2 Mayıs 1935 Tarihli Tan Gazetesi Sayfa 5
2-5-935 İCMAL Çift kanat İngiltereyi, dünya denizleri- Ne, yıllarca, mutlak” hâkim kılan ir düstur vardı: Çift sancak ,En güçlü iki devlete muadil, bir deniz kuvvetine malik ol- Mak., İngilizler bunu şaşmaz bir Prensip sayarlardı. Bire karşı iki: kemmiyet üstünli bahriyenin keyfiyet Dü de katarsanız, İngiliz deniz hâkimiyetinin, İngiliz nüfuzu- nüun sırrını anlamış — olursunuz. Hele Büyük Savaştan sonra, Alman donanmasının yok olma- &ı, İngilizleri, denizlerde rakip- Siz ve pervasız bir kuvvet hali- ne sokacaktı. Ancak, yeni dün- yanın akıllara şaşkınlık verici azman ve genç kudreti, deniz - lerde, çarçabuk, İngiliz donan - Ması hacmine çıktı. İngilizleri, âmansız yarışın faydasızlığını anladılar; ister istemez deniz beraberliğini kabul ettiler. Böy- lece, Amerikan ve Japon deniz- ciliği mağrtr İngilterenin çift Sancak nazariyesini, ebediyen suya düşürdü, e Son yıllarda İngilizlerin raha- tını bozan korkunç bir heyülâ var: tayyare!.. İngiliz azmi bun- da da bir: Çift kanad Prensipi tatbik etmek istiyor- Gdu. Fakat Fransız ve İtalyan kanatları ğgünden güne artarken, Büyük Britanyanın uykusunu kaçıran kâbuslu bir haber işitil- di: Almanlar, anlaşılmaz bir el- çabukluğile İngiliz hava kuvvet- lerine muadil bir kanad ordusu yapmış!.. İngilizlerle, filen hava beraberliği temin etmiş.. İngil- terede bir telâştır koptu!.. Ya- kın tehlikeyi hisseden İngilizler derhal hava kuüvvetlerinin iki misline çıkarılmasına, müdafaa teşkilâtının — pekleştirilmesine, hattâ donanmanın arttırılması - na karar verdiler. Bu iş için mil- yonlarla altm sarfedecekler.. Bu kadarla kalmıyarak, deniz ve havada yemdi bir millf müdafaa proğramı yaptılar.. En mükem- Yi Vç udivruâr aCak.. — U€r mek ki hava yarışı çelik bir iraş de ile başladı, bütün hızile de- vam ediyor ve edecektir. Nere- ye varacağız?, Hava tabakaları- na kim hâkim olacak Şekispir'in dediği gibi: , İşte mesele bu!.. Herkes, havasını, yurdunu, emniyetini korumak kaygusuna düştü. Bundan daha meşru, da- ha haklı, dal«a söz götürmez bir hak olur mu? Yakın zamanda belki on bin Rus kanadı, beşer bin Fransız, İtalyan, İngiliz, Al- man harp kanadı ve öbür ulus- ların da o nisbette hava kuvvet- leri olacak!.. Avrupa göklerini yırtarak havalanacak belki yir- mi bin harp tayyaresi vdr.. Top ve mitralyöz taşıyan hava kru- Vazörleri!.. Ateş, zehir, ölüm Saçan sayısız çelik kanat!.. Ar- tık, deniz ve havada mutlak hâ- kimiyet yok!. Çift sancak ve Çift kanat yok!.. Herkes meşrü müdafaa vasıtalarile mücehhez! öklere çıkan bu dev kanatlar, bu dev kuvvetler karşısında ma- Sallardaki devler ne kadar cüce or!.. Yusuf Osman Bükülmez Tedhişle mücadele Cenevre, 1 (A.A.) — Uluslar rumu tarafından 1934 ilkkâ. hununda teşkil edilen “Siyasal işin men'i,, komitesi, dün toplanmış ve Belçika mümessi- li Karton dö Viart'ı başkan in- tihap etmiştir. Komite, siyasal tethişle mü- tadele için, arsrulusal bir anlaş- Mayı derpiş eden 9-12-934 tarih- Fransız teklifini kabul etme- € karar vermiştir. Bu teklif, ezcümle şu noktala- T ihtiva etmektedir: 'Pasaport muamelelerinin, i- kamet hîk;nm. memleket hari- Sine çıkarılmaların arsulusal İr fizamnameye tâbi tutulması, hususta imzalanması muta - #avver andlaşmanın tatbikini te- in edecek arsıulusal bir ceza esinin tesisi, SON HABER Danzig Meclisinde Dantzig, 1 (A.A.) — 7 ni- sanda seçilen yeni mebusan mec lisi ilk toplantısını yapmıştır. Sosyalist mebus Weber seçi- min meşruiyetine itiraz etmiş bunun üzerine reis bir karar ver mek salâhiyetinin münhasıran yüksek mahkemeye ait olduğu- nu söylemiştir. , Meclis, muhaliflerin protes - tolarına rağmen muhalefet aley hine müteveccih iç nizamname- yi kabul etmiştir. Meclis, münhasrran Nasyo - nal sosyalistlerden mürekkep di- vanını de seçtikten sonra âyana 26 muhalife karşı na: reyi ile itimat beyan b Bunun Üüzerine âyan reisi Grecisler son intihabatın ekse- riyetin nazilerde olduğunu isbat ettiğini, Dantzig teşkilâtına ri- ayet olunacağını ve Lehistanla anlaşma Ğiy"”"" devam edi- leceğini söylemiştir. ——— Balkan gazeteleri Bulgaristanda Yeni kanunuesasi Bulgar efkârı umumiyesi üze- rinde çok müessir olan müsta - kil (Zora) gazetesi (Yeni kanu- nu esasi) başlıklı başmekale - sind& şöyle demektedir: “19 mayıs 934 inkılâbı, neza- ret sandalyelerini pazarlığa çı - karmış olan partizanlığa karşı bir aksülâmel idi. Partizanlı yok etmek bir muvaffakiyettir. ve bunu muhafaza etmmek lâzım- dır. Kralın beyannamesinde, 19 mayıs ideallerinin yeni yapıla - cak olan kanunu esasinin temel lerinde yer tutmasından bahso - lunuşu da, bundan — ötürü olsa ristanın doğusundan — kalma, ve mileltin tasvibine mazhar ol- muş bir kanunu esasiden bahsor lunmaktadır. Büyük Tarnova kanunu esasisi Bulgaristanın do Buşundan az sonra ve onu do - ğuranların belli başlıları tarafın dan işlendiği için, bugün için o nun yalnız yeni zamana uydü - rulmast kalmaktadır. 19 mayıs- tan önce bu sütunlarda bahset - tiğimiz gibi, ya başvekilin salâ - hiyetinin genişeltilmesi, veya - hut kuvvetli merkeziyet usulü - nün meydana getirilmesi lâzım- dır, Partizanlık — yok edilerek, millet meclisine ekonomi mü - messilleri sokulmalıdır. Vekil - ler meclisi, başvekil ile adliye nazırını, — kanunu esasi işi ile meşgul olmağa memür ederken arzulanan ve hattâ lüzumlu o - lan şey de, fikirlerin beyanına daha fazla serbesti verilmesidir. fikirlerini anlatıyor Meşhur Sosyalist lideri Kris- to Pastokof (İskra) gazetesin - de şunları yazmaktadır: *“Kralın beyannamesinde, ye- ni hükümetin müstakbel hattı hareketi hakkında — işaretlenen izler vardır, Yarınki günün me- seleleri, her ne — kadar umumi bir çerçeve içinde de gösteril - miş olsa, söz, — kanunu esaside yapılacak olan değişikliğe aittir. Bu, milletin tasvibi ile olacak - tır. Milletin tasvibine mazhar ol mayan ve milletin iştiraki olma- yan bir idare, — bunun başında kim bulunursa bulunsun devam- lt olamaz. Kanüni bir rejim ku- rulamaz, Binaenaleyh, milletin reyine doğru gidilecektir..., Yardımsız kalanlar Şikago, 1 (A.A.) — Hükü. met, mahalli parlâmentoların yardımına iştirakten imtina et- mesi üzerine, bundan böyle ken- dilerine para yardımında bulun- maktan sarfınazar ettiği cihet- le, İllinocis'da 1.200,000 ve Mi- suri'de 600.000 kişi feci vaziye- | te düşmüşlerdir. gerektir. Beyannamede, Bulga - | Sosyalist lideri | müştur. şunlardır: İtalya ile mi son ihtimal, lif edecekleri zannolunmaktadır. Londra, 1 (A.A.) — Ciornale Ditalia'nın Almanyanın deniz inşaatı programı hakkında ver- diği rakamlardan bahseden Daily Telegraf gazetesinin de - niz muharriri Hektor Divater, diyor ki: “Mevsuk n deniz inşaatı programı şimdiye kadar neşredilen bütün tahminlerin ü edir. Ciorna- le Ditalia'nım verdiği rakamlar, hakikata yaklaşmamaktadır. Bilhassa Âlman zırhlıları, İtal- yan gazetesinin tahmin ettifin den çok daha büyük olacaklar - dır. Filonun umumit kudreti, | - Fransız Bahriye Bakanı Londrada Almanyanın Protesto Edilmesi Muhtemel Londra, 1 (A.A.) — Almanyanım denizaltı gemileri inşa et- mesi meselesi hakkında Fransa ve İtalya arasında henüz hiçbir müzakere yapılmamıştır. Fakat, bahriye birinci lordunun kızının nikâhında bulunmak üzere buraya gelen Fransız bahriye bakanı Piyetri ile John Simon arasında bugün Avam kamarasında fikir teatileri cereyan etmesi muhtemeldir. Piyetri, bahriye birinci lordu ile uzun bir müzakerede bulun- Londra, 1 (A.A.) — Kabine, bugün Alman silâhlanmasına karşı alacağı vaziyeti tetkik edecektir. Derpiş edilecek ihtimaller “Cenevreye müracaat, Stresa kararları mucibince Fransa ve akere ve Berlinc bir protesto notası verilmesi, Bu gerlerinden daha kuvvetlidir. Kabine, Avam kamarasında yarın milli müdafaa hakkında ya- prlacak olan müzakerelerden evvel bir karar vermiyecektir, Bazı muhafazakâr azaların, bu milli müdafaa programımın tat- bikinde yeni vergileri bertaraf etmek için bir istikraz akdini tek- oo ; Almanyanın Deniz Kuvvetleri Tahminden Çok Fazla Olacak talyan tahminlerinden — asgari 15,000 tonilato daha fazla ola - cak ve 110,000 tonilâtoya kadar yükselmiş bulunacaktır. İddia edebilirim ki, Alman harb ge mileri, şimal denizinde ve Atlas Okyanusunda ve Baltık denizin de muvaffakryetle faaliyete ge- çebileceklerdir. Baltık denizinin müdafaası için inşa edilmiş o - lan Alman cep kruvazörleri, yeni levazım almaya mecbur ol- madan çok büyük mesafeler ka- tedebilmektedirler, Bu kruva - zörler, 20 mil sür"atle 10,000 mil ve 13 mil sür'atle 18,000 mil ka- | tedebilmektedirler. Çinda dan takip etmetkedir. dıkları zannediliyor. Moskova, 1 Kızıl Amerika konsoloshanesi memurlarının da şehri ve konsolosluk evrakını da beraberlerinde götürmeğe hazırlan- c0c© Yunan divanı harplerinde Atina, 1 (Hususi muhabirimizden) —Dün muhalif parti lider- lerini muhakeme eden divanı, harpte müdafaa şahitlerinin din. lenmesine devam edilmiştir. Kafandaris ve Gonatasm müdafaa şahitleri suçluların isyanla alâkadar olmadıklarını söylemişlerdir. Gümülcüne üçüncü divanı harbi de i: çoök jandarmayı bir sene ile Üç sene a: nşıfıküm etmiştir. Bunların ekserisi Giritlidir. Yine Gümülcüne birinci ve ikinci divanları 28 zabiti 22 ile üç ay arasında muhtelif cezalara mahküm etmiştir. Ekserisi zabit olan 48 kişi beraat et- miştir. Selânik divanı harplerinde son kafile isyancıların muhake- melerine perşembe günü başlanacaktır. LA A Moskovada 660 tayyare uçtu Kamiinictler Pekin, 1 (A-A.) — Komünist kuvvetlerinin piştarları şehrin ancak 15 mil ötesinde bulunduklarından, Yunanfu'daki İngiliz, Amerikan ve Fransız kadın ve çocuklarından ekserisi bu sabah, trenle, şehri terketmişlerdir. Geriye kalanlar da mümkün olduğu kadar çabuk gitmeğe bakıyorlar. Komünist kuvvetler şehre 15 mil kadar sokulmuşlarsa da, hükümet kıtaatı, kendilerini yakın- terketmeğe ınla alâkadar olan bir nda hapis cezalarına l (A.A.) — Röyter ajansı muhabiri bildiriyor: Sa- bahleyin, 1 mayıs büyük askeri nümayişlerinin icrası sırasında, meydanda her sınıftan 660 tayyare uçuşlar yapmışlardır. Şevrole |abı-ikalarındargrev Detroit, - Amerika - 1 (A, A.) HN Şevrole fabrikası ame- lelerinden 2000 kişinin, hafta ba- şı'nd:ı başlamış olan grevleri, ay- ni şirketin Klevenland ve Çin - çinatideki Karadsöri ve bitiştir- me atelyelerine de sirayet ede- r_clg II.OÇD amelenin terki işga- lini mucip olmuştur, < Alman maliye nazır muavini Londrada Berlin, 1 ÇA.A.) — Mailyena- zır muavini Friç Reinhard, Lon- draya gitmiştir. mağa ve Londradaki Alman ko- huzurunda bir konferans vermeğe memur edilen Nasyo- nal sosyalist partisi hatiplerin - den biridir, £ . Reinhard, 1 ma | yıs bayramını hariçte kutlula - | Silâh ticareti Londra, 1 (A.A.) — Silâh ticareti ve hususi fabrikalar hak kında tahkikatta bulunmak için toplanan komisyon, bugün ilk toplantısını yapmıştır. İlk şahit olarak davet edilen Lord Seiil Ofşelvud, reis bulunduğu “U- luslar kurumu birliği,, azaları- nın,silâh imalât ve ticarcinin bir hükümet monopolu şekline ko- nulması ve daimi bir kontrola tâ bi tutulmasını arzu ettiklerini söyelmiştir, " İntihabat ve örf? idare Atina, 1 (Hususi muhabiri- mizden) — Yarınki Bakanlar heyetinde intihabatın haziranın ikisine talikine ve örfi idarenin pazartesi günü kaldırılmasına karar verilecektir. | Kanada civarında bir hava ingiliz, Fransız Müstemlekeleri Nevyork, 1 (A.A.) — Mebu- san meclisinin askeri encümen- lerine yolladığı bir beyanname- de Roosevelt, başka milletler tarafından hasmane telâkki edi- lebilecek her türlü neşriyatı dur- durmak için, icabı takdirinde kendisine bahşedilmiş olan ordu ve donanmanın başkanlığı nü fuz ve salâhiyetini istimal ede- ceğini bildirmiştir. Roosevelt, bazı ordu. erkânı- nın ve ezcümle erkânı harhiye reis vekili general Kilburn'un, ü harekesi ihdası ve zaruret basıl olduğu takdirde İngiliz ve Fran sız müstemlekelerine vaz'iyet edilmesini tavsiye eden beyana- tına işaretle bunların ne haliha- zırdaki hükümetin ne de bizzat kendisinin siyasasını asla ifıde etmediğini söylemiştir. Mumai- leyh ilâveten demiştir ki- “Amerika hükümeti, Ameri- kanın her hangi bir yabancı dev letle mevcut dostluğunu ihlâl etmek ihtimalini derpiş eyle- mektedir.,, Roosevelt, beyannamesinin bir suretini, bu yolda hareket et. meğe mecbur kaldığından dola- yı esef beyan ederek harbiye ne- zaretine göndermiştir. Avrupada 1Mayıs (Başı 1 incide) | ler, saat 8,30 da 1 Mayıs bayra- mının başlangıcında hazır bulun müş ve 7 dakika kadar boğuk bir sesle nutuk söylemiştir. Mumaileyh, demiştir ki; Üüyük bir devrenin tecrübe- sini yapıyorsunuz, Bu devre Al- manyanın yeniden doğuşudur ve bu tecrübe Almanyanım ec - | nebi memleketler karşısmda ziyetini tahkim' ve tarsin için şarttır. Yakm bir istikbalde Al- manyayı bir takım fırtınalar ve bulutlar sarabilir, fakat bütün bunlar, bizi Şaşırtmayacaktır. Siz, Almanyanm istikbal ve em- manda cesaret timsali olan Al- manyayı selâmlryorum.,, Viyanada komlnistler Viyana, 1 (A.A.) — Polis bu g!in_ Viyanadaki bütün koml - nist mahafiline baskınlar yap - mıştır. Beş yüz kişi tevkif edil- Miştir. Araştırmalar, komünist oldukları sanılan bir! hay - dutlar tarafından dün akşam Brigitenau'da bir bomba atıl - ması yüzünden icra edilmiştir. Başvekâlet yüksek memurların- dan doktor. Thanhofer ile bir polis memurunun ve iki genç !uzuı ağır sürette yaralanmasını intaç eden bomba infilâki, bir polis devriyesinin önünde vâki olımuşı_ur. Bay Thanhofer'in sıh hi vaziyeti fenadır, Barselonda tevkifler Barselon, 1 (A.A.) — Birçok sendika mensupları tevkif edil. miştir. Gece yarısına doğru, tramvay muhavvilelerinden bi- rinin içinde bir bomba patlamış tır. Tramvayların işlemesi inkı- taâ uğramıştır. Barselon resmi makamatı ile zabıtası, General Lopez Öchoa'ya karşı vaki olan suikasd teşebbüsü hakkında hâ- 1â ketum davranıyorlar. Bu Süi- kasdin Müteşebbisleri, Kral ta- raharlarmdun. maruf 4 kişidir. Bunlar, tevkif edilmişlerdir. Viyanada mahküm sosyalistler affediidi Viyana, 1 (ALA,) —1 Mayıs milli bayramı münasebetile rad yo ile neşredilen bir nutukta. propaganda teşkilâtının hükü- met komiseri Miralay Adam yalnız vatanseverler cephesinin umumi tonlantılar yapmak hak kıma malik olduğunu tebliğ et. miştir. Miralay, bundan sonra başbakanın, 195 siyasal mahkü- tahminler hilâfına olarak Hit - niyetinin zaminleri olacaksınız, Ben, sizlerde iş, sulh ve ayni za- SOFYA MEKTUBU Vidin'de yaşayan Irkdaşlarımız Sofya, (Hususi muhabirimiz yazıyor) — Vaktile Pazvandoğ- lu namındaki bir sergerdeye hü- kümet merkezliği eden bu tarihi şehirde birçok ırkdaşlarımız ya- şamaktadır. Bunların * şefkat ,, adını taşıyan güzel bir kütüpha neleri vardır. Halil İbrahim bi- raderler tarafından vakfedilen emlâk ve paralarla idare edil - mekte olan bu çok zengin kütüp haneye yalnız Türkler değil, ya hudiler, Bulgarlar dahi devam etmektedir. Türklerin zengin cemaat em- lâki vardır ki, mekteplerin va - ridatını bunlar vücude getirmek tedir. Vidin, pek çok Türk münev - veri yetiştirmiştir. Bunlardan bazıları Bulgar üniversitelerin - de, bazıları da Avrupa üniversi- telerinde okumuşlardır. Güzel ve şirin Tunanm kena - rında meydana getirilen güzel | bir bahçesi ile daha güzelleşen Vidinde, çok güzel tanzim oltu- nan bir pazar kurulmaktadır. Pazar yerinde dolaşanlar. bul- garca, türkçe, yahudice, erme- nice, romence, sırpça, fransızca, macarcayı duymaktadırlar. Yerinde çok mükenimel bir tiyatro binası vardır. ki, Bul- garistan dahilinde bunun daha bir eşine rastlamak zordur. (Viktorya) nammdaki bir spor sahasından geçerek Tuna kena- rından biraz ilerleyince eski za- man derebeylerinden Pazvant- oğlunun vaktile kendisine sa « ray olarak yaptırdığı ve bugün hapishaneye çevrilen binanın ö- nüne çıkılır, Eski Bulgar Başve- kili Istanbuliskinin, harbıumu - mi esnasında tam dört sene mahpusiyet hayatı geçirmiş ol » duğu bu çökük binanın arka ta- rafında (Babavida) kalesinin yüksek ve insana haşyet veren dört tane kulesi görülür. Kule - lerden uzanan koyu gölgeler sa Yeraltı mahzenleri, korkunç kin, sakin akan güzel Tunanın dalgaları arasına karışır gibi o- lur. Kalenin yapılışı, tamamile bir derebeyi köşkünü andırmak- tadır: Yer altı mahzenleri, korkunç merdivenler, rütubetli kalm taş dıvarlar, kan kokan yollar... Bil- hassa şarkı cenubi — ciaetindeki kule çok merak verici ve şayanı tetkiktir, Bu kulenin içinde Paz- vantoğlu idam mahkümlarını öl dürürmüş.. Boğazına kadar (yu- laf) ile doldurulmuş olan kule - nin içine idam mahkümü tepe - den bırakılır yavaş, yavaş, yula- fın içine dalar ve boğularak di - be kadar vardıktan sonra kule- nin mahzenindeki küçlük bir de- mir kapırdan çekilip çıkarılarak Tunaya atılırmış. — Kulenir: te- pesindeki top ise, bir kuru sıkı ile, Pazvantoğluna, emrinin ye- rine getirildiğini bildirmiş... Mahmud Necmeddin mu affettiğ lemiştir. Bu mahkümların 193 ü, 1934 şubatı sosyalist ihtilâline iştirak etmiş lerdir. Bugün siyasal suçlardan hapiste bulunan 145 mahküm vardır. 1934 sosyalist ihtilâline iştirak etmekle maznun ve şim- di tecrid kamplarında bulunan iŞÇi ve memurlar iaşe masraf- larını ödemeleri ve 1-5 tarihin- den itibaren siyasal tavır ve ha reketleri hiç bir şikâyete sebe- biyet vermemesi şartile, serbest bırakılacaklardır. Hükümt, cezaları beş sene kü rek mahkümiyetine kadar varan şubat ihtilâlinin diğer maznun- larının da affını Cumurreisin - den istiyebilecektir.” Ancak bu af, hükümet kuvvetleri mensup- larma karşı katil cürmü ile maz nun bulunmıyanlara inhisar et- tirilecektir. Miralay Adam, hükümetin, beş seneden fazla kürek cezası- na mahküm olanları da affını dü şşınmekte olduğunu söylemiş « tir. Maamafih bu son sımıf mah- kâml.ırın Serb st brrakerİmeaları, gayri kanuni propagandanın ve yeni karışıklık tehlikelerinin a- zalması ile alâkadardır.
