2 Mayıs 1939 Tarihli Ulus Gazetesi Sayfa 8

—— —— ULUS 2-5-1939 Başvekil dün neşriyat sergisini açtı Açış nutkunu Maarif Vekili verdi Dr. Refik Saydam bugün de - Neşriyat Kongresini açacak (Başı 1 inci sayfada) met ve iyiliklerin en önde gelenle- rinden birini bu mevzuda yapmış olmak vesilesiyle de anmağı milli bir vazife bilirim. Asırlar ve asırlar irfan nimetinden türk milletini güç istifa- de ettirmekte en tesirli âmillerden biri olmuş bulunan eski harfleri bıra- kıp rasyonel ve tabiatiyle daha kolay bir harf sistemi koymak ve medeni vasıfların ilki olan okur yazarlık dâ- vasını türkler için kökünden hallet - mek hareketinin başında, gene onu gördük. Ebedi Şef, aynı zamanda türklerin, ebedi Başöğretmenidir. Bü- tün yüreğimizle bağlı olduğumuz ha- tırasına sevgi, saygı ve minnetlerimi- zi tekrar etmek benim için bir zevk, fakat hazin bir zevk oluyor. On yıllık eser Biraz sonra içeri girdiğiniz zaman, onun başladığı ve Milli Şefimiz Bü - yük İsmet İnönü'nün sarsılmaz bir i- nan ve yorulmaz bir irade ile, diğer bütün işlerde olduğu gibi, parlak bir sürette tahakkuk ettirdiği bu inkılâ- bin yaşıyan eserlerini göreceksiniz. On yıl içinde resmi, hususi kurumla- rın, Devletin ve şahsın teşebbüsleriy- le basılmış kitaplar, mecmualar, gaze- teler gözünüzü alacak ve eminim ki göğüslerinizi iftiharla dolduracaktır. Hayalinizde yapacağınız küçük mu- kayeseler bile, benim bu tahminimde aldanmadığımı gösterecektir. Dün bi- zim okuduğumuz elifbelerle bugün türk çocuğuna okuttuğumuz alfabe - ler, dün millete ve efkârı umumiyeye verdiğimiz gâzeteler ve mecmualarla bugün takdim ettiklerimiz, umumiyet le dün basılan kitaplarla bugün ba- sılmış olanlar... Bunları birkaç daki- ka sonra gözlerinizle gördüğünüz va- kit hayalinizde yaptığınız miukayese lerin hakikatte ne kadar yerinde ol - duğu meydana çıkacaktır. Daha iyiyi yapmak arzusu... Türk inkılâbı, büyük türk tarihinin hiç bir safhasında tesadüf edilmiyen bir sürat ve isabetle, başladığı her iş- te muvaffak oldu. Bunun en büyük sebebi, inkılâpçi ruhunun çok şey is- temesi, çok şey yapmağa teşebbüs et- mesi, fakat memleket hizmetlerinde yaptıklariyle asla kendini yeter bul- mamasıdır. Bu on sene içerisinde ba- silmiş her nevi eserlerin yekünu ih- mal edilmez bir kemiyet teşkil etmek- le beraber, derhal ifade etmeliyim ki içimizi rahat ettirmiş ve bizi doyur - muş değildir. Hattâ yazıcılık, basım ve kitap tekniği bakımından, her iki mânada türk sanatı keyfiyet itibariy- le büyük bir terakki eseri göstermiş olsa da, bunun daha iyisini yapmak arzusu bu yoldaki isteklerimizi ta - hakkuk ettirecek esaslı bir programın hazırlanmasında ancak bizi teşvik e- dici bir âmil oluyor. Tamamlanmamış bulduğmuz ve ya- rın için daha mükemmelini yapmağa vyar irademizle karar aldığımız memle ket işlerini, bütün yüksek emellerimi- zin yüce şahsında toplandığını gör- mekle bahtiyar olduğumuz Milli Şef İsmet İnönü'nün emrinde ve devrinde gerçekleştirmek ve başarmak, bizim için saadet verici bir gaye, bütün var- lığımıza yayılmış bir imandır. Medeni bir millet olmak dâvası.. Onun, daima hatırımda tuttuğum şu sözünü bir kere de huzurunuzda tekrar edeceğim “Yüksek, medefi, ileri bir millet olmak dâvası oyuncak mıdır?,, Medeni bir millet olmak dâvasında ve medeniyette ilerlemek iddiasında bulunduğumuza göre Milli Şefimizin bu sözünü her sahada olduğu gibi kül | tür alanında da tahakkuk ettirmek ö- devindeyiz. Bu hızla ve bu inanla çalışmak, ya- pılanların daha iyisini yapmak azmin- de ve kararındayız. Onun için, şimdi göreceğinizden daha olgun ve zengin bir milli neşriyat takdim etmek vâdi- ni, lütfen davetimize icabet buyurma- nızın bir şükranı olarak kabul etme- nizi bilhassa rica ederim.,, Sergiyi geziş Maarif Vekilimizin açış nutkundan sonra, çok güzel bir eser olan sergi gezilmiştir. Serginin bilhassa şeref holü çok güzel tanzim edilmişti. Bü- yük salonda sıra ile hususi neşriyata, gazete ve mecmualara, resmi neşriya- ta, okul ve çocuk kitaplarına yer ay- Kongrenin ruznamesi hazırlandı çalışmalar cumaya kadar sürecek Başvekilimiz, Maarif Vekili ile beraber sergiyi gezerken Maarif Vekilimizin nutkunu dinliyenler Parti Genel Sekreteri sergide tetkikler yaparken rılmıştı. Sergide bir okuma salonu ve dir. kitap satış yeri vardır. Öğleden son- ra saat 14 ten itibaren halka açık ve duhüliyesiz olan sergiyi büyük bir kalabalık alâka ile gezmiştir. Maarif Vekilinin çayı Öğleden sonra saat 17.5 da, Maarif Vekilimiz Hasan - Âli Yücel, yarın a- çılacak olan birinci neşriyat kongresi âzaları şerefine Gazi Terbiye Ensti - tüsünde bir çay ziyafeti vermiştir, Zi- yafetten sonra koöngre âzası, Gazi Terbiye Enstitüsünü, inşaat usta o - kulunu, Beden Terbiyesi enstitüsünü, Musiki Muallim Mektebini gezmişler- Neşriyat kongresi bugün açılıyor Diğer taraftan, birinci Türk neşri- yat kongresi bugün saat 10 da İsmet Paşa Kız Enstitüsünde — açılacaktır. Kongrenin bütün açılış hazırlıkları tamamlanmıştır. Kongreyi saat onda Başvekilimiz doktor Refik Saydam bir nutukla a - çacak ve Maarif Vekili B. Hasan - Âli Yücel de kongrenin toplanmasın- daki lüzüum ve gayeyi izah edecektir. Kongrenin ruznamesi hazırlanmış- tır. Çalışmalar cuma gününe kadar I Mayıs bayramı eEYı Sovyetler Birliği ve Âlmanya'da canlı, Fransa'da da çok sakin geçti (Başı 1 inci sayfada) sulhun hakikt muhafızı olarak tavsif ederek demiştir ki: “— Kızılordu, yuvamızın eşiğini, zorla aşmak istiyenlere karışdır ve on ları imha edecektir. Kızılordu harbe karşı duran hakikt bir kuvettir.,, Bu nutku müteakip 20.000 asker geçit resmi yapmış ve 700 kadar bom- bardıman ve avcı tayyaresi meydanın üzerinde uçuşlar yapmıştır. Almanya'da 1 mayıs şenlikleri Berlin, 1 a.a. — Alman kültür oda- sı tarafından tertip edilen 1 mayıs şenlik nazi bayramı bu sabah Berlin operasında yapılmıştır. Merasime, Hitler, yüksek alman şahsiyetleri, Teleki, Çaki, Roma vali- si prens Colonne ve İtalya sefiri işti- râk etmişlerdir. Dr. Göbels, bir nutuk söyliyerek nazi rejiminin alman kültürünün inki- şafı ve yükselmesi için sarfettikleri gayretlerden bahsetmiştir. Mumaileyh demokrat şiddetle tenkit etmiştir. Hitler gençliğinin tezahürleri Berlin, 1 aa. — Hitler gençliği- nin mutat tezahhüratı bugün olimpiyat stadyomunda yapılmıştır. Şenlikler Hitler'le gençlik teşkilâtı reisi Shirach, Göbels, macar nazırları Teleki ve Çaki, Roma valisi prens Co- lonne ve Balilla'larla macar gençliği- nin bir heyeti huzurunda yapılmıştır. Shirach, 132.000 genç erkek ve kıza hitaben söylediği nutukta, Führer'in hararetli bir senasını yapmış, Göbels, diğer memleket gençlikleri de Hit- lerci fikirlerden mülhem olmak sure - tiyle demokrasilere galebe Çalabile- cekleri fikrini teşrih eylemiştir. Nihayet Hitler de bir nutuk söyli- yerek, Almanya'ya hayati hakların reddedildiği bir devre nihayet veren nasyonal sosyalizm eserini methetmiş ve! “— Buna kati surette siz nihayet vereceksiniz.,, demiştir. Führer, dahilt ayrılıklara nihayet vererek alman milletini yetiştiren milli sosyalist terbiyesini sena ile an- latmıştır. devletleri İkinci nutuk Hitler, ikinci nutkunu öğle zama- nt imparatorluk sarayı önünde ve nasyonal sosyalist partisi âzasının kar şısında söylemiştir. Mumaileyh bolşevizmi, ilkbahar bayramı olan 1 mayısın hakiki mâna- sını değiştirmiş olmakla ittiham et- miştir. Sınıf mücadelelerini, demok- rat iktısatçılarını ve münevverlerini tenkit etmiştir. Hitler, müttehit Al- manya'nın mevcudiyetine lüzum gös- teren hayati saha nazariyesini müda- faa etmiştir. Hatip, bazı ecnebi gaze - telerinin iddialarına rağmen sulha kar şı olan bağlılığını teyit etmiş, nasyo - nal sosyalizmin vücuda getirdiği e- seri methederek Almarnya'yı bütün vasıtalara müracaat ederek silâhlan- dırdığını söylemiştir. Hitler Münih'e gitmek üzere bu akşam Berlin'den ayrılmıştır. Fransa'da vaziyet sakin Paris, 1 aa, — Uzun senelerdenbe- ri ilk defa olarak Fransa'da 1 mayıs normal surette çalışılmaktadır. Buna sebep, beynelmilel vaziyet dolayısile her türlü merasim ve tezahüratı ilga i- çin amele sendikaları tarafından itti- haz edilmiş olan karardır. sürecektir. Yarın açış nutuklarını teş- kil eden birinci celseden sonra top- lanacak ikinci celsede riyaset divanı seçilecek, encümenler seçimi yapıla - cak, encümenlerin çalışma yerleri ve şekilleri hakkında izahat verilecektir. Encümenler ilk toplantılarını saat 14.30 da yapacaklardır. Basın, yayın ve satış işleri encümeni Çocuk Esir - geme Kurumu Genel Merkezinde; di- lekler encümeni Halkevi Reislik ka- bul salonunda; edebi mülkiyet encü- meni Halkevinde Türk Tarih Kuru- mu kitapane salonunda; gençlik ve çocuk edebiyatı encümeni Ankara kiz lisesi müdürlüğü odasında; mükâfat yardım ve propaganda işleri encüme- ni Kızılay Genel Merkezinde; terce- me işleri encümeni Halkevi idare he- yeti salonunda toplanacaklardır. Nevyork Sergisinde Türk Paviyonu en geniş alâka toplıyan bir eserdir Paviyonumuz resmen ayın altısında açılıyor (Başı 1 inci sayfada) İtalyan'ın 9, İngiltere'nin pavyonları 12 mayısta açılacaktır. Sergi heyeti böyle bir programı bir taraftan sergi işlerindeki hareketi arttırmak, diğer taraftan da sergiye iştirâk eden dev- letlere kendilerinden bahsetmek ve ettirmek imkânını vermek için hazır- lamıştır. Bundan başka serginin de- vam edeceği altı ay içinde sergiye iş- tirâk eden milletlerden yirmisi mera- simle milli bayramlarını tesit edecek - lerdir. Dört muhtelif açış: Bizim bundan başka biri 1 temmuz, diğerleri bir ağustos, bir eylül, bir bi- rinciteşrinde olmak üzere dört açış günümüz daha olacak ve her açış gü- nüne matbuat, mevzula münasebetle - rine göre de müzeler, galeriler, ilmi mahfiller, mektepler, mesleki teşek - küller ilh. dâvet edilecek, kendileri - ne bu birer çeyrek saat devam eden konferanslar verilecek, bu suretle pav yon etrafındaki münevverler ve halk alâkasının çözülmeden devamı temin edilecektir. 'Türk sergi heyetinin “peryodik ser- giler” başlığı altında neşrettiği ve Nevyorkun sergi ile alâkadar muhit- lerinde oldukça büyük bir alâka u- yandıran programda bu açışların mev zuları şöyle tesbit edilmiştir: Birinci sergi: Türk sanat ve kültürü hakkın- da tarihi vesikalar. Bu sergi iki ay devam edecek ve sergide İstanbul, Ankara, Konya müzelerinden getiri - len eşyalar teşhir edilecektir. İkinci sergi: Türk turizmi. Sergi heyeti bu sergide teşhir edilmek üze- re memleketteki turizm mıntakaları - na, hafriyata, tarihi eserlere, ait çok zengin bir fotoğraf koleksiyonu ile renkli tablolar hazırlamıştır. Profesör Bakster'le Vitimor'un Sultanahmet ve Ayasofya'daki çalışmalarına ait çok kıymetli renkli tablolar da bu sergide teşhir edilecektir. Üçüncü sergi: Türk mimarlığı. Bu sergide tatihi türk sivil, dini ve as - keri mimarisini veren resim ve kro- kiler gösterilecektir. Dördüncü sergi: Türk tezyin sanat larından çinicilik. Bu serginin, tari- hi türk tezyin malzemesi ve motifleri hakkında amerikalılara bir fikir ver- mek gibi kültürel, Kütahya çinicili - ğinin inkişafına imkânlar hazırlamak gibi iktısadi iki gayesi vardır ve bu gayelerin birincisi için merhum hak- kâk Nazminin İstanbul, Edirne ve Bursa'daki cami, medrese ve türbeler- de yarım asır kadar çalışarak hazırla- dığı 113 parçalık pek kıymetli bir ko- leksiyondan, ikincisi için de sergi bi- nasının harici cephelerinde kullanılan çinilerden istifade edilecektir. Beşinci sergi: Yarının Türkiyesi. Bu sergide memleketin, siyasi, içti - mai, mali, iktısadi sınai, zirat kültü - rel İlh. her türlü kalkımı rakamlar, grafikler, fotoğrafiler, döyizler ile gösterilecek bu suretle dâvetlilere ve ziyaretçilere bugünün ve yarının Tür kiyesi hakkında vazıh bir fikir veri- lecektir. Paviyonumuzun hususiyetleri: Belli başlı memleketlerin olduğu gibi sergide bizim de bir mutbağımız ve içinin bir kısmı eski Tophane kah- vesini, diğer kısmı ocaklı bir türk o- dasını veren güzel bir lokanta ve kah- vemiz vardır. Nevyork'ta türk mutbak çeşitlerini satarak geçinen birkaç lo- kanta vardır. Fakat bu lokantalar bi- naları küçük, tefrişatları pek müteva- zi olduğu, bilhassa Konstantinopl gi- bi türk isimlerinden başka isimler ta- şıdıkları için, çin, japon, fransız, is- veç, rüs, italyan lokantaları gibi ken- dilerini büyük bir kalabalığa tanıta - mamışlar, güzidelere girememişlerdir. Sergideki türk lokantasının bina ve çeşidi yüzde yüz türk, tefrişatı sergi- deki en güzel lokantanınki kadar mü- kemmeldir. Sergiye her türlü mamulâtı ile Ha- cıbekir müessesesi, İnhisarlar da iş- tirâk etmektedirler. Ayrıca incir, ba- dem, fındık, fıstık gibi belli başlı gi« da ihraç maddelerimiz, sergide ame- rikalıların alıştıkları tarzda küçük pa ketler içinde satılacak, bu suretle, A- merika'da büyük mikyasta bir ihraç sondajı yapılmış olacaktır. Kırk milyon dolarlık malzeme: Nevyork'ta hususi, taksi bütün oto- mobillerin plâkaları üzerine “World Fair 1939,, yazılı plâkalariyle değişti- rilmiştir, Otobüslere, metrolara, vit- rinlere, tramvaylara sergi ilânları ya- pıştırılmış; metropoliten operası ma- yıs içinde fevkalâde bir program ha- zırlamış, Nevyork'un bütün eğlence elemanları yüzde 30-40 ücret farkı ile sergi için angaje edilmiş, Nevyork'la sergi arasında saatte 160 bin kişiyi taşıyacak tertibat alınmış, sergi saha- sının yanında 35 bin otomobilin dura- bileceği muazzam bir asfalt park yap- pılmıştir. Küçük, büyük bütün Ame- rika fabrikaları serginin devam etti - ği altı ay içinde kırk milyon dolarlık eşya çıkaracaklar ve bu eşyanın üzeri- ne sergi amblem'lerini koyacaklardır. Dün Bahar Bayramı idi... Gramofon çalarlar da vardı: “...Ben esmeriti badem ile beslerim!...,,