3 Mayıs 1939 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 3

yy ——— : 3.99 BUGÜN Deniz Teslihatı arışı Yazan: Ömer Rıza DOĞRUL! H“ Hitlerin son nutkunu irat et- tiği sırada ilga ettiği mühim Muahedelerin biri, 1935 senesinin 18 haziran günü, o zaman Hariciye Ni Zr: olan Sir Samoel Hor ile Alman - Yanın Londra sefiri Von Ribbentrop Arasında mübadele edilen notalarla tolunan İngiltere - Almanya deniz anlaşmasıdır. Muahedenin esası, Al- man donanmasının tonaj bakım - dan İngiliz donanmasına göre yüzde İS nisbetini muhafaza etmesidir. O zamanki vaziyet ile bugünkü Yaziyet arasmdaki farkı tebarüz et tirmek için Sir Samuel Horun notası Da bir nazar atfetmek kâfidir. İngiliz Hariciye Nazırı iki hükümet arasın. da daimi ve sarih bir anlaşma yapıl diğını anlattıktan sonra bunun bü - in deniz devletleri arasında deniz teslihatının tahdidini kolaylaştırac ğını söylemişti. Fakat 1935 te dai mahiyette sayılan muahede, ancak 1939 senesinin nisanına kadar yaşa- Wakla, dalmiyet mefhumunun ne ka- dar küçüldüğünü ve ne kadar mana- sızlaştığını göstermiştir. Muahede - nin iki donanma arasında tayin etti- #İ nisbet de daimi mahiyette sayılı. Yor ve bütün Alman donanmasınm tonaj itibariyle bu nisbeti geçmeme 8 kararlaştırılmış bulunuyordu. Muahedenin ilgasma kadar iki ta- Yaf bu nisbet dairesinde hareket et- MİŞ hattâ, deniz mütehassıslarına gö- 7e, Almanya son dört sene zarfında Yaptığı deniz inşaatına rağmen, ha. Mi İngiliz donanmasının yüzde otuz beşi nisbetine varamamıştır. Ayni mütehassıslar, bu nisbetin kolay kolay ve bir kaç | sene içinde bozulamıyacak mahiyette olduğuna kanidirler, Çünkü modern zırhlılar kolay kolay inşa edilememektedir. Bir saffı harp gemisinin inşası, üç dört yıl sürüyor, ve bir kruvazör an- <ak üç yılda ve büyükçe bir muhrip iki yıl, hiç olmazsa bir buçuk yıl için. de insa, 9E4 suz BO nisbe- ii ihlâl ederek İngilizlerin inşa ka- bi daeş #şmak, ve yavaş yavaş on- “ra yaklaşmak imkân dairesinde de- gildir. , Muahedenin Almanyaya temin et- tiği mühim istifadeler vardı. Bunlar rın biri Almanyanın © donanmasını Yeniden inşa etmekte olması ve bu Yüzden bütün zırhılılarını en son sis- tem olarak ortaya çıkarmasıdır. Bu- na mukabil İngiliz O donanmasında modası geçmiş bir çok parçalar kala- caktı, Fakat Alman donanmasının İn - Biltereye karşı yüzde otuz beş nishe- tini muhafaza etmesi onun hesabına adetâ İngiltere ile müsavat mahiye - tindeydi. Çünkü Almanya bütün de- hiz kuvvetlerini Şimal denizinde top- layabildiği ve Kiel limanı vasıtasile Baltık deniziyle de temasım muha - faza ettiği halde İngilterenin bütün deniz kuvvetlerini bir tek stratejik hat üzerinde toplamasına Oimkân Yoktur, Bu da onun muhtelif O sahalarda muhtelif filolar bulundurmak mecburiyetinde o bulunmasından İ leri geliyor. Vaziyet bu bakımdan tetkik olunduğu takdirde Alman de- hanmasınm İngiliz donanmasına nis beti yüzde altmışa yükselmektedir. Muahedenin ilga edilmiş olması- Bs ve yeni bir muahedenin müzake- resi hahis mevzuu olmadığına göre İki taraf arasında deniz teslihatı ya" Tışının başlayacağına hükmetmek lâ- xn gelir. Fakat yukarıda anlattığı bu Yarışın vaziyeti bozması kolay değil- dir. Bilhassa İngilterenin inşa kud - retini yenmek, imkânsız sayılabilir. Yarış başladığı takdirde İngilterenin Yarışı kazanacağına hükmetmek he: halde bir mübalâğa teşkil etmez. KISA HABERLER | i KISA HABERLER . - .—.——. © Litterio İtsiyan şirketi, Tirandan Koçmek Üzere, Sofya İle Roma arasınfa temiz edilerek olan hava hattında bir tax Kibe uçuşu yaptırmıştır. 15 mayıstan baren Sofya ile Roma arasında haftada üç defa muntazam seferler yapılacaktır. © Paris ile Salgon arasında seri bir hava münakale yolu tesisine çalışan Fran- m? tayyârecisi Denis, Hindistanda Mitas- porun 50 kilometre garbinde yere inmeğe mecbur olmuştur. jöğle 1 Mayıs münasebetiyle Kızıl mey - danda söylediği nutukta ezcümle de- miştir ki: “Beynelmilel vaziyetin müthiş bir ihtilât arzetti nda, bütün dünya işçileri ve kapitalist memleketlerin bütün namuslu insanları Sovyeler Birliğinin müstemirren dünya barışı lehinde mücadele eden bir memle - ket olduğunu anlayacaklardır. Tersi- hi anlamakta menfaatı olanlar hariç olmak üzere bütün dünyaya malüm olan bir şey vardır ki, o da, işçi ve köylü ordusu barışın hakiki müda- fit olmuştur. Ve öyle kalmaktadır. Sovyetler Birliği ordusu, kuvvetli ve kudretlidir. Fakat Sovyet yuvasının eşiğine ayak basacaklar müstesna ol mak üzere kimseyi tehdit etmemek- tedir, Arzu edilmeyen böyle bir misafir ezilecektir. Faşizm tarafından tertip edilen 2 nci dünya harbi bütün dün- yayı istilâ tehdidi altında bırakmak- tadır. Bu ikinci dünya kıtalinin ge - nişlemesine mani olmak için yeşine çare şantaj usulleriyle hareket eden mütsarrizlara karşı konulacak haâki- ki kuvvettir. Sovyet milleti, onun partisi ve hükümeti bütün burları son hâdiselerden çok evvel derpiş ettikleri için gerçek surette kuvvet- W bir ordu teşkili yolunda her şeyi yapmışlardır. | mücadele ediyor, Fakat milletimi ayni zamanda mücadele etmesini de İbilir ve sever. Böyle bir mücadele - İde, tam ve nihai zafere kadar silühr elden bırakmıyacaktır. Kızılordu ve donanma kuvvetlidir, yenilemez. F: kat bu iki kuvvet Sovyet milleti adi- ni taşıyan muazzam ordunun yalnız öncüleridir. Böyle bir ordu (daima yenilmez bir kuvvet olmuş, öyle kal makta ve dalma da böyle kalacaktır. Kızılordunun geçit resmi Moskova 1 Mayıs münasebetiyle bir bayram manzarası almışir. Mey- danlar, eaddeler, resmi ve hususi bi- nalar bayraklarla donatılmiştı. Saat onda Stalin, Molotof, Kaga- noviç, Kalinin, Mikoyan, Andreef, Litvinof ve diğer rical tribünlerine geldiler. Stalin ve silâh arkadaşları halk tarafından hararetle alkışlan - dılar, Müdafaa komiseri mareşal Vo- röşilof stla geldi geçide kumanda © den mareşal Budyenny'nin raporu dinlendikten sonra geçit başladı. Geçit iki saat kadar sürdü ve çok parlak oldu. İNÖN Gnr. Veygandı Kabul Etti Ankara, 2 (A. A.) — Relsicümhur İsmet İnönü bugün saat 17 de gene- ral Veygandı kabul buyurmuşlardır. Kabul esnasında Hariciye (o Vekili Şükrü Saracoğlu ve Fransız. büyük elçisi Massigiy hâzır bulunmuşlardır. Genel kurmay başkanı mareşal Fevzi Çakmak da obugün general Veygand şerefine Ankarapalasta bir ziyafeti vermiştir. Ziyafette Fransiz büyük elçisi Massigiy, Ha - riciye vekili Şükrü Saracoğlu, milli müdafaa vekili Naci Tınaz ile mülli müdafaa ve genel kurmay, hariciye vekâleti ve Fransız büyük elçiliği er- kânı hazir bulunmuşlardır. Generâl Veygand şerefine Fran- sz büyük elçisi Massigiy tarafından bir ziyafet verilmistir. Mil Müdafaa Vekili Naci Tmaz ile kordiplematik hazır bulunmuştur. A Ş — ———————————— — Vorosilofun “Sovyet Ordusu Faşizmin Yaratmak Istediği Dünya Harbine Mani Olacaktır,, Moskova, 2 (A. A) — Voroşilof, “— Askerlik Londra, 2 (AA) — Askeri mü- kellefiyet hakkındaki kanunun met- ni evvelki akşam neşredilmiştir. Ka- nunda 20 yaşına gelen ve 21 yaşını henüz ikmal etmemiş olan bütü kek İngiliz vatandaşlarının İngilte- rTede bir askeri talim devresine işti- rak etmek üzere kaydedileceği tas- rih edilmektedir. Kayıt servisleri iş nezaretine tev- di edilecektir. Hizmet etmek yaşına gelen vatan- daş kaydedildikten sonra sıhhi bir muayeneye tâbi tutulacak, munye- neyi müteakıp, on günlük bir müh- let içinde, kendisine gösterilecek ©- lan mahallg gitmek üzere bir ihba- riye alacaktır. Bu suretle davet edilen gençler, Milis sıfatiyle hizmete alınacaklar ve 6 ay müddetle hususi bir talim devresi geçireceklerdir. Fasılasız de- vam edecek olan bu talim devresini ikmal edenler, üç buçuk sene müd- detle yardım kıtalarından © birinde veya munzam ihtiyat kuvvetlerinde hizmet edeceklerdir. Chamberlaln ve Samuel Hoare'in daveti üzerine bu sabah Londraya gelecek olan Şimali Irlanda Başve- kili Lord Craigavon, mumaileyhim ile birlikte askeri mükellefiyet ka- nununun bazı kısımlarını tetkik © decektir. Daily Herald müstesna olmak ü- z6ro bütün Ingiliz matbuan mükek lefiyet kanununu müsait bir şekilde karşılamaktadır, News Chronicle gazetesi, o hükü- metin (tuzakların en buyüğünaen kurtulduğunu yazmaktadır. Patcon- ları askerlik hizmetini bitiren me- murisrinı tekrar işe almağa İcbar eden madde ancak hararetle tasvıp edilebilir. TAN nutku 5 İisilterede Mecburi Kanunu - Nesredildi Bolmilel vaziyet üzerinde ani ve aşi- kâr bir tesir bırakmıştır. Yahudiler askere alınacak İ Londra — Avam Kamarasında bö yanatta bulunan Harbiye Nazırı Hor Belişa, Fi Yahudileri için, harp zamanında bunlardan memleketin | müdafaasında istifade etmek üzere bir kayıt defteri açılacağını haber İ vermiştir. * | Ticaret Nazırı Stanley hüküme - İtin yakında parlâmentoda bir kanun ilâyihası vererek vapurlar sahipleri - nin vapurlarını hurdâ demir olarak satmalarının menedileceğini ve bu vapurları yedek gemi temini için hü- kümete teklif eylemeğe mecbur kı - İlinacağını söylemiştir. Bu ( tedbire| sebep ecnebilere vapur satılmasının | önüne geçmektir. * İrlanda Başvekili De Valera bu- gün mebusan meclisinde yaptığı be- yanatta mecbur! “askerliğin şimali İrlandadaki altı vilâyette cebren tat- bikini İngiltere hükümeti nezdinde şiddetle protesto ettiğini bildirmiş- tir. pisitiş Araplar İngilizleri Sardılar Filistinde Bir Ayda 41 Arap, 14 Yahudi, Beş İngiliz Öldürüldü, Hayfa, 2 (A. A.) — Arap çeteleri Karmel dağı civarında İngiliz kıta- atını muhasara etmişlerdir. Çeteler Nasıraya hücum ederek şehre girmiş ler ve İngiliz taraftarı olan arap afle- lerinin evlerine ateş verdikten sonra şehirde iki saat kalmışlar ve bilâha-| re İngiliz kuvvetlerinin muvasaleti üzerine çekilmişlerdir. Kıtaat tele - fon hatları kesilmiş olduğundan da- ha evvel haber alıp yetişememiştir. © Hükümet fekrar vaziyeti ele al mıştır. Çetelere karşı çok şiddetli bir tenkil hareketi hazırlanmaktadır. * Hayfa 2 (A. A.) — Evvelki akşam bir askeri karakol ile bir arap çetesi arasıda ateş teati edilmiştir. Atılan bulunan mermilerden biri civarda bir manastırın penceresinden girerek bir İtalyan rahibesini yaralamıştır. * Nisan ayı zarfındaki tethiş hare- ketlerinin bilânçosu şudur: 41 arap, 14 yahudi, 5 İngiliz ölmüş, 26 arap, 23 yahudi ve 7 İngiliz yaralanmıştır. Bundan başka yahudi kolonileri ne 60 tecavüz yapılmış, petrol bo - rularında”4” yangın çıkarılmıştır. 950 kişi tevkif edilmiş, bunların 35 i as- keri emeye verilmiştir. Bun - ima mahküm olmuş turki bunun da ikisi “ affedilmiştir. Bununla beraber, nisan sonunda vaziyette küçük bir salâh görülmüş- tür, Hariciye Vekili Parti Grupunda İzahat Verdi Ankara, 2 (A.A) —C.H. Partisi Meclis Grupu bugün 2-5 —1939 saat 15 te Reis Vekili Hilmi Uran'ın re- isliğinde toplandı. Söz alan Hariciye Vekili Şükrü Sa- racoğlu, son hafta zarfında cereyan eden dünya siyasi hâdiselerini bunlardan bilhassa bizi enterese 6- den kısımları çok canlı ve vazıh şe- kilde izah etti. Saracoğlunun izahatını büyük alâ- ka ile dinliyen grup, bu beyanatı ta- imamiyle tasvip etti. Ve Tüznamede müzakere edilecek başka bir madde| bulunmadığı için ve'slikçe celseyo| nihayet verildi. ve GA Diğer cihetten kimse hizmetten is- tisna edilmiyecek ve hakiki demak- rasiler bundan memnun olacuklar- dır. Daliy Telegraph, kanunun kabul edilmesine gösterilen isticali tasvip! etmekte ve şöyle demektedir: piş edildiğini göstermektedir. Aske- Amerika âyan meclisi erkAnmdan | Borah (solda) ile Pitman (sağda) A-| “Bu hal icap eden bütün ciddiye-| merikanm bitaraflık kanununu tâdil| dir. Fakı Ziyafette Başvekil Refik Saydam, tiyle pek gayri müsyyen bir vazi-İ etmek münakaşasında iki ayrı cep- maddesi, dünden başlıyarak hüküm. Hariciye Vekili Şükrü Saracoğlu, | Yetin ve pek ağır taahhütlerin der-İ he almış birer simadırlar. Borah, A- merikanım Avrupa işlerine kati 4 Amerika Bitaraflığı (| Ne Maliyet Alacak? man “Cash and Carry” y Sini ver, malımı al” Mİ “bparâ- siyaseti tarafdarı- itsraflık kanununun bu den sakit olmtuştur. ri mükellefiyet kanunu bütün bey-İrette karışmaması İehindedir. Pit-|- ! Harp Olacak mı? Yazan: B. FELEK ereye gitsem: — Sen gazetecisin! o Kulağın deliktir. Ne iştiyorsun bakalım? Harp olacak mı? Diye soruyorlar. Evvelâ gazetecilerin kulağı değil cebi delik olduğunu tashihten sonra: — Barp olmayacak. Diyorum. Tabli, üstüme çullam « yorlar: — Neden? Neyle istidlâl ettin? Kim söyledi? Tarzında bir sürü şey daha soruyorlar. Ben bunların hepsine topyekün: — Ben bilirim, Elimde delilim yök amma içime öyle doğuyor. Diyorum. Tabii bu sözümü hafife alıyorlar, Kimisi: — Ona malüm olur!! Diyor, kimi- si de: — Aldırmayın atıyor. Diye mu - kabele ediyor. Bana sorarsanız - samimi kanan- time göre - bu uğurda söylenen söz- lerin çoğu temennidir. tahmin değil. Zaten insanların temennileriyle tah- minleri birbirine hiç uymaz. Benimle görüşenlere: — Harp olmayacak. Dediğim za- man: — Ne biliyorsun? Sunline eğer: — Dün akşam vapurda (Fon Rib- bentrop) İn görüştüm: o söyledi. Ce- vabını vermediğim için sözüme kan- mıyorlar amma benim İçime de höy- le doğuyor, Yalnız şurasını da hatır- Istayım ki; ben 1914 © harbinde de harbin olacağına hele bizim harbe gi- receğimize inananlardan değildim. İş tersine çıktı. Binaenaleyh zimmetime yazılmış bir E böyle hissiyatla | olmayacağı kestirilir mi? İnsanın e İlinde elbette bir takım donneler var- dır. Onları birbirine vurarak bir ne- tice çıkarmak icabetmez mi? Doğru söz! Lâkin gelgelelim, her- harp olup kes kanaatini söylerken elindeki kozları ortaya dökemiyor. Nitekim komşu bir devlet adimi da şu günlerde irat ettiği bir nutuk- ta: — Harp olmıyacağını size emni- mek için ne gibi delillere malik oldu- Eumu sormayınız! Yalnız şu kadar söyliyeyim: Hissiyatım beni aldat - maz, Harp olmayacak! diyor. Benimki hissiyattan da ileri. Harp olmak için silâhtan, cepha- neden, şundan bundan evvel harbi kazanmak ümidi olmak (lâzımdır. Yüni harbe girişmek isteyenlerin düş manlarını zayıf görmeleri İcabeder, Halbuki gün geçtikçe iş denkleşiyor. Bu denkleşme günün © birinde de - mokrasi blokunun lehine olarak ağır basmağa başlayacak. Bu ağır basma belki altı aylık bir iştir. O tarihten sonra artık aklen müstebat olan harp buğün için her an biraz daha ufalan bir (ur — tumeur) dur. Bundan bir kaç ay evvel ba sü - tunlarda yazdığım Avrupadaki (Ur) yapılan elektrik tedavisiyle ufalma- ğa başladı. Bu eski kıtanın ömrü var ve eceli gelmediyse bu hastalıktan kurtulması ümitleri çok arimış bu - umuyor, > Ankarada bulunduğum 'on gün İzarfında karilerimden gelmiş ve mat- baada birikmiş olan mektuplara ce- vap vermekte ve ekserisinin iltifat - larına teşekkür etmekte geciktim İ- tizar ederim. Saygılarımla. İsvişreden mektup Ve yet Horoz bahsine tekrar başka bir fırsat. la avdet edeceğim, Uzunca mektubumunu 48 evvelce almıştım. Lâkin - nevini tayin edemediğim — bu edebi eserden lâyıkı vechile istifade edemedim, hürmetler. Br İ KISA HABERLER | AŞ m gönderen Bay A, Misir mill müdafaa nazın, hafif si Tarla infilâk maddeleri ve wühimma' edecek bir fabrika toslaj için bir proje ha- urlamiştır. Dört ayda tahakkuk ettiriie- Gek olan bu proje, tahminen 050.000 İngi- Mz lirasına mal olacaktır, © Bürçestan alınan bir hüterde bildi vildiğine döre maarif nazırı Don Pefro Ssinz Rodriruez ile Franco arasında ci kan bir ihttat üzerine nazır azlediimiştir. © Almanyanın Tünün başktonsölom Von Biberstein ile refikası, Aoulnina yo- hunda Tunusa 10 kilometre mestfede bir imar sarpışması neticesinde ölmüşler- yetle söyliyebilirim. Bu teminatı ver” YP Kmde mziiii 0 Dilin cin