. Devlet memleketin smai ihtiyacını görerek ve 1329 tarihli teşviki sanayi kanunu mu- vakkatinin memlekette lâzım fa - alyeti sınaiyeyi lâyıkile teşvik e - dici mahiyette görmiyerek daha fazla muafiyetler ilâvesile ve hük mü 15 sene müddetle mer'i olmak üzere yeni teşviki sanayi kanunu” | nuryaptı. Bu kanundaki yazılı fay daları gören bizleri bütün serma- yemizi fabrika yapmıya hâsretmi- ye mecbur etti. Ancak on beş sene zarfında bu sermayemizi istirdat etmekliğimiz memuldü. Bilirsinz | ki, bir fabrika ile bir ticarethane nin tasfiyesi randman itibarile ay- ni neticeyi vermez. Bir fabrika bu gün satılığa çıkarılmak © istense yüz bin liralık fabrikanın makine leri on bin liraya müşteri bula - maz, Bir ticarethane ise tasfiye e- dilmek istense ve maliyet fiatının yüzde yirmi eksiğine verse iki gün içinde mal tasfiye e - vaziyete göre sanayicilerin sermaye - itibarile sermayelerinin ne kadar büyük tehlikede olduğu, fakat memleke tin fakir halkma iş bulmak yolun da ne kadar mühim bir müessir olduğunu tasdik etmek icap eder. Meselâ İstanbulun en büyük ticarethanesi olan Orozdibak müs tahdemlerile mütevassıt bir fabri kadaki işçilerin adedini hesap e- dersek erbabı sanayiin iş ve işçilik hususundaki mümtaz vaziyetleri derhal tezahür eder. Binaenaleyh.. “Nasıl sormuştunuz suali? — İktisadi vasıfta kararlar verilirken. — Evet iktısadi vasıfta tana » yiciler hakkmdaki karar 1 hazi - ran 927 tarihinde verilmiştir. 942 senesi nihayetine kadar tadil edil- Memesi gene bu kanun muktezası dır. Bu kanunun vücuduna rağ « men diğer zümrelerin menafiini i nazatı dikkate alarak umumi bir İ iktısadi vasıf tayin ve tesbit yo - lundaki mütalea teşviki (o sanayi kanununun inkıza tarihi olan on sene sonra varit olabilir. Biz cümleyi tamamlamak için uğraşırken telefon mütemadiyen çalıyordu.. Nazmi Nuri Bey tele « fonu açtı: 7 | 8E al 19 enli. bir ir haksızlık Ni e asma sarman Beyazlar ve e Zencilet Amerikada İinçten kurtarmak İ idama mahküm etmek de ve İkiülme bikini izale otğek Eli nasıl Son zamanlarda (oAmerikada İ mühim bir adliye hadisesi olmuş- tur ki, bu hâdise yeni dünyada a- daletsizliğe misal olarak gösteri - liyor. Bu hâdise Scottshoro zenci- | leri meselesidir. Bundan on sekiz ay evvel yedi zenci tevkif edilerek iki o beyez genç kızın bikrini izale etmek cür münden dolayı idama mahküm o- lunmuştu. Bu defa Amerika âli mahkemesi bu zencilerin masum olduklarını gösteren kuvvetli şe - hadetler dinlemiştir. İdam kara- rının verilmesini mucip olan vak- anın esası ise şudur: İki sene ev- vel (Alâyama) da bir marşandiz treni ile birçok beyaz ve Zenci gençlerle beraber genç kızlar se- yahat ediyorlardı. Bu seyahat €s- nasında zenciler beyaz: gençlere hücum ederek bunları trenden i « nip kaçmıya mecbur etmişlerdir. Trenden kaçan beyazlar şehre gitmişler, telgrafla zabıtaya şikâ- yette bulunmuşlardır. Bunun üze- rine Scottsboro zabıtasma vaziyet i“ah edilerek tren geçtiği. sırada içindeki zencilerin tevkifi bildiril» miştir. Trende kalanlar Halbuki bu arada trende bu.» lunan zencilerin çoğu da inip. kan, çıyorlar. Ve tren Scottsloroya ge- lince içinde sadece dokuz zenci genci ile iki genç kız kalmış bu - lunduğu görülüyor. Genç (kızlar hükümete müracaat ederek kenidi- cezalanıyor ? lerinin altı zenci tarafında ruza uğradıklarını ( #öY e Muayene ediliyor. Hakikat kirleri izale edilmiş bulun merika zabıtası trende | dokuz zencinin hepsini d8 ediyor. Bunlardan bir yaşı pek küçük olduğundi” hakeme edilmiyor. Tahliy€ yor. Geriye kalan sekiz ” yedisi ilektrikle idam mahkâm olunuyor. Fakat” # rım hepside şiddetle mas j duklarımı iddia ediyorlar» 2 ka tren içindeki zencileri! pek çok olduğuna ve ekseri ha evvel kaçmış bulunduğ! re asıl kabahatlilerin ki rasında olması ihtimali kv dir. Lâkin bu cihet nazar!" te alınmıyor. Şimdi matbuat bu husU rilen kararın adli usullere fık olup olmadığını mü: mekte ve ekseriyetle ad . hüküm verilmiş oolduğunü / eylemektedir. Zira bu def” sele Amerika âli mahkem tikal edince idama mahkü miş olan zencilerin lehinde if him deliller bulunmuştur. ,* kararının verilmiş olm sebebine gelince oda şuduf ii .hakeme esnasında © beyi > 4 mürekkep bir kalabalık jüri rafi © Almıştı. Hepri müsellâhtı, Şayet bu zenei ma mahküm edilmeseydi ie” | meleti muhakkaktı. BORSA ilani 7 Eyini 1932 Nukut (Satış) Kuruş | 20 t, Bransn 1p0— İ 2 gilin Aş, 1 Sterlin — z4n,— | vi Penta 1 Dolar Ço şınaş) 1 Mark 20 ret 114— i m 20 £ Belçika k40— “ 20 Drah; a mf J 20 İsviçre | S e 20 Lava H /01 Altin 1 Florin y- Aim s0— ”— n— 3- Td iz Sağ â5— | 1 Mecidiye s0 20 Küron Çek şa4— | 1 Balnet Viyana Madrit OİE Berin BAHT Varşova 7591 | Paşte 2.4415! Bükreş Esham İş Bankası Anndölu Rep gir. Heyriye Trümvay VU. Sigorta “rmönti '... 1985 en 1480 458 112 2075 | Te eko Çimento Ar. 1050 istikrazlar İst. dahi | OA,25 Elektrik Şark Diyolları 4,(0 | Tramvay Diktrvahhide 56,75 | Türel Gilmrükler 410 | Rıhtım Saydi mahi oo 420 | Aşndeli 1 Bağdat 450 | Anadölu 11 Askeriye — | A: Mümemesii 40 00 mo birliği.. bendeniz Nazmi Nuri.. Mükâleme devam ederken di- ğer suallerimi hazırladım. kabil olacak”) Avrupaya taze üzüm İiçin vaki teşebbüsler çoğalmaktadır. Üzüm s€' gendi şebekesinde olduğ”, diger Avrupa şebekeli bir maballe naklini temin Şark şimendiferleri idare#"" miktarda taze meyva mahsus. vagonu olmadığı * mıştır. Inkişaf etmekte olan b“ büsün sekteye uğrama mevcut vagonlardan bir tadilâta tabi tutarak bu i#* “çi etmesi hususunda ihracat ket nezdinde teşebbüsati? © i muştur. Aydın züm ihracı için büyük vardır. Hatta Kırkağf rinip ihracı için teşebbö* vardır. Bu mıntaka mahsulü es yanıklı olduğundan bun! i turfanda olarak Avrap? | larına arzı tasavvur 9" , dır. ay? Bu havaliden Bandı” züömlerin süratle naklinin. için alâkadar demir” ne müracaat etmişler mg Mısır 8© çi ve havalisind€ ör