14 Eylül 1938 Tarihli Ulus Gazetesi Sayfa 7

14-9-1938 KAS D akaş AVRUPANIN HARARETİi VA > SENELİK-HAS A ” Hitler iktıdarda (30 » 1 « 33) TASTEE Sükün Dolkut'a suikast (3 - 10 » 33: 1953 Duk2'nın katli (24 - 12 . 33) Avusturya'da karrsıklık (İlkkânan, şubat 34) Nazi temizliği (30 - 6 . 34) Dolfas'un katlı (25 - 7 - 34) Sükün (9 34 Saar plebisiti (13 . 1 .35) Mecburi askerlik (16 - 3 - 35) Streza (14 -4.35) !talya Habeşistan'a asker sevk ediyar (Teşrimtevel 1935) - 35) «0 3 6 1Zecri tedbirlev (15 « 11 *Sükün yetsizliği (19 - 12 - 35) Zecrı tedbirlerin kaldırılması :u (15.- 7 - 36) İspanya haşbınm başlangıcı e (18-7-35) —) Versay m nehirlere ait ahkâmının bezulması (d * 14 - 36) Sekizinci Edvard'ın istifası (10 .12.36) Sükün Orta Avrupa vaziyetinde gerginlık< | (Şubat, mart 38) Anşlus (1177 3 - 38) Ceneve'de Musolini'nin nutku (14.5.: 381 Çekler bir sınıfı askere cağırdılar (21 -5.38) Südet'lerle müzakere başlıyor (9 - 6 - 38) Altıncı Jorj Paris'ı ziyaret çdiyor (19.7-.238) Rüunsiman Prag'da (3 - 8 - 33) Müzakereler tekrar başlıyor (30 .8. 38) Nüremberg kongresi (5 - 8 . 38) reket kararı (11 - 9 2 38) Hitler'in nutku (12 . 9 . 38) Harptan bahsediliyor Had gerginlik Gerginlik' Sükün j Laval - Hor mülâkatının muvaffaki- Ken'ın askerileştirilmesi (7 - 32 . 36) _'._ İspanyol gemmmn Alrnanya tara- HARP'MI ? Esi ; Kİ V/ y UF / VV i Z VAA | | V/ ÜZERİNDE HARARET GRAFİĞİ P M / Hiç bir zaman sulhtan bu kad. çok bah işti. Hiç bir zaman, Fransız - Alman yakınlaşmasından, beynelmilel anlaş- madan, Avrupa birleşik devletleri kurulmasından bu kadar çok bahsedilmemişti. Harp, bir daha gel k üzere uzaklaşan bir hezeyandı. Tam bu esnada Almanya'da inhidam başladı ve mark iki meteliğe düştü. Zevk, eğlence. Küçük barlar şehri olan Berlin, her şeye rağmen eğleniyordu. Zevk ve eğlence bahsin- de hattâ “şen Paris” in yerine bile geçiyordu. Diktatörler inhi- damdan doğarlar. Almanyanın izmihlâli h k y AA İ derdi. İşte tam o esnada bir programlg ve bir tezle bir adam meydana geldi: “Almanya yeniden uyanıyor!,, Uyanış müthiş oldu. Ve Hitler'in iktidar mevkiine geldiği 1933 senesinin o gü- nünden sonra, hasta Avrupa, zaman zaman, gittikçe şiddetle- nen hararet buhranlariyle sarsıldı. Sükün... Gerginlik... Sükün... Gerginlik. Avrupa'nın hararet grafiği işte budur. Ve aşağıdaki satırlarda, Avrupa'nın geçirdiği tarihi değilse de tehlikeli an- ların bir hatırasını, bulacak z. O dakikal da herkes biribiri- ne soruyordu: “ACABA BU MÜMKÜN MÜDÜR?,, biraz daha var mı? Hayır.. Şimdilik yok. İtalyan - ingiliz - fransız - alman paktı ger - ginliği giderdi. “Yüksek âkit taraflar, Milletler Cemiyeti çerçevesi dahilinde, sulhu idame etmek maksadiyle siyasi bir işbirliği yapmıya gayret edecekler - dir. Daladiye - Musolini, Daladiye - Hitler görüşmesinden bahsedildi. Litvinof, ekonomik bir mütareke plânı teklif etti. Bununla beraber A- vusturya'ya karşı alman teşebbüsle- ri sıklaşmıya başladı. Fon Noyrat Fransa ile İngiltere'nin bu işe mü - dahaleye hakları olmadığını bildirdi. Nüremberg'de yüzbin insan geçit resmi: iştirâk etti. Avuaturya baş - Yülya - İng n een: a A ment'i (2-- 2 -.37) ©P Atmerya bombardımam (31 -5737) —— pazmemak © 1 Torpillemeler ve bombardımanlar Müzakereler kesiliyar (27 . 8 . 38) . İngiltere, Fransa'nın müşterek ha: I TANLAR B _A_- N Iî eeti A, e — | d Kü 19 3 3 Dünya beklemekte, Daladiye başvekil, Çem - berlayn maliye nazırı. Musolini: “Ne olacaksa 1933 de olacak!” diye teyit etti. Hindenburg Hitler'i iş başına geçirdi. Hitler'in doğuş zaferi önünde ihtiyar Mare- şal eğildi ve Almanya'yı Avustur - ya'dan gelen bir adamm eline verdi. Hitler alman halkına daha başlan - giçta şöyle haykırdı: “Hükümetimiz bütün ahlâkın e- sast olan hıristiyanlık fikrini himaye edecektir.” 'Tok sözlü, tehditkâr tavırlı Füh- rer karşısında, bütün Avrupa tasa - lanmrya başladı. Acaba? Mümkün müydı? Hayır. Derhal değil. Belki üç dört sene sonra... Hitler rejimi doğar doğmaz sulh organizasyonu olan Bonkur plânı ile mücaleleye girişti. İngiltere Fran- sa'nın arkasından yürümedi. Genç diplomatlarından biri olan yüzbaşı Eden, bugünün emniyet garantisini kâfi gördü. “İngiltere, Avrupa'da hiç ir yeni teahhüde girmiyecektir.” dedi. Vaziyet apaçıktır... Harbın müm- kün olduğunu ilân ederek etrafı sarmış olan nikbinliği kıran yalnız Beneş olmuştur. Sonra.., İtalya Ma- caristan'a otuz iki harp tayyaresi teslim etmedi mi? Küçük Antant teşekkül etti. Cihan harbından beri ilk defa olarak Avrupa istikbalin » den şüphelendi. ** &£ Rayştag Hitler'e, muhalefeti de- mir yumrukla sona erdirmek için bağırma fırsatı verdi. Makdonald ona yeni bir plân teklif etti: Al- “tinden ayrıldı. Bir na landı. Almanya Mılletler Cemiye- Rayştag feshedildi. Daladiye kabinesi devrildi. Acaba ne olacak? Şimdilik laha bir şey yok... 1934 Milletler Cemiyeti kon - seyi Rayş'ı Cenevre'deki mevkiini tekrar almıya dâvet etti. Rayş dâvete icabet etti. Giyyom II altmış beşinci yıldönümünü, Hitler- de iktıdara geliş bayramını kutladı- lar. Avusturya'da alman tahrikleri devam ettiğinden İtalya hariciye müsteşarı Süveiç Dolffüs'ü temin et- ti. Paris, Londra ve Roma, Avus - turya'nın tamamiyetini muhafaza et- mesinin lâzım olduğunu ilân ettiler. Fransa'da Etaviski meselesi zeytin- yağı lekesi gibi yayıldı. Dumerg iş başına çağrıldı. 30 haziranda naziler temizlen - dikten sonra herkes biran hayret i- çinde kaldı.Papen Hitler'i tenkit et- ti. İki hafta geçti Hitler'le Musolini ilk defa olarak Venedik'te görüştü- ler. Ortalık sükünet bulacak mı? Hayır: Bilâkis milletler arasındaki gerginlik yenid en son haddi varıyordu. Cihan harbından yirmi sene son- ra, Avusturya başvekili Dolfüs Riçi- ane'de Musolini'yi görmiye gidece- ği sırada ikinci bir suikasta uğradı. Hem bu sefer meşumdu. Dolfüs kur- şunlar altında bürosunda yere seril- di. Kendisine başvekillikten ayrıl - ması için atlmış saniyelik bir düşün- me zamanı verilmişti. Fransa heye - cana düştü. İngiltere'de tehlike işa- reti duyuldu. İtalya seferberlik yap- tı, kuvetlerini Brener üzerine yerleş- tirdi. Harp mr olacak? Hayır, Rayş, rolünü asgart had- de indirmek istedi. Papen Viyana'- ya gitti. Başvekil Şuşnig Floransa- da Muşolım yi gördü. manya iki yüz bin asker bulundura- cak, fakat harp tayyaresi bulundur- mıyacaktır. Fransa ise dört yüz bin asker, ve beş yüz tayyare bulundu- racktır... O zaman Çemberlayn ile Lord Grey Almanya'dan tehlike gelece- ğini bildirdiler. Tam o sırada idi ki Paraguay, Bolivya'ya harp açtı. Bu harp Millteler Cemiyeti'nin teessü- sünden beri ilk defa kaydedildi ve alman - avusturya gerginliği had bir şekil aldır. İngiliz Avam kamarasın- da tehlike işareti verildi, Eden Londra'ya çağrıldı. Harp şimdi mi kopacak? Yoksa denburg öldü. III üncü Rayş dogdu. Hitler hem Führer, hem baş- vekil, hem de Rayş'ın reisi oldu ve Almanya için hak müsavatı istedi. Tam bu sırada İspanya'da işler ka- rıştı. 34 senesi Dumerg'in istifası ile nihayete erdi. Saar'da plebisit ya - pildı. İşler biraz yatıştı. ı9 3 5 Hitler Saar plebisitinden sonra: “Almanya Fransa- dan hiç bir toprak mütalebatında bulunmıyacaktır.” dedi. İtalya Fransa dostluğu Laval'le yenileşti. * Yazan Piyer DANİNOS Lokarno'da tam bir hava anlaşması yapıldı. Almanya “Sulhu koruyacak umumi bir nizama iştirak etmiye” dâvet edildi. Gerginlik muvakkaten zail oldu. Fransa askerlik müddetini on se- kiz aya çıkarır çıkarmaz, ' Almanya da mecburi askerlik hizmetini tesis etti. Fon Noyrat, Fransa'nın ve İn- giltere" mn buna karşı verdikleri no- zım gelcn sımfı sılah altmda tuttu ve bir başka sınıfı daha silâh altına çağırdı. Fransa'da ise terhis zama « mı gelen askerler üç ay daha silâh al- tında bırakıldı, Acaba harp patlıyacak mı? Hayır, Fransa, İngiltere ve İtal- ya arasındaki Streza anlaş va - ziyeti biraz sakinleştirdi. Almanya şarka ait herhangi bir saldırmazlık paktı imzalamıya hazır olduğunu | bildirmişti. Fakat Almanya'nın prog- ramı “Sulhu idame ettirmek için sı- kı bir işbirliği ve muahedelere hür- met” den bahseden fransız - ingiliz ve italyan hükümetleri tarafından kabul edilmedi. ** * İşler birden bire ve tamamen de- ğişti. İtalya'da Habeşistan harbı ha- zırlıkları ile çek hududundaki alman manevraları yeni bir gerginlik dev- resi açtı. İngiltere, İtalya ve Habe - şistan'a gidecek silâhlara ambargo koymıya karar verdi. Musolini A - vusturya'yı gücendirme kistemedi - ğini göstermek için Brener'de bir Avusturya jandarması ile birlikte fotografını aldırttı. İtalya ile Habe- şistan arasındaki ihtilâf aldı yürüdü. İngiltere kızdı: Eğer Milletler Ce - miyeti vazifesini yapmıyacak olur - sa Avrupayı terkederek - kendi ha- lime bırakacaktı. İngiliz hükümeti, Fransa'ya kar- şı bir tecavüz yapılacak olursa o da müdahale edeceğini bildirdi — ve Fransa'dan, eğer İtalya ile İngilte - re arasında bir ihtilâf zuhur ederse denizde kendisine yardım etmesini istedi. Hitler bunu hesaba kattı. İ - talyan kıtaları Habeşistan'a girdi. 18 ilkkânunun gece yarısında zecri tedbirler şiddetle tatbik mevkiine kondu. Dediler ki “zecri tedbir, işte bu harp demektir!” Harp mı? Hayır. Daha harp yok. İngiltere Akdeniz'e harp gemi - lerini gönderdi. Hud zırhlısı yerini değiştirdi. Hud yerini değiştirirken bütün İngiltere kımıldadı... Gergin- liğin her vahimleşmesinde Hud zırh- lısı yerini değiştirdiği işitildi. Ortalık biraz sükünet buldu. Fa- kat Laval - Hor plânının muvaffa - kiyetsizliğe uğraması her şeyin tek- rar bahis mevzuu olmasını intaç et- 1936 ne gekılî. Aavî:;a'yx hu.î ma yeniden sandı. 7 marctta Hitler Lokarno misakını yırttı. Ve hareket serbestisini muhafaza — edeceğini Fransa'ya, İtalya'ya, İngiltere ve Belçika'ya bildirdi. Alman müfre - zeleri Ren şehirlerini işgal etti. St- razburg şehrinden alman askerleri- nin yeşil elbiseleri eskiden olduğu gibi gene farkediliyordu. Paris'te nazırlar müzakeresi baş- ladı. Fransız hükümeti alman muh - tırasının kabul edilecek gibi bir şey olmadığını bildirdiler, Fransız baş- vekili Saro, tehdide boyun eğmiye- rek: “Strazburg şehrini alman top- larının ateşi altında bxraka.mayız ü diye cevap verdi. Öyle ise... Harp mt olacak? Gene hayır... Harp falan yok, Fransa'ya teminat verdi. Hattâ uz - laşmıya amade olduğunu bildirdi. Lokarnocular Hitler'e tekliflerde bulundular. Hitler 25 sene sulh iste- di. Fakat kıtalarını geri çekmeyi ' reddetti. Hitler bir pakt kabul edi- yordu. Fakat şarka dair hiç bir te - minat vermiyordu. İtalyanlar Adisababa'ya girdiler ve Milletler Cemiyetinden çıktılar, Yeni gerginlikler baş gösterdi. Mu- solini Hitler'e Baktı. Zecri tedbirle- rin kaldırılması ile dünya vaziyeti gene biraz sakinleşti. Rayş Avustur- ya'nım istiklâlini tanıdı. Fakat birden bire gene bulutlar toplandı: İspanya harbr başladı. Müdahale mi? Ademi müdahale mi? Sekizinci Edvard kırallıktan vaz- geçti. Rayş alman nehirlerinde mil- letlerarası seyrisefer statüsüne ait son bir Versay anlaşmasını feshetti. ı937 sene, şiddetle başladı. Pa- los gemisinin İspanyol ge- mileri tarafından batmasiyle alman - gemileri iki hükümetçi ispanyol gemisini tevkif etti. İngiltere ile İtalya arasında Cen- tilmens agrement kararı gene ha- vayı sakinleştirdi. Fakat Viyana semalarında esrarlı tayyareler ga- malı haç işareti çizmeğe başladı. 29 mayısta vaziyet karıştı. Balear * adalarında Doyçland vapuru bom- bardıman edildi: 23 kişi öldü. 83 kişi yaralandı. Buna karşı verilecek ceza çok zaman beklenemezdi. Ne- tekim ayın 31 inde bir alman filosu Almeria şehrini tahrip etti. İtalya ile Almanya karışmazlık komitesin- den çekildiler. Harp mı? Hayır. İngiltere ile Almanya ara- sındaki deniz anlaşması, işi biraz yatıştırdı. Fakat bombardımanlar devaln ediyor, İngiltere her gün yeni yeni korsanlık haberleri alı- yordu. İngiltere'nin Nankin'deki elçiliği bombalandı. Akdeniz'de e- velâ Novak, sonra Basilik gemileri taarruza uğradı. İşte bu devire “meçhul denizaltılar devri” denir. Her şeyin fenalaşacağı söylen- meğe başladı. İngiltere tekrar ha- rekete geçecekti. Harp mı olacak? Gene hayır... Hitler'den sonra Halifaks'ı Muso- Tini kabul etti. Delbos orta Avru- pa'da seyahat etti. Roma - Berlin 1938 Akdeniz'deki çapulculuk çoğalıyordu. Eden, İngil- tere'nin haber vermeden mukabele- de bulunacağını bildirdi. Fakat is- tifa etti. Orta Avrupa'da vaziyet vahimleşti. Şüşnig Bertesgaden'e gitti. Almanya'nın niyeti taayyün etti: Nazi Says İnkuart dahiliye nazırı oldu. Şüşnig “Buraya kadar olabilir, fakat daha ileri, hayır!,, dedi. Hitler bundan sonra Avus- turya'nın istiklâlinden artık bah - setmedi. 11 martta, saat dokuzda, Fransa hükümetsiz bir halde iken alman kıtaları en küçük bir mukavemete mâruz kalmadan Avusturya'ya gir- diler, Başvekiller müzakereye gi- riştiler, Endişe bütün ruhları sar- - %&mt"; —.. harp mı olacak? Hayır. Fransa ile İngiltere Ber- “lin'de protestoda bulundular. İtal- ya'dan ses çıkmadı. Hitler Viyana- ya girdi. Çemberlayn İngiltere'ye söz verdirmek istemedi, bununla beraber 24 martta, Çekoslovakya'ya karşı bir taarruz vukubülacak olur- sa İngiltere'nin güç bitaraf kalaca- ğını anlattı. Zira Henlayn derhal intihabata başlanmasını istemişti. Büyük Almanya Führer'e rey verdiği ânda Daladiye Fransa'da iktidarı eline aldı. Araya yortu gir- di. Bu, ortalığı biraz durgunlaştır- dı. İtalyan ingiliz ittifakı imzalan- dı, fransız italyan müzakereleri baş- ladı. Daladiye ile Bone Londra'ya gittiler. Musolini ile Hitler Roma'da dostluklarını teyide yemin ettikle- ri esnada hava gene karardı. Ceno- va'da Musolini'nin verdiği nutuk, italyan - fransız müzakerelerini toprağa gömdü. Berlin'le Prağg ara- sındaki uyuşmazlık hâd bir devre- ye girdi. Alman kıtalarının tecem- muu önünde, Çekoslovakya bir sı- nıf askeri silâh altına aldı. Dedi- ler ki: “Henlayn Hitler'in yaşında imiş., Henlayn askeri tedbirleri hazırlattı. 21 mayısta sabahın saat üçünde iki alman askerinin öldü- rülmesi üzerine alman —matbuatı küplere bindi. Harp mı olacak? Hayır. Berlin'de Henderson e- nerjik sözler söyledi. Fransa her ihtimale karşı hazırdır. İtalya'dan ses çıkmadı. Çekoslovakya'da in- tihabat sakin sakin yapıldı. Hodza Henlayn'ı kabul etti. Mü- zakereler başladı. O sırada Valan- siya'da iki ingiliz gemisinin tor- pillenmesi İspanya'da hâlâ tehlike- nin mevcut olduğunu Avrupa'ya gösteriyordu. Fakat ingiliz hüküm- darlarının Fransa'yı neşe içinde zi- yaretleri ciddi bir sükünet havası yarattı. Çok sürmeden bu da geçti. Zira Avrupa'yı yeniden bir hava daha sardı. Lord Runsiman — muta- vassıt olarak Prag'a gönderildi. Südetler ısrar ettiler... Prag teklif etti... Henlayn “sekiz nokta,, sı ü- zerinde durdu. Müzakereler inkı- taa uğradı, sonra tekrar başladı- Henlayn Hitler'i gördü. Meselenin Nuremberg kongresinden evel hel- ledileceği söyleniyordu. Nuremberg kongresi açıldı. Hitler nutkunu verdi, * aiT n Zai xz0 Seemanan Si ÜĞN