28 Ağustos 1939 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 3

KI, 28-8-939 BUGÜN Son Teşebbüsün Neticesine Doğru Yazan: Ömer Rıza DOĞRUL uma günündenberi Avrupanın bütün siyasi mahafili, Büyük harhin ilânma tekaddüm eden gün- lerdenberi eşi görülmiyen faaliyet i- gindedir. Bugünlerde yalnız Alman- Yanın ve mihverin değil, bütün harp ve sulhün mukadderatına hâkim ol- duğu şüphe götürmiyen Her Hitler; cuma günü, İngiliz sefirini kabul e- derek uzun bir mülâkatta bulunmuş ve bu mülükatı müteakip bütün Av- rupa hükümetleri en sıkı gizlilik i- sinde müzakerelere giritmiştir. Bu dakikaya kadar Her Hitlerin teklif. “leri veya talepleri hakkında esaslı sayılacak hiçbir şey sızmamış ve sa- rih bir söz söylemeğe imkân kalma- mıştır. Göze çarpan en mühim haki. kat, bütün Avrupanın dakika kaçır- madan askeri hazırlıklarını tamam- lamakla meşgul olduğudur. Küçük, büyük her millet her ihtimale karşı hazırlanmakta ve bütün ufukları ka- tartan tehlikeleri karşılamağa, her- hangi bir vaziyet karşısında gafil av- lanmamağa çalışmaktadır. Askeri hazırlıkların bu şekilde en hummalı mahiyeti aldığı sırada Ber- lin, Roma, Varşova, Londra ve Paris hükümetleri Her Hitlerin son teklif- leri veya talepleri üzerinde konuş- makta ve çıkmazdan çıkmak, tehli- keli uçurumların kenarından selâ- mete kavuşmak için bir ipucu ve bir damla ışık bulmağa çalışmaktadır. Bu büyük İve tarihi mesuliyeti yüklenen, en ezici şartlar, en yıpra- fıcı gerginlikler içinde milletlerin mukadderatıni tayin edecek karar. lar vermek mecburiyetinde olan dev. Tet adamlarına karşı en derin sempa. tiyi hissetmemek imkânsızdır. Hâdi. selerin bütün yükünü sırtlarında ta- $iyan ve bütün varlıklarını bu yükün Köjkmalin hasreden bu adamlara *even her insanın vazifesidir. Fakat bu devlet adamlarınm vere- “eği karar da en son haberlere göre, verilmiş bulunmaktadır. İngilterenin Berlin sefiri Hender- on, bugün Almanyaya dönecek ve İngilterenin cevabını Her Hitlere su- nacaktır, Vaşington, 27 (A.A) — Havas Ajansından: Iyi malâmat almakta olan mahafile göre, Avru- pada bir harp zuhur ettiği takdirde Amerikanın teyvare fabrikalar, Amerika ordu ve donanması. nın siparişleriyle Avrüpanın ve bilhassa İngiltere ve Fransanın rişlerini tatmine kâfi gelmiyen imelâtı arttırmak için, üç ekip kullanmak suretiyle günde 24 saat çalışacaklardır. Ingiltere ile Fransanın «1938 ağustosundanberi 1.214.324.119 dolar kıymetinde tayyare ve tayyare malzemesi ihracı “için ruhsatnameler elde etmiş ol- dukları, ancak bu miktardan yalnız 36.170352 do. lâr kıymetinde yani siparişlerin takriben yüzde © tuzunun ihraç edilmiş olduğu kaydedilmektedir. Fransanın daha fazla sipariş yapmış olmasına rağ- men İngilterenin daha büyük nisbette tayyare ve tayyare malzemesi satın almış olduğu beyan olun. maktadır. Fransa, 800 ve Ingiltere 650 tayyare sipariş eb mişlerdir. Mecmuu 1450 ye baliğ olan bu tayyare. lerden yalnız 430 si teslim edilmiştir, Imalât, ayni Zamanda kongre tarafından kabul edilmiş olan mil- li müdafaa programının tatbikini temin maksadiyle de tezyit edilecektir. Bu program, Amerikan tayya- releri miktarının 5500 e kadar çıkarılacağını natık bulur.maktadır. İspanya bitaraflık kararında Burgos, 27 (A.A) — Nazırlar Meclisi, bir harp takdirinde tam bir bitaraflık muhafaza etmeğe ka- rar vermiş ve hükümetin bu kararı, İspanyanın ya. bancı memleketlerdeki bütün diplomatik mümessil- lerine tamim edilmiştir. Tass'ın bir mütaleası Moskova, 27“(A.A.) — Tass Ajansı, Paristen alıp verdiği bir haberde, Alman - Sovyet paktının Fran- Macaristanda Naziler Vaka Cıkarıyorlar Budapeşte, 27 (A.A.) — Macar ra. zilerinin Alman ve İtalyan elçilikleri önünde dostluk tezahüratı yapmala. rına polis tarafından müsaade edil- memesi üzerine nazi mebuslar bu i- ki elçiliği resmen Ziyaret etmişlerdir. Bu ziyaret saatinde kalabalık bir halk kütlesi elçilikler önlnde top - bildiriyor: İngiltere hükümeti tarafından neş- Tolunan fesmi tebliğ, vaziyet hak- kında hiçbir şey öğretmemekte, yal- Miz gazetelerde çıkan tahminatın e- sassız olduğunu anlatarak neticeyi beklemenin lâzım geldiğini göster. mektedir, Bu netice ise yarm, öbür gün ta- Mamile tavazzuh edecek ve Avrupa- tun harbe mi, sulhe mi doğru gittiği anlaşılacaktır. Beklemekten başka çare bulun- Madığına göre sabretmek lâzımdır. Sulh lehinde olan yüzde bir ihü- Mal, hâli kuvvetini muhafaza et. Mekte ve harbin önüne geçmek kud- tetinden henüz bir şey kaybetmemiş bulunmaktadır. ———— m Bir Genç Tayyareci Kaza Geçirdi Ankara, 27 (A.A) — Etimesit örlü tayyare mektebinde havacı. ik kampını yapmakta olan Gazi Ter biye Enstitüsü talebesinden bir genç itüdeki arkadaşlarına çocukça işler yapmak için mektebin ci. Varında alçak irtifadan uğuşlar y Pârken bir mâniaya çarparak tayy: Fesi: kırılmış ve başından yaralan - Miştar, Talebe hastaneye nakledilmiştir. Talebenin yarası hafif, sıhhi vaziyeti tehlikeli değildir, 1 ——o— İ 'ngilterede Suikastlar ira, 27 (A.A) — Liverpool” den “Cümhuriyetçi İrlanda ordusu- sa atfedilen iki suikast vukubulmuş ban Bir bomba posta binasının cep- ie İNİ hasara uğratmıştır. Diğer bir mba da büyük bir mağazanın önün Patlamıştır. Bu iki bomba, suikastçinin esvap- da, > Hatuşturduğu için kimin tarafın an atıldığını tesbit etmek imkânı ha- kaş ştur. Halk tevkif edilen sui- in tçiyi linç etmek istemiş ise de po. mâni olmuştur. lanmış ve vâki memnuiyeti protesto etmiştir. Halk arasında beyannıme. Harp Hazırlıkları Amerikan Fabrikalarına İngiltere 650, Fransa da 800 Tayyare İçin Yeniden Sipariş Verdiler Yugoslav Meclisi Feshedildi Yeni Hırvat Eyaletinin! Idare Şekli Tesbit Edildi Belgrad, 27 (A.A.) — Avala ajansı |imza edilen Sırp - Hırvat itilâfının Krallık niyabeti tarafından neşre- dilen bir kararname ile kral tarafın- dan tayin olunan veya İntihap edilen sız siyasi mahafilinde uyandırdığı hoşnutsuzluğu demokrat devletlerin Rusya ile Almanya arasında bir çarpışma çikarmıya muvaffak olamamalarına atfetmektedir. İsveç asker topluyor | Londra, 27 (Hususi) — Isveç hükümeti, bir çok askeri kuvvetleri silâh altına davet etmiştir. Hari. ciye Nazırı Sandler, İsveçin bitaraflığım mutlaka muhafaza edeceğini, fakat vaziyetin İcap ettirdiği askeri tedbirleri almış olduğunu anlatmıştır. Goteborg'daki filo teslih edilmiş, Elisborg kalesi tamir ve tahkim edilmiştir. Ihtiyatlardan bazı sınıf- lar ve bilhassa tayyareciler silâh altında bırakıl mıştır. Demiryolları müstahdemlerinin mezuniyet- leri de ilga olunmuştur. Bir emirname ile bazı maddelerin hususi müsaa. de olmadıkça Isveçten çıkarılması yarından itiba. ren yasak edilmiştir. Bu maddeler arasında bilhas- sa buğday, hayvan ve et vardır. Hintliler İngilterenin emrine âmade Bütün Hint mihraceleri ve prensleri, bütün kuv- vetleriyle her buhranda Ingiltereye yardıma hazır olduklarım ve askeri kuvvetlerini İngilterenin em- rine made bulundurduklarını bildirmişlerdir. Lüksemburga teminat verildi Brüksel, 27 (A.A) — Belçika Ajansının bir tebli- ğine göre, Almanyanın Luxemburg Elçisi Belçika hükümetine de yaptığı gibi, Luxemburg hüküme. tine de bir harp takdirinde gerek Belçika, gerek Luxemburg topraklarına Almanya tarafından ria- yet edileceğini temin eylemiştir. Japonya bugün karar verecek Tokyc, 27 (Hususi) — Japonya hükümeti, yarın bir toplantı yapacak ve yeni vaziyete göre kârarlar verecektir. Almanyada bulunan 600 Japonun 240 1 hükledilmiştir. metni şöyle tahlil edilmektedir: İtilâf evvelâ Yugoslavyanın Sırp. İarın, Hırvatların ve Slovenlerin iş. tiklâlini ve terakkilerini en iyi bir! ler dağıtılmıştır. Polis müdahale ederek halkı da- ğıtmaş ve bazı kimseleri karakola gö- türmüştür. Bunların hüviyetleri tes. bit edildikten sonra bırakılmışlardır. pili Macaristanın Romanyaya Teklif Ettiği Pakt Bükreş. 27 (A.A) — Havas ajan. sından: İyi malümat almakta olan maha- filde Romanyanın ekalliyetler bak- kında bir misak akdine müteallik Macar teklifini nazarı itibara slmi. yacağı beyan edilmekte Romanyanın eski cidalleri unut - mak maksadile bir ademi tecavüz misakı akdini teklif etmiş olduğu, halbuki Macaristanın ekalliyetlere müteallik bir misak akdi hakkında: |dar etmek salâhiyeti verilmiştir. | kralın elinde olacaktır. Kral valiyi ki teklifinin bu cidalleri yeniden a- çacağı beyan olunmaktadır. âyan azasının vekâletleri iptal edil. miştir. Ayan meelisine aza intihabi âyanın intihabı hakkındaki kanuna tevfikan yapılacaktır. Diğer bir kararname ile 11 kânunu evvel 1838 de intihap edilen mebü- san meclisi feshedilmişitir. Niyabet meclisince neşredilen bir kararname Hırvatlar eyaleti için ko- nulan ahkâmı diğer eyaletlere de teşmil etmektedir. Bu kararnameye nazaran eyaletler birleşebilecekler ve bunların arazi- sinde tadilât yapılabilecektir. Nazırlar meclisine mebus intihabı hakkında bir kararname neşretmek salâhiyeti verilmiştir. Niyabet meclisinin bir kararname- isi ile hazırlar meclisine matbuat ve | cemiyetler kanunu ile sair siyasi ma- | Biyetteki kanunlarda tadilât yapıl masını derpiş eden kararnameler is- Yeni eyaletin idaresi Belgrat, 27 (A.A.) — Dün akşam LANA İN © Beynelmilel vaziyetin vahametini arttırması ve İsiyasi şerait gözönünde tutulacaktır. şekilde temin ettiğini tesbit etmekte ve kanunu esasinin 116 inci madde- sine müstenit müşterek bir hükümet kurulması lüzumunu tasdik etmek- tedir. Hükümet bir Hırvat eyaleti ih. dası için alâkadar âmillerin tasvibi ile kurulacaktır. Hükümet devlet müşareketi teş. kilâtını hazırlamak üzere siyasi ka- nunlar neşredecektir. Save eyaleti ile .sahil eyaleti ve Dubrovnik, Huid, İlok, Brtçogtal, Şatz, Derventa, Travnik. Fojnika dai- releri Hırvatlar eyaleti ismini taşı. yacak olan mıntakaya bağlanmışlar. dır. Bu mıntakanın hudutları dev- Jet teşkilâtı yapıldığı zaman kati o- larâk tesbit edilecektir. Hudutların tayininde Iktısadi, içtimai, coğrafi ve Hırvatlar eyaletini alâkadar eden iş- ler için lefa kuvveti vali vasıtasile nasp ve azledecektir. Vali kral ve di. Arasındaki Askeri Paktlar İNGİLTERE: 1 — Fransa, Portekir. Tahietan, Türkiye, Misir ve İrak karşılıklı mli- dafna ve asker! ittifak muahedeleri ? — Belçikn, Romanya ve Yuna- nistana tek taraflı teminat, : 3 — Akdenizde stattikoyu muha- faza için anlaşma, 4 — Almanya ile iki memleketi s- Mikadâr eden meseleleri istişare yo” We hal delin anlaşına. FRANSA: 1 — İneiltere, Rusya, Lehistan ve Türkiye ile mikeri ittifaklar, 3 — Belçikayn'tek taraflı yardım teminatı, 3 — Tecavüz tehlikesi karşısında istişare için Romanya ve Yuyoslarya le anlasma. 4 — İngiliz - Alman islisare pak- “na mümasil Almanya ile pakt, RUSYA: 1 — Fransa ve dış Moğolistan e askeri ittifak, 2 — Alganistan, Çin, Finlandiya, Estonya, Letonya, Litvanya, Lebis- tn ve İtalya ile ademi tecavüz paktları, ALMANYA: 1 — İtalya ile sskert ittifak, 2 — Japonya, İtalya, Macaristan ve İspanya İle antikormintem pakt. 3 — Litvanya, Keloriya, Estonya, Danimarka İle ademi tecavüz pakt- ları, 4 — Slovâkyanın istiklâl ve ara- zisini müdafaa için teminat. İTALYA : 1 — Almanya ile askeri iMilak. 2— Antikamintern pakt. 8 — Rusya ile ademi tecavüz pak- Mi ayi 4 — Yügoslavya 14 bitaraflık pek- w 5 — İngiltöre ile Aztleniz stâtü- kosu yaktı. 6 — Siyasi ve diplomatik müzahe- ret yolu ile statükoyu İdame için Yunanistan ie anlaşma, Almanyada Harp İçin Hazırlık Yokmuş Mezunen memleketlerinde bulur- makta olan Fransız ve Alman konsos losları dün sabah şehrimize gelmiş. lerdir. Alman başkonsolosu Toepke, ken. disile görüşen gazetecilere şunları söylemişitir: “— Almanyanın her tarafı süküret içindedir. Tatli zamanı olduğundan halk sayfiyelere çıkmıştır. Askeri ha- zırlıklarda fevkalâdelik yoktur. Harp olacağını zannetmiyorum. Bütün #h- tilâfların konferans yoluyla halledile. bileceğini umuyoruz. Ruslarla yapilan anlaşma sulhü 'kuvvetlendirecektir. Danzig mesele. sinin de sulh yoluyla hailedilebilece- ğine şüphe etmiyoruz... Fransız konsolosu M Emöri de bir harbin çıkacağına ihtimal verme- diğini söylemiştir. e İzmir Fuarını Gezenler İzmir 27 (A.A.) — Altı gün zarfın. da döküzuncu enternasyonal “İzmir fuarını gezenlerin sayısı 145550 ye yete karşı mesuldür, varmıştır İÇYÜZÜ “FELE Üsküdar Devletler ----| Tramvayı Yazan: B. FELEK en Üsküdarın, vefalı bir çocu- ğuyum. Ne zaman doğrudan doğruya veya dolayısile Üsküdarı a- lâkadar eden bir bahis olsa ben mut- laka ilgilenir ve işe karışırım. Şu günlerde de yine Üsküdar tramvay- larının vaziyeti ve mukadderatı mev» zuubahs olduğunu gazetelerden öğ- renince bu yolda az çok kafa yormuş bir adam sıfatile fikrimi söyleme- den kendimi alamadım. Haberlerden anlaşılan şudur: Üsküdar tramvaylarının 750 hin lira borcu vardır. Alacaklıları ken- disini sıkıştırmakta, fakat idare bor- cunu ödiyememektedir.. Şimdi bu tramvayların nasıl idare edileceği keyfiyeti düşünülmekte ve İstanbul tramvaylarına eklenmesi mi, yoksa ayrı bir idare olarak Bele- diyeye bağlanması mı muvafık ola- cağı tetkik edilmektedir. Evvelâ şu tramvayların adıma Üs- küdar tramvayları denmesi abestir. Çünkü şebekenin en büyük ve paha- Lı kısmı Kadıköy ve civarındadır. İmdi, eğer bu tramvaylar hakkın. da görüşecek isek işe bunun tarih- çesinden başlamalıyız! Bu İramvay hattını Allah rahmet eylesin Şeyhülislim Hayri efendi Evkaf Nazırı iken WHarpten evvel yaptırmıştı. Ben o zaman bu hattı inşa eden dairenin başkâtibi idim. Hat birinci kısmı Üsküdar iskelesin- den Kısıklıya ve ikinci kısmı Kısık- lıdan Alemdağına kadar olmak Üze- re İki kısımdan ibaret olarak yapı- lacak ve böylece Alemdağı korusu #ibi dünyanın en güzel yerlerinden ve Taşdelen gibi yine dünyanın en helis su membalarından biri şehre bağlanacak, hattım iki tarafındaki böş arazi istimlâk edilerek güzel gi- zel sayfiyölerle oraları şenlendiri- lecekti. ' Harp patladı. Hattın birinci kıs. mi, kısmen elekirik santralile bir- likte âtıl Bir halde kaldı. Hattâ bir kısım arabaları da uzun müddet ga rajda bekledi durdu. Nihayet İstanbul Belediyesi evkaf- la bir itilâf yaparak orayı bir şirket halinde idareye kalktı. Munsif ol. mak lâzım gelirse iliraf etmeliyiz ki; sabık Vali Muhittin Üstündağ bu te- şebbüsüin daima zivan edeceğini ve bunun da İstanbullular | tarafından her sene 50 bin lira ödenmek sureti. le kapatılması doğru olamıyacağını söylemişti. Ne ise orası lâzim değil, Tramvay islemiye basladı ve tabli ziyan etti, Zaten bu milessesenin bir iki sene içinde kâr etmesini bekle. mek ham bir hayalden baska bir sey değildi. Evkaf bu ise teşebbüs ettiği #amân geniş bir plân tasarlamış ve Alemdağma kadar imar edeceği ara- zinin şereflenmesinden ve Tasdelen- den tanklar taşıyacağı savun hede. Tinden vesaireden istifadeler düşün- müştü, Bu fikir. hat Relediveve sarince tamamen değişti ve hattın istikameti tebdil edilerek bir şimendifer. bir vapur ve avrıca birde hususi otobüs servisile bağlı olan bir sahile doğru temdit olundu. Bunun icin de galiba dokuz vüz bin liralık bir istikraz ak. dolundu. Bu halile hat rivanda imis. Zivan- da olmasa bile borcunu ödiyemiyor- mus. Bana sorarennız hm hat vir- mi seneden evvel Prenklerin — Ren- table dedikleri kâr getirir hale gele- mez, Halbuki oraların bu hatta olan ih- Almanyanın ansızın bir tecavüz hareketine giriş- mesi ihtimaline karşı, Polonya, bütün tedbirleri- ni almıştır. Şimdiden 2 milyon asker silâh altın- dadır. Mütemadiyen de sevkiyat yapılmaktadır. Polonya Milli Müdafaa Meclisi, diğer bütün ihti- yatlara hazır bulunmalarını bildirmiş ve 24 saat zarfında bir milyon askeri daha silâh altına ala: bilecek şekilde bütün tertibatı tamamlamıştır. Franko, Sovyet - Mkila çekim imzasını ve anti. komintern paktın bozulmasını, Almanya ile olan mü- Basebetlerini biraz daha gevşetmek için münasip bir fırsat saymıştır. Bunun için, dahili harp bittiği gün. denberi Beriinin ısrarı üzerine ve mütehassıs namı altında İspanyol ordusunda alıkonulmuş olan Alman zabitleri, derhal geri gönderileceklerdir. > İngiltere, Süveyşte, Maltada, Cebelitarıkta bütün askeri tedbirleri tamamlamıştır. İngilterenin Ak- dniz donanması da kısmen Maltada, kısmen Ce- belitarıkta toplanmış ve emir bekler bir hale ko- nulmuştur. * İngilterenin ve Fransanın bir harp takdirinde Polon- yaya yapacakları yardımlara ait plân, üç tarafli ola. rak son bir defa daha gözden geçirilmiş ve kati şek. lini almıştır. Müttefikleri, icabında Polonyaya. silâh ve bilhassa tayyare yetiştirmek üzere tertibat almıs- lardır. tiyacı simendifer hattına muvazi ol. maktan ziyade amul istikametlerde idi. İmdi; hir hattı bir taraftan Kisik. lı - Üsküdar arasında isletirken, di ğer taraftan da Anadolu kıvrsı ve ha valisi için ve dediğim vihi daha zi. vüde sahile amut servisler vapan nt0- hüsler isletmiye teşebhüs © edilmeli idi. Bövlelikle daha az vara sarfede- rek nakliyat servisini daha vâsi bir sahaya tesmil imkânı hasıl olur. bem de şimendifer ve vanıra sebepsiz re- kabet edilmiş olmazdı. Ne ise, 'şimdi geri dönülmesi mümkün olmıyan bir hareketi bey- hüde tenkit etmiyelim. Bence Üsküdar ve Kadıköy hattı- (Lütfen savfavı ceviriniz)