15 Eylül 1939 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 5

15-9-939 15 Eylül 1939 IAN ABONE Türkiye BEDELİ Ecnebi Kr. X Sene Sy say tay 2000 Kr. 100 * 800 09 . 150 Milletle olmıyan bede 30 1 A rası porta ittihadına dahil rierileketer için abone üddet sırasiyle 30, 14, B, adır. Abone bedeli peşirdir. değiştirmek 25 kuruştur, için mektuplara 10 Kuruşluk Mizımdır. Harbin Feci Sahneleri Yazan: Naci SADULLAH Ss göze çarpan bazı fotograflar | son derecede şayanı dikkattir. Ba; lamış bulunan harbin © fecaatini ve dehşetini, önümüzdeki © gazetelerin yazılarından ziyade resimlerinden 0. kuyoruz. Menfaat kavgalarının, in - sanların gözlerini ne derece karari- tığını kavramak için, bu resimlere bakmak bile kâfi... O yıkılmış ocak- lar, o cesetlerle dolmuş caddeler, ve «© ağlaşan kadınlar arasında iki fo. toğraf var ki, insan dimağinı © uzun uzun, derin derin, ve ağı acı düşün. meğe davet ediyor: Bunlardan biris iki ufak çocuk resmidir; Çocuklar - dan birisi dört veya beş, diğeri ise, dokuz, veya on yaşındadır. Küçüğü, uzun, kıvırcık sa bir kızdır. Ve pe bacaklarının mukavemeti, ancak, üzerindeki u - facık gövdeyi taşımıya kâfidir. Bu - nun içindir ki, onun (küçük ve yu- muk ellerine verilen kocaman gaz maskesini de, kendisinden dört yaş büyük olan erkek kardeşi taşıyor. Diğer resim, kilisede evlenen bir çifti gösteriş Gelinlik tuvaletine bürünmüş olan genç kızın, ve resmi esvabını giymiş olan (o delikanlınm ellerinde de, bu İzdivacın duasını 0. kuyan papasın kolunda da, birer gaz maskesi var. ” tombul ve cici İnsünnğ ve ddiyanın 1939 yi .| lındaki halini, bizden-sonra gelecek olan nesillere, bu iki fotograftan da- ha belâgatle anlatabilecek bir vesika tasavvur edilebilir mi? İnsanlar, daha geçen yılbaşı gece. sinde, maskeler takarak yalancıfltan maskara olasuşlar, ve çılgınca eğlen. mişlerdi. Bu yılbaşı gecesinde ise gaz mas- keleri takacak, ve çılgmen dövüşe - cek. Yâni, beşeriyet, bu yıl yalaneık. tan değil, sahiden “maskara” olacak' Dört yaşındaki insan yavrusu « nun eline bebek yerine gaz maskesi veren, ve evlenen çiftlere, çiçek bü. keti yerine gaz maskesi hediye eden bu yıl, insan yiyen yamyam vahşet, bütün insanlığı yiyen © medeniyete merhametle bakacak! Dünyanın bu manzarası önünde, insanlık, sade zehirli gazdan değil, ondan çok daha öld i bir tehli. keden korunmak için de bir maske takmak meecburiyetindedir: Lira yarın, yikacağımız medeni yetin korkunç harabesi üzerinde yüze geldiğimiz zaman birbirimize bakmaktan utanacağız: Ve o gün du. yacağımız hicap, hiç şüphe yok ki, bugün: bizi ürküten © zehirli gazdan çok daha öldürücü olacak, Bunun insanları; tıpkı “Arsen Lo- |. pen” gibi kalın birer maskenin hi. mayesine sığınmak zilletiriden; kim- bilir ne büyük © felâketlerden sonra| kavuşacağımız sulh bile kurtaramı - yacak! R « # müvezrihi © “Nicoğ 1 Rormanesco adındaki ye: yazdığı bir başmukalede di- m neden, bugünün ha- ışmak benn, AĞLA 2 Tarihlerin ağır dığı o devirde, in- güzel ve mesut * hir. hasretle aniyo- eletiyor. kabiliyetinden mahrur dular. O yamanın insaflı silâbii Künler'e kafa sahalarından uzak bulunanlar, diledikleri şekilde ya- irlerdi. Onların ödedikleri haraçlar ie, modern ve fenni muharebenin açtığı muazzam masraflara nisbeten hiç sayılar on gelen Fransız gazetelerinde | Almanyanın, Avrupanın nerelerinden gıda maddesi ve iptidai madde alabileceğini gösterir harita (Yerleri işaretlenmiştir) Almanyaya Karşı Iktısadı İ ngiltere hükümeti yeni bir İktisat Harbi Nezareti kur. du ve Hitlerciliğe karşı açtığı ? bi bu nezaretin teşk ie sı lamladı. Bu nezaretin hedefi, iktısadi taz- yik yoluyla harbin bir an evvel bit- mesini temin için askeri kuvvetle. re yardım etmektir. İktisadi harp, Almanyanın bs. şarmayı umduğu yıldırım h karşı gelmek, Almanyayı uz harbe mecbur etmek ve harp s0- nunda Almanyayı famamile ez. mektir. İngiltere, Almanyaya karşı iktı- sadi bir harp açacak vaziyette ol duğu halde, Almanya bu vaziyet. te bulunmamaktadir. Çünkü İn. gilterenin rbine oldüğu son derece lanacağııvastalar'niebzül halde Almânlarınki mahduttur. Sebebi şudur: Almanya altı bu. çuk yıldır kendi yağile kavruluyor, hariçten hiçbir şeye ihtiyaç hisset- mez hale gelmek için mütemadi- yen uğraşıyor ve mütemadiyen fc. dukârlığa katlanıyor, Fakat bu he- def henüz tahakkuk etmemiştir. Ew lâ gida maddeleri selesine bskalım: Almanya yüzde seksen nisbetin- de hariçten gıda maddeleri teda- rikine lüzum görmiyecek vaziyet- tedir. Geçen senenin buğday mah. sulü mükemmeldi. Fakat et, çok az. Davar yemi yok ve' bunu hü- riçten almak lâzım. Sonra yağ kıt- lığı son derece hâd bir safhadadır. Almanya, gıda isiblâki dan çok düşük bir vaziyettedir. Harp dolayısile yaşayış. seviyesi muhakkak ki, daha ağır kayıtlara me Atillâ, kendi AN beklerdi genrin kapımndı nca, yani öteki Allahı mmuriyle yüz yüze gelince durur, ve Öle- he de kapılarak, papaz- bir sohbete olursun? Bana © zalim onun iki Allahını dâ İnde xi Allahın büyüs Is derin ve Ey Allahım Atilliyi da, et Romen müellifinin bu beşeri has. reti ne kadar hazin değil mi? akineyi bir İstihsal ve hız vası. tası olmaktan çıkarıp bir ölüm fabri- kası haline sokan, ve “havalardan en güzel sesleri toplayan” radyo maki. nesini de, bir makineli tüfek şeklin. de kullanan beşeriyt, senelerce, #a- lim Atillânın iptidai silâhları ile eğ- lendi. Fakat bugün, müzelerdeki © iptidai silâhlara, istihfafla, istihza ile İdeğil, âdeta hasretle, hürmetle, mu. habbetle bakıyor! görüyorsunuz bundan bin küsür yıl evvel, elhanı istilâ etmişti. Şimdi ise, yine © külüstür silâh- Bitirdi Hem, Atillânın bir mafevki, bir Alla- ları ile, beşeriyetin kalbini de istilâ ediyor! bakımın. | | herkesin birer maskesi bulunmasi tâbi olacak ve sskerler, sivillerden daha fazla gıda istihlâk ettiklari i- çin gıda kaynaklarının lüzum görülecektir. tanzimine Gıda maddelerinden sonra “en ü e, Almanyanın harp için çok lüzumlu olan ipti- deler meselesi gelir ve AL manya bu bakimdan daha çok za. yaftır, Harbi devam ettirmek için bil e HARP Yazan: Donald Hodson hassa yedi sınıf iptidal maddeye #htiyaç vardır. Bunlar kömür, demir, demirden gayri madenler, kauçuk, kereste, mensucat ipliği ve petrol. A! buyların” yalniz. ikisini kömür ve keresteyi dahil. den istihsal edebilir. Diğer madde lere gelince; bunların bazısını kıs» anya, men, bazısını kâmilen hariçten teda. rik mecburiyetindedir. İngiltere « nin açtığı iktısat harbinin bir he N m ML RR MAL LR e ME Ee td a RR MASKE VE GÖZLÜK H“ şeyi önceden ve iyi düşü- nen Kızılay halka Jüzumlu olabilecek gaz maskelerini de vak- tinde düşündü, hazırlattı, Onları, gördükleri büyük hizmetin yanım. da ağıza alınmağa değeri olmıyan bir bedel karşılığında isteyenlere na güre, halk da Kızılayın bu himi- metini takdir ederek birer tane almak üzere koşuşuyor. Bu maxke- lerin bize hiç lüzumlu olmaması. nı arzu ve Ümit etmekle beraber halk arasında, o büyük ve çocuk elbette ihtiyatlı bir şeydir. Maske almiş olanlara, bu sefer kendilerine düsen, bir vazife var: Maskeyi alan zaten gözlük takı - yorsa... Modası Amerikadan gelen ve şimdi gözlük takanlardan he - men hepsinin yüzlerinde görülen, kocaman yuvarlak camlı ve kena- rı taklit, yahut sahici bagalı Tükleri maskenin İçerisinde taka » bilinek hatıra gelmez. Yakından göremeyen yaşlılar ve ipermetrop gençler maskenin altında gözlükten vaz a Maske takmak mecburiyeti düğü zamanda yakından görüle - cek iş çok olmasa gerektir. Fakat uzaktan göremeyen miyoplarla, karma karışık öi matlar ne yapsınlı lüklerini maskenin içine taksalar maske kendilerini gerçekten koru- yamaz. Maskenin dışarısına gözlük takılamaz. Gözlükten vaz geçseler yürümeleri bile güçleşir. Bunun da bir mesele olduğunu, Şüphesiz, takdir edersiniz. Mütehassısları bu > meselenin halli için türlü türlü çareler dü » üşler; bir kere de maskenin gözönündeki camları yerine göz- lük camları takmak, bu iş ancak maske yapılırken olabilir... Mas » keyi olduğu gibi (o aldıktan sonra camlarının arkasına gözlük camla. rını yapıştırtamazsınız, çünkü on- ları yapıştıracak madde görmeğe mâni olur. Fakat camların arkasi. na bir mukavva yapıştırıp ortasını gözlük camları kadar açtırarak 0 raya gözlük camları uydurtnak mümkündür. Usta bir gözlükçü bu: bu yapabilir, Şu kadar ki astigmat olanlar için camların Oo mihverini gözün bozukluğuna göre hesap ©- derek ona göre tesbit etmek şart - tir. Bir de maskenin camları arka. sına madenden birer halka lehim- lettirilerek o halkaların iç taraf - larına gözlük camlarını taktırmak. Şimdiye kadar yapılan tecrübelere göre en iyi usul bu olduğu anlaş. | hıyor. Bunu da usta bir gözlükcüye Yaptırmak © mümkündür. Tabii maskenin tam koruma haline ha - lel getirmemek şartiyle. Daha kolayı, ta eski o modaya dönmek. Madenden incecik saplar. Ja kulaklara takılan ve büyük yu: varlak değil de beyzi şekilde e W gözlükleri belki , On - lardan bir tanesini şimdiden - gö- zünüze uygun camlı olarak - teda. rik etmek, bunun kulaklık telleri ne kadar ince, camları ne kadar küçük olursa o kadar iyidir... An - irsi, cak bunu baktıktan sonra maskeyi | bir kere daha tecrübe ederek cam- Iduğu halde tam ne kanaat getirmek lâzımdır. ; vakit o müsait iken, in numaralarını ta » yin eden mütehassıs hekime mas « ke ile birlikte müracaat (o ederek yüzünüzün ve burnunuzun şekli - he göre en münasip (güzlük iste- mektir. muhafaza Maskeler çoğaldıkça, maske al. tına takılacak gözlükler de, şüphe. siz, moda olacağı için bu gözlükle- re yapılacak masraf da bir zarar sayılamaz. defi Almanyanın bu msddeleri tihsal etmesine mâni olmaktır, Imanyanın bu maddeleri is- tihsal için kullandığı yolla- rın bir kısmı İngilterenin elin iltere Manş denizini müşi leştirir. Sonra İtalyanın bitara; dolayısile, Akdeniz, İngiliz Fransız donanmalarının elindedir ve bu yüzden Almanya deniz yol ile bir şey tedarikinden âciz ka. lir. O takdirde Almanya ları ile Baltık sahaş ederek ihtiyaçlarını temine baka- Gaktır. Onun kara yolları ile temin Almanya ile muvasalayı buğday ile pet. Buğ küli derecede tedarik edebilir. Fakat petrol öyle değildir ve bu maddeler için de Almanyanın peşin vermesi lâzımdır. Veremediği takdirde ya. pacağı iş bunları zorla te mektir. Bu yüzden de Mac Romanya, Yugoslav: nistan ile de harbe gir rekleşir ve o zaman bu memleket- ler de bitaraf olmaktan çıkar. İsveç te ayni vaziyettedir. Bn memleket Almanyaya muhtaç ol. duğu demiri verebil çen sene Almanyaya iy demir vermişti. Bu bakımdı Alman silâh sanayiinin anah. de tutmaktadır. para arik et- aristan, ve Yuna. anın Almanya etmek isteyip ii heniz belli değildir. Rusya Al manyaya muhtaç olduğu malları vermek için peşin para istediği, ya- hut mal mukabilinde mel gönde. rilmesini dilediği takdi taraf devletlerden farksız bir va- ziyet almış olur, Almanya sulh za. manında dahi aldığı siparişleri ye- rine getirmekte güçlük ine güre, onun harp nında bu si- parişleri yerine getirmesi beklene. mez. Harp onu, bir çok ihracat sa. nayiini bertaraf etmiye mecbur t devektir. münakale meselesi V çeki So: Baltık denizi serbest olabilir. Pa- kat Baltık denizindeki Rus Jiman- ları kışın mühirn bir kısmında büz tutar. Sonra Leningrad, Moskova ve Magnitogor gibi Rus sanayı inden uzakçadır. İki ta- direkt yol Po. merkezle ref arasındaki en lonya, demiryoludur. Almanların Polonyayı yıktıklarını farzetsek bile Rus ve Alman münakale sis. temi biribirine uygun olmadığı İ: çin yine münakale güçlükleri ken. dini gösterecektir. Fakat, Rus ekonomisi, Rusyayı yabancılardan müstağni cdecek tarzda kurulmuştur. Bugün Rus - yada Istihsalin ihraç edilmesinden maksat, iptidai maddelerin bede- lini ödemek ve lâzım olan maki. neleri tedarik etmektir. Rusyanın, Almanyaya göndere. ceği en mühim gıda maddesi buğ- daydır. Almanya ise bu maddeye Kemale Eriyor Yazan: Sabiha Zekeriya Sı merika Cümhurreisi A Heh Hitlere gönde bir mesajda, açık şehirlerin bom dıman edilmemesini, sivil halkın üze. rine zehirli gaz atılmamasını, harbin | insani prensipler dahilinde cereyan! nı rica etmişti. Her Hitler bu rici evet cevabını vermişti, Hubeşistandaki, Çindeki, İspam - yadaki harplerin medeni insan yüzlerini kızartacak safhalarını dükten sonra, bu “evet” i iki kaydiyle kabul etmekle beraber vinmiştik. Polonyada harp başladı... hamlede masum halkın bombaland . Meğer Polonyulılar hi na İstihkak O kesbetmişlermiş man menbaları, halkın müdafaaya teşeh askerlerine karşı mütecâviz yazi aldığını, bu sebeple halk üzerine d bomba atmağa mecbur Oldukla bildiriyor. Düşmana karşı nefis dafaası da cürüm olduktan © s6i insanların birbiri üzerine atılıp birlerini soymalarında ne © mal var? Mister eabeç son velt, Hını gördü sani prensiplerle Yürütmek olmu na rağmen, bu gibi haksız tecavü karşısında susmuyacaklarımı, mis le mukabeleye mecbur olacaklarını bildirdi. Bizim de bildiğimiz. harpte dişe diş, kısasa kısas hükmü ii dir. Fakat ne var ki, maderl iğ medeniyetin tekâmülü diye ya; icraatı, medeniyetin faziletleri cilt cilt yazılan eserleri, ve bu mite. l 3 kâmil medeniyete bel bağlayanların, 1 besledikleri ümitleri sel aldı seni dü, demek vaziyetine düşüyoruz. Orta çağda iptidai harp vasıtal w ile çarpışan, hattâ taribe isli zalim diye geçmiş — cihangirler harp kaidelerinden yaklaşmayı, siz vi halka kurşun ei Fönimmede niyetlerine - sığılırarramışlardı. Ne | Büyük İskelder, ne Cengiz, ne AĞİA, | | ne Jül Sezar, masum bâlkı öldü, Nİ 4 İdiği gibi, şövalye ruhu ile esirlere in. || sani muamele etmekte 45 een İİ İ rekabete bile girişmişlerdi Harp va. sılalarının bu kadar tekâmül etti bir devirde, açık şehirlerin bomba lanmasını kabul eden, süt çocukları. nın kafataslarını delip er dökmeyi, aksaçlıların © ciğerlerin kadınların göğüslerini del meyi prensiplerine sığdıran bir me sökmeyi ler ne hüküm verecek bilmem, fı deniyet hakkında müstakbel nesil ©, | ben hâdiselerin aldığı bü sekle Bak jrak medeniyetin kemmle © erdiğine hükmediyorum... pek fazla muhtaç değlidir. Fakat Rusya Almanyaya manganez, pa. muk, kereste ve bir dertceye ka- dar petrol gönderebilir. Fakat AL manyanın da bunlardan İstifade gt mesi yeni bir takım teşkilâtın küm rulmasına bağlıdır. v kısa izahlara göre, Alman... nın hariçten temin ede“ ceği maddeler tehlikeli bir vaziyet, tedir. İngiltere ise bu vaziyeti büg. bütün tehlikeli bir safhaya varı dırmaktadir. Sonra iktisadi harbin dimi, 3s. keri harpten daha geniş ve sonun. da askeri harp derecesinde abm: miyetlidir. İngilterenin İktısat Harbi Nazi liğına tayin ettiği Ronald Cross ti- caretle meşgu! bir bangerdir ve 1931 de muhafazakâr mebus ola. rak parlâmentoya girmiş, dahâ” sonra Ticaret nezaretinin manter müsteşarlığına tayin olun. © muştur. i Yeni İktısat Harbi Nazırı, Tica. | ret Nezaretinin teşkilâtindan da istifade ederek çalışacak ve iktisat harbini teşmil edecektir. J İngilterede harbinumumi idare. si, kabinenin elindedir. İktisat har. bini açmak, idare etmek, iktısat mü dafaasım yapmak ve bütün bu dafaayı müttefiklerin müdafaasile tanzim etmek, bugünkü harbin en mühim safhalarından biridir. Bü. tün harp kabinesi, bu hususta İk. tısat Harbi Nazırına yardım ede cektir,