15 Eylül 1939 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

CELÂLEDDİN EZİNE YAKUB ve ÖTEKİLER Bir rüya oyuna Kitabcınîzdan arayînîz. Jfll u m h uriye t : 5512 Telgraf ve mektub adresi: Cumhuriy«t, İstanbul Posta kutusu: İstanbuL No. 246 Telefon: Başmuharrlr ve evl: 22366 Tahrlr heyeti: 24298. İdare ve matbaa kısmı 24299 24290 'A Büyük edib HALİD ZİYA UŞAKLIGİLİN yeni eseri: ihtiyar Dost Kitabcılardan isteyiniz. I 5 EylÛİ 1939 Varşova Vilno hattında şiddetii muharebeler Almanlar Gdinyaya girdi Açık şehirlerin bombardımanı Âlmanya zehirli gaz atmıyacağı hakkmda yeni teminat verdi Lehliler, memleketlerini son nefeslerine kadar rnüdafaaya azmettiler Londra, 14 (a.a.) Röyter Avam Kamarasmda beyanatta bulunan Çrmberlayn, Polonyada her türlü mukavemetin beyhude olduğunu anlatmak için sivil halkm da bombardıman edileceği hak kında bir tehdidi ihriva eylemekte olan Führer umumî kararffâhının tebliğini bahis mevzuu etmiş ve demiştir ki: « Diğerleri bu bahiste ne kadar ileri giderse gitsin, İngiltere, sırf tethiş için kadınla, çocuklara ve diğer sivillere karşı bile bile hücumlara kat'iyyen hicbir zaman müracaat etmivecektir. Eğer bu tebljğde ileri sürülen hareket yapılırsa, bunun muhakkak neticesi, mücadele ettiği mız tehdid ortadan tamamile kalkıncava kadar harbe devam etmek hakkmda bizim ve müttefiklerimizin azmimizin bir kat daha takviyesi olacaktır. Bu Alman deklârasyonu, hakikatte, Alman devlet reisinin kadmlara ve çocuklara karşı harb yapmak arzusunda olmadığını bildiren son Ravştağ nutku ile de :ezad teşkil eylemektedir. Bizim ve Fransızların kendi kuvvetlerimizin hareketlerine koyduğumuz kayıdlar, muhasımlanmızın da ayni kayıdlara riavet etmesi ile meşruttur. Bittabi düşman bu kayıdlara riayet etmezse, İngiliz hükumeti, lüzumlu telâkki ettiği her hareketi yapmakta kendisini serbest görecektir.» Lehliler, 73 bin esir ve külliyetli malzeme aldılar, garbda Alman ağır topçusanun Türk Sovyet dostluğu faaliyette bıılunduğıı haber veriliyor Rus Türk dostlushmun canlı tezahürlerinden: Millî SefLniz İsmet İnönii, 1932 Moskova seyahati esnasında Molotof tarafından karşılanırken Dünyamn bu karışık ve kanlı hâdiseleri karşısında iki komşu millet arasındaki münasebetlerin her zamandan daha kuvvetli olarak devam ettigini görmek bizim için büyük bir bahtiyarlıktır vrupa ahavilinin bütün dünyaya sirayet etmek tehdidile büyük bir kanşıklığa sürüklendiği günlerde ve hatta beklenmiyen bir hâdise olduğu için dünyayı hayrette bırakan Alman Rus ademıtecavüz paktının akid ve ilânı zamanlarında dahi biz bir noktada ısrar ettik: Yeni Türkiye ile Sovyetler Rusyası arasındaki sarsılmaz dostluğun bütün bu hâdiseler içinde zerresine noksan âız ol/nıyarak, hatta bilâkis daha ziyade kuvvetlenerek devam edeceği noktası. Alman Rus ademitecavüz paktı üzerine fikırler türüi ihtimallerle dalgalandığı sıralarda biz birşeyin muhakkak olduğunu söyledik: Alman Leh ihtilâfı mevzuu etrafında yapılan bu muahede Sovyetler Rusyasım Balkanlara ve Karadenize sarkacak tecavüzlere karşı bağlamış olamazdı. Belki bunun aksi doğm sayılmak icab ederdi. Şöyle ki Sovyetler Rusyası şeklen mevziî görünen ihtilâfın şümul ve vüs'at peyda etmesi ihtimaline karşı olsa olsa bilhassa Karadeniz ve Balkanlar sahaları için ihtirazî kayıdlar koymuş olabılirdi. Bugün dahi daha kuvvetle bu kanaat üzerinde bulunuyoruz. Hususile Rus Türk dostluğunun her guna halelden masuniyeti Ankarada olduğu gibi Moskovada dahi son zamanların hâdiselerine terafuk eden mülâhazaların başında gelmis olduğunda hiç şüphemiz yoktur. Zaten bu hal iki memleketin kendilerine nispetle en tarihî günlerde başlamış dostluklarınm en tabiî ve başka türlüsü düsünülemiyecek kadar zarurî bir neticesi olduğu gibi yeni Türkiye siyasetinin Sovyet dostluğuna bilhassa kıymet veren dürüstlüğünün de bir neticesidir. Bu dostluğun hiç de uzakta olmıyan tarihini düşünürken inkılâbcı Rusyanm yeni hayatını bütün bir husumet cihanına karşı müdafaasmda Türkiye tarafından ne büyük bir sempati ile takib edilmiş olduğu gözlerimizin önünde canlandığı gibi yeni Türkiyenin ayni suretle başardığı İstiklâl Cidalinde Sovyetler diyarından gördüğü sonsu? muhabbet ve müzaheret dahi kezalik gözlerimizin önünde olanca şaşaasile canianır. İşte iki memleketin dostluklan böyle her iki tarafta canla başla ileri götürülmüş mukaddes cidailerin mütekabilen azamî taraftarhklan içinde vücud bulmuştur. İki memleketin başındaki İmparatorlukların asırlarca anlamadığı en bas^ in^anî ve coğrafî hakikatleri, kendi mukadderatlarının idaresini kendi ellerine almış olan milletlerimiz derhal ve pek iyi anlamışlardır. §imdi Türk Sovyet dostluğunun biribirinden kıymetli binbir tezahürü arasında halen Devlet Reisimiz olan saym İsmet İnönünün !932 mayısında Rusyaya seyahatile Sovyet şeflerini ziyaretini hatırlıyoruz. Kendim de içinde bulunmak bahtıyarlığını hâlâ olanca canhlığile muhafaza ettı<?im bu zıyaret esnasında Millî Şefimizle Stalin Yoldaşın en samimî safhalar arzeden mütekabil muhabbetlerine yakından şahid olmuştum. Kendisinin de iştirak ettiği Kremlin ziyafetinde Stalin Yoldaş İsmet İnönünden İstiklâl Cidali safhalarına aid bir iki menkıbe naklini rica ettiği zaman yeni Rusya parti şefinin gözlerinde ve sözlerinde bizim efsanevî cidalimize atfettiği ehemmiyetin aşikâr delillerini görmüştük. Millî Şei cibillî tevazuile bu ricayı yerine getirmekten çekinirken başkaları tarafından naklolunan menkıbeler Rus dostlanmız tarafından ne canlı muhabbet tezahürlerile karşılanmıştı! Gene bu seyahatin mühim bir safhası olan Leningrad ziyaretinde İsmet înönünün, şerefine verilen büyük ziyafetteki çok güzel nutkumîfn şu parçayı daima hatırımızda tutuvoruz: « Yeni Türkiyenin Soüyetler kom* şusuna doslluğunda en ufak bir pürüz dahi olmadığmı burada açık ve kat'ı söylerken bu sözlerimin doğruluğuna bütün dünyayı şahid tutabilirim. Malumdur ki Türkiyenin Soüyet Rusya ile beraber bütün dünya memleketlerile münasebetleri mevcuddur ve caridir. Dürüsllük bas şiart olan Türk siyaseli herhangi bir memleket hakkmda olduğu gibi bilhassa büyük şimal kom^umuz hakkmda dahi gizli kapaklı hiçbir muzmer fikir taşımaz. Dünyada bunun aksini iddia ve ispal edecek adam varsa oriaya çıkmasmı burada işie açıktan açiğa ilân ediyorum.'» Bir devlet adamı ağzından bu kadar samimiyet ve kat'iyetle ifade edilmiş olan bu hakikatin Rus dostlarımızca da hâlâ hatırlanmakta olacağını muhakkak sayanz. Dünya ahvalinin arzettiği karışık ve maatteessüf kanlı hâdiseler muvacehesinde icabında sulha en müessir hizmeti ifa edecek iki komşunun bugün de tıpkı inkılâb cidallerimiz esnasında ve bahsettiğimiz 1932 mayısı ziyaretleri arasında olduğu gibi dostluklarını ayni saffet ve samimiyetîe ve belki daha kuvvetli olarak devam ettirmekte oîduğunu tekrar tespit ve ifade etmek bizim için büyük bir zevk ve hakikaten büyük bir bahtiyarlıktır. Londra'da çocuklar ve kadınlar da hava taarruzuna karşı hazırlıkLıi a ><ıitinn edivorlar Muharebe vaziyeti ^ • Şarkta Muhtelif membalardan alman malumata ve Leh tehliğlerine göre, Polonya'daki muharebeler siddetlenmiştir. Alman kıt'aları, Varsova civarındaki sıkı car. pışmalardan sonra, Leh devlet merkezi mıntakasından ric'at etmeğe baslamıslardır. Varşova Vilno hattında üç dört gün evvel baslamıs bulunan muharebeler, hâlâ devam etmektedir. Polonya süvari kuvvetleri, düşman kollarmı takib ederek 10 tank ele geeirmislerdir. Mayence Manrieim YUNUS NADİ Batırılan gemiler Dün iiç Ingiliz gemisi daha torpillendi Londra 14 (Hususî) Alman tahtelbahirleri bugün üç İngiliz tıcaret gemısini daha batırmışlardır. Gemilerden bın İrlanda, diğer ikisi de İskoçya sahillerinde batırılmıştır. Her üç geminin de mürettebatı kurtarılmıştır. Majino ve Zigfrid müstahkem hatlarının vaziyetini gösterir harita Alraan hava filoları, Varsovanın simal varoslarını bombardıman etmektedirler. Poznan mıntakasındaki Polonya kuvvetleri. cok müessir bir hücuma gecmislerdir. Varsova'va vangrın obüsleri atılmaktadır. Siddetli bombardımanlarla cıkarılan bir vangında Pilsudiski Sıhhiye Enstitüleri tamamen vanmıstır. Alman Baskumandanlığı. Gdinva'daki 18 inci Polonya fırkasının tamamen teslim olduçunu. Radom mevdan muharebesinde 60 bin esir alındığını bildirmistir. Almanya zehirli gaz kuilanmıyacağım vadetti Londra, 14 (a.a.) Röyter Lordlar Kamarasmda Hariciye Nazın Lord Halifaks, şu beyanatta bulunmuştur: İngilterenin Berlin büyükelçisi, Alman hükumetinden pasaportlannı isterken, bir nota vermis ve bu notada Almanyanın, zehirli ve boğucu gazlar istimalini ve mikrob harbi nsullerini menprlpn 19?^ Cenevre protokolu ahkâmına riayet edip etmiyeceğini sormuştur. Alman hükumeti, înerilterede Alman TTîerfaatlerine bakan İsvicre elcisi vasıta<=ile bu suale müspet cevab vermiş bulunmaktadır. Lord Ha'ifaks, bundan baska, Hitler'in Ruzvelt'in gayriaskerî hedeflerin bom bard'man e^'lmemesi hakkındaki hitabına verdiği cevabı da okumu«tur. Avam Kamarasmdaki ı«!cı partisi lideri Lord Strabo^li Hariciye Nazmndan, Almanvanın Ruzvelt'e veH'^i bu ceva^n Polonya ile yapılan harbde olduğu eibî İngiltere ile vapılan harbe de şamil telâkki edip etmedie'ni sormuştur. Lord Halifaks şu cevabı vermiştir: « Alman cevabının vazılıs tarzı, t»« bahiste herhangi bir tahdidi ihtiva etmemektedir. Mesai, halen yan''makta olan muhasamata isti'^k eden [Arlcası Sa. 5 sütun 3 te\ Garbda Dün aksam nesredilen bir tebli&e eöre, earb cephesinde Fransız kuvvetlerinin harekâtı inkisaf etmektedir. Alman açır topcusu, Sarbrück'ün cenub sırtlarmda büyük bir faaliyet göstermeğe baslamıstır. I Şark cephesi Polonyalılar Belçika sahilindeki mayinler Yarıda kalan röportaj : 3 Polonya, Alman • Sovyet paktını nasıl öğrendi? Yazan: NADiR NADi ( 5 ) incı sahifede Brüksel 14 (a.a.) Deniz, bir çok denizaltı maynini Belçika sahillerinin muhtelif noktalarına atmıştır. Lehliler 13 bin esir ve külliyetli Bu mayinler, alâkadar askerî servisler malzeme aldılar tarafından boşaltılmıştır. Sahil muhafaza Varşova 14 (a.a.) Pat Ajansı bilgemi'eri açıkta araştırmalar ypmaktadır. diriyor: Bir deniz tayyaresi yakalandt 12 eylul tarihine kadar tespit edilen raLa Haye 14 (a.a.) Resmen bil kamlara göre yaralı olmıyarak on üç bin dirildiğine göre, bir Alman deniz tayya Alman esir edilmistir. Bunların 350 si resi, dün öğ'eden sonra Ameland adası subaydır. Harb esirlerinin ekserisi, hava civarında Holandd sularında bulunurken kuvvetlerine ve zırhlı kıt'alara aiddir. 48 Holanda tayyareleri tarafından yakalan top, 215 makineli tüfek, 1 70 tank ve mış, tayyare musadere olunmuş ve mü 1000 den fazla otomobil zaptedilmistir. *.Ar%asi Sa 5 sütun 1 de] Kahranıanca bir müdafaadan sonra dün teslim olan Gdinva sehrindcn bir manzara rettebatı tevkif edilmistir.