24 Temmuz 1939 Tarihli Son Posta Gazetesi Sayfa 2

Klirig sisteminin Tekâmülü Yazan: Muhittin Birgen ms | ngilizce bir kelime olan Clearing I - Kliring . bankacılıktar çok istifa. de etmiş, fakat, bankacılığa az kelime vermiş, yani onun esaslarım kurmayı başkalarına bırakmış olan İngilizlerin, Londrada dünya banka muamelelerini toplıyan bir muameleye koydukları ad. dır. «Temizleme», «atsfiye etme» mana.| larma gelen bu kelimenin ifade ettiği muamele, bütün dünya bankalarının, kendi aralarında, muhtelif paralar o ve vihitelif hesdblar Üzerine yaplıkları mu. ameleleri. Londra banka piyasasında tas. fiye etmelerinden ibarettir. Bu nevi tas. fiye muameleleri de sade Londrada ya. pılmaz. Belki de her memlekolte banka. tar, bulundukları merkezlerde birbirleri arasında ayni nam altında muamele tas. fiyeleri yaparlar, Kelimenin ingilizçe olması, bizzat mu. amelenin bir İngiliz muamelesi olduğu. mu gösterir. Yeryüzündeki geniş iktisadi ve mali bakimiyeti sayesinde İngiltere, bütün dünyanın #ktissdi ve mali muame. / lelerini bu üsulile tedriçi surette İngil. tereye çekmiş, bununla İngiliz para pi- yasasına muazzam istifedeler temin ey- lemiştir. Bu hâdiseyi başka bir tarzda) iade edersek şöyle diyebiliriz: Bütün dünyada cereyan cden banka muamele. lerinin nihal surette Londrada temerküz etmesinden İbaret bir para hâkimiyeti, Bu bakimiyet, İngiltereye dünyanın baş. sarraflığı mevklini verir. o Başsarraflık demek, çok uzaktan da olsa, dünyanın cebine hâkim olmak demektir. Dünya, harbilen evvelki gibi, her mem. leketin cirmine göre, az veya çok zen. gin bir dünya olsaydı, bu hâkimiyet hiç bir taraftan belli başlı bir itiraza uğra. maksızın böylece devam edip giderdi. Fakat. hanb sonu dünyasının bazi millet. leri #ktısad ve maliye bakımlarından, fazla kuvvetten düşürmesi, büyük buh. ran esnasında bunlardan bazılarının kendi iktısadi ve mali istiklâllerini mü, dafaa için bir takım çareler aramaya koyulmalarını intaç etti. Bu aramalar esnasında, kliring usulünün büsbütün başka bir tarzda tatbikinden ibaret bir usul keşfedildi. Bugün, bir takım mem. eketler arasmda tatbik edilen kliring sistemi, İngilterede icad edilmiş bır silâ. tun oradan alınıp, başka bir tarzda ve İngilterenin riyaseti altında hareket ©. den, altın esaslı liberal para piyasasına karşı ve kısmen midafaa, kismen de ta. arruz aleti olarak kullanmasından iba. rettir, Bu si)âhı bu tarzda kullanmayı 929 buhranının mühim günlerinde, sırf hâ. diselerin sevkile tecrübe ettiler; fakst, ona kat'i şeklini veren, kliringi evvelâ bir müdafaa, sonra da bir tecavüz silâhı haline getiren hareket Almanyadan çık. tı. Doktor Sdhacht. bu hareketi sistem şekline koyan adamdır, Onun bBalefi 6. Jan doktor Funk bu sistemi yeni ilâveler. Ye muntazam bir nazariye haline koydu ve şimdi, dünyanın mühim bir kısmı bu sistem içinde dönüp dolaşıyor. Biz de oradayız. * Kliring sisteminin lehinde de, aley. 'hinde de #Oz söylemek kabildir. Fakat, böyle nazar! ve kısmen de metafizike ka. çan bir mütalea silsilesine girecek yerde sırf hâdiseler üzerinde durmak İstersek görütüz ki, bu sistem, kendi kendisini etrafa yavaş yavaş yaymaya, fakat yayı. lırken de sırf kendisine mahsus orijinal bir nizam vücude getirmeğe muvaffak olan yeni bir enternasyonal mübadele rejimi şeklini almaktadır. Bu sistemden şikâyet edenler, biran evvel bu rejimden kurtulup serbest para nizamına geçmek istiyen milletler bile, yakalarını onun e. İlinden kurtaranyorlar. Sistem iyi de disa, fena da olsa vakıâ budur. Kiiring sistemi ilk defa olarak tatbik edilmeğe başlanıldığı zaman, hemen he. men her memleket bunun geçici bir mü.| dafaa usulü olduğunu zannediyordu; 928| sonlarmân Amerikada patlıyan büyük dünya iktısad ve malive amı, tedri. cen diğer memleketleri sarsmaya ve bun. lardan zayıf olan bazılarını devirmeğe başladığı zaman. denize düşüp te yılana sarılan İnsanlar gibi, bazı memleketler ellerine geçen bu sisteme, can korkusile «e? attılar, Fakat, kim bu tahfa parçasına sarıldıysa, kısa bir zaman sonra, selâme. Bir gün «Çiçeron» a sormuşlardı: — Bazan hareketlerinde çök mutedif görünürsün. bazan da büsbütün beşka adem olur, ifrata gidersin, sebebi nedir? Çiçeron şu cevabı verdi: — Mutedil cavrandığım günler hayatta Bum günlerdir, ifrata vardığım zamanlar İse hep bedbaht olduğum devirlere tesadü? eder, İnsan hayatında içinde daima itidal mes'ud oldu. Bu çin daktilosunda Yazı yazabilir misiniz? er Hergün bir fıkra Üçünüz için Hasis bir İskoçyalı davasını bir e. bukata vermişti. Avukat davayı ka. zandı. İskoçyalı davanın kazanıldığı gün avukatın yazıhaneşine gitti. Ma. sasnının üstüne bir lira bıraktı. Avi. kat şaşırmıştı, Müşterisini mahcub ; etmek istedi: —Bulira benimiçim mi, kâti. bim için mi, yoksa uşağım için mi? Hasiş İskoçyalı cevab verdi; — Ben kimsenin hakkını yemek is. : temem, bu lirayı üçünüz aranızda : pay edersiniz! diye bıraktım. i AV Bu gördüğünüz daktilo al Çince olarak tertib edilmiştir. Üzerin .|X, . “20 inci asrın tılısımı,, de tam üç bin tane harf var. Bunlara sadece bir göz gezdirmek bile insanın başını ağrıtır. Bu makinenin başında duran Çinli, bir muharrirdir ve Lon - drada yapılacak festivaller için yazâr ğı komediyi temize çekmektedir. ————————— te çıkıp onu elinden atmak istiyordu. Fakat, hâdiselerin inkişafı böyle olmadı. Önce rasgele yakalanmış bir tahta par. z çası telâkki edilen bu sistem, yavaş ya.| <<. DO vaş inkişaf etti, bir sistem şeklini aldı. N > wi Bugün ondan kurtulmak belki de imkân.) , Film âleminde, en güzel gözlü ola - sız bir bal oldu. rak Myrna Loy'u ( göstermektedirler. Dünya buhrânının felsefi derinlikleri. Mahzun, mağmum ve manalı gözleri ne dalmak, uzun bir mevzudur. Zaten (le bakanları derhal büyüleyen bu göz- zaman parlamaya, Mrata gitmeğe müheyyadır. Bunun için. dir ki dedbaht olduğunu bildiğimiz adamlara karşı daha mülâyim davranmalı, şidrietli hareketlerini mazur görmeli. | “yap dalya boğlkiser Bi Sözün kısası Haydi gidelim çanı ERİ ünkü gazeteler, tramvay, Tü, nel şirketleri Umum Müdürü. nün tramvay işçilerine gönderdiği bir ta. mimden bahsettiler. Bu tamimde Umum Müdür tramvay işçilerine halka nazik müamele etmelerini, yolcular boşanma. dan, binecekler binmeden tramvayların | | hareket ettirilmemesini bildirmiş. Tamim | hilielina hareket edenler şiddetle cezalan, İ öleceğine Şirket zamanının kötü bir an'anesi de şirketle birlikte tarihe karışmış oluyor? * Vatmanın fena'bir huyu vardı. Durak. »sandet> teskin edici bir ilâç, «bei. baht: ise rubunun üzerinde mütemadiyen şaklayan bir İtadurmakten pek huşlanmazdı. Gerçi «kamçis dir, Mes'ud adam bülün varlığını saran sükün mecburi durakta mecburen durduğu va. Ye hareket eder, bedbaht Olan ise her İKidi arma. durur durmaz sinirli sinirli çan çakmaya başlardı: — Dan'dan dan.;, na bakmaz, binen var mı, inen vir ma. Iikadar olmazdı. “Zili çekerdi, — Çi Zil sesini duyan vatman hemen tram, vayı hareket ettirirdi. İnmeye hazırlan. Bryantini icad mış olanlardan çoğu içeride kaldıkları gi. bi, bir ayağı Yerde, bir ayağı basamakta İoinişmika da yaru yıyarlnanlar, sele, Yenenler olurdu. Her şeye rağmen gene tramvaya binmek istiyenler hareket et. miş tramvayın arkasından koşar, içlerin. den aihyabilenleri atlarlardı. Çocuğu tramvaydan irmiş, kendi tramvayda kal xeaş bir kadın bağırırdı: — Ayol dur, çocuk indi, ben kaldım. Tramvayın peşinde koşan yaşlı erkek bağırırdı: tramvayda kaldı. Yol bik mez, biraz duruverin de insin.. Vatman hiç oralı olmazdı. Kondoktör, Üstelik dışarıdan bağırana güler; içerdet — Dur dur! Diyene: nerede idi, çabuk davransay. din.. burası komşunun evi değli, tram. vay!... eden adam İngilterede Birmingham civarında HM adında bir İngiliz eczacısı bundan n üç sene evvel 2 İngiliz Brası ile kur * duğu eczacılık bugün 4 ağu ini 600 bin İn Yalnız bir noktaya temas edeceğim. giliz lirasma satmıştır. Bisikletlere kar| vamvayı hb. çi v yı hareket ettirmek kondoktörün pit ve yağ yapmakla işe başlayan açık| vazifesidir. O zil çekmeyince tramvay göz İngiliz, 1904 senesinde (dahiyane) hareket edemez. fakat şu da var ki yol #ikrile bıyık pomadları yapmış, daha|çular tamamile inip binmeden tramvayı sonraları dg, sokakda herkesin saçları-|ların bareket etmelerinin kabahatı kon. ni su veya zamkla taramış bir haldeldoktürden ziyade vatmandadır. Çünkü gezdiklerini görünce, aklma briyantin | vatman, durak yerlerinde; çan çalarak, kondoktörü hareket zilini çekmeye teş, Jyapmak gelmiş; bunları berberlere ilk bütün bu sistemleri! bir taraftan kurup, lere Holivudda, -20 inci asrın tılsım» inşa edip yükselten, diğer taraftan da bi | SE Yerin mmm rer birer yıkıp bozan insanlar, felsefi) geklif reddedilmedi, bir tetkik mevzuu görüşlerle değil, hâdiselerin sevkile ha.! olarak ayrıldı. Demek, bu sistem henüz reket ediyorlar. Fakt, biz şunu söyliye.| zeval halinde değil, inkişaf safhasında, biliriz ki kliring sistemi, bidayette zan.İdır. Daha şimdiden. bu sistemin hendesi nedildiğinin hilâfına olarak, bugün mu.| gekillerinden bahsediliyor ve yeni yeni ayyen bir buhran zamanının geçici bir ıstılahlar konuluyor: İki taraflı kliring, nizamı olmaktan çıkmış, yeni tarzda birlüç köşeli, dört köşeli veya çok köşeli kli. beynelmilel mibadele sistemi mahiyeti.| ring tabirleri ağızlarda dolaşıyor, garete ni almaya başlamıştır. sötunlarna, kitab sayfalarına giriyor! Bizi bu fikre sevkeden birçok müşa-| Netice olarak şunu görebiliriz! Kliring hedeler arasında son zamanlarda Şunu| sistemi yavaş yavaş ortadan (kalkacak görüyoruz: Geçenlerde Kopenhag'da mu.| muvakkat bir mübadele usulü olmaktan tad içtimalarından birini akteden enter. çıkmıştır. Belki de dünyanm, hiç olmaz. nasyonal ticaret kongresinde bazı mem.) ga mühim bir kısmında hükmünü daha leketler, Kliring usullerinin yalnız İkİ| bir zaman muhafaza edecek olan bir ni. memleket arasında yapılan mübadele an.| zam şeklini alrmatır. Henüz onun bü ma. laşmaları şeklinde kalmayıp, birkaç| hiyeti kat'i değilse bile öyle bir gidişiçin. memleket arasında birden aktedilen|de bulunduğu muhakkaktır. Şü halde mushedelere doğru inkişaf etmesini tek-| bundan kurtulma zamanını — bekliyerek Mf ettiler. Eğer kliring bahsindeki eski | muvakkat tedbirler içinde çalkalanmak. fikirler devam etmiş olsaydı, böyle bir|tansa bu usulü, en faydah şekilde kul. teklif nihayet, hürriyeti herkesten Çok) lanma çarelerini aramak belki daha ha. önce gayet ucuz satmış, eczacılara, ıt. rıyatcılara asla yanaşmamıştır. İngiliz vik eder. Halkın rahatı, halkın hayatı düşünülerek verilen kararın. sekteye uğ. ramadan tatbiki için vatmanı da Jurali (Bulunmuş, genç Komünistler Birliği u- seven töccarların teşkilâtı olan bu en-İ yılı dur. Muhittin Bigün temasyonal organ tarafından derhal red. dedilmiş bulunmak icab ederdi. Halbuki İSTER İNAN, İSTER Bir arkadaş anlattı: — Eşten dosttan gördük, biraz da ihtiyaç hâsıl oldu, bir buz dolabı olalım, dedik. Kolay sanmayınız, gazetelerde ilânı görürsünüz, fakat bulamazsınız, her neyse güç hal ile bir tane tedarik ettik. Fakat sen misin alan? Bizim elek. trik earfiyatı arttıkça arttı, başkalarına sordum. Onlarınki ile bizimki arasında dağlar var. Bir mütehassısını getirt. tim, dolabı muayene ettirdim. fazla cereyan sarfetmesi bir İSTER İNAN, yır, hiçbir arızası IS BER bozukluk neticesi midir? Onu anlamaya çalıştım, fakat ha. oldu. Dün gece sıcaktan uyuyamamıştım, bir bardak soğuk $u almak üzere aşağıya. İndim, ne görsem beğenirsiniz? Hizmetçi odasında bunalmış, buz dolabının bulunduğu yere bir yatak sererek yatmış, serinlik versin diye dolabın ka. pağını açarak açık bırakmış, fazla cereyan sarfının tek sb. bebi bundan ibaretmiş..» a ı piyasalarına sürdüğü esanslar da pek yerlerinde: rağbettedir. Hill senede safi olarak 18| . #faydi gidelim! bin lira kazanmaktadır. o Yeni sattığı|. Çanımı çalmaktan menetmelidir. şirkette, heyeti idare reisi olarak kala- mi Dİ i cak ve buradan da senede 5 bin İngiliz lirası alacaktır. Erminönünün yeni şekli ar ke ee Eminönünün talbikatı plinma son şek Moskovada spor şenlikleri|ii verilmiştir. Gümrük binasının sırasın. daki dükkânlar istimlâk edilerek yıkı) Moskovadan bildirildiğine göre 6 |dıktan sonra buraya otomobil ki ya yi milyon vatandaş, icab eden spor imti-| pılacaktır. Bminönünden itibaren Bahçe, hanlarını vererek, «iş ve müdafaaya #- İkapıya doğru gidildiği esnada sol taraf « made» olduklarını tasdik eden alâmet. | taki sıra dükkânlar yıkılarak cadde birası leri takma sal&hiyetini almışlardır. Kı. | daha genişletilecektir. zılmeydanda yapılan ve 40 bin kişinin| oYenicamiye sed üzerinde duruyormuş #tirak ettiği spor şenliklerinde, Stalin, | gibi bir şekil vermek için şimdiki tahta Kalenin, Molotof, o Voroşilof da hazıriseiler kaldırılacak, altmış santim yük sekliğinde karo şeklindeki taştan sed ya. pılacaktır. mumi kâtibi Mihailof, Sovyet Rusyal!...... TAKVİM halkının her an vatanlarını müdafaaya hazır bulunduklarını bildiren bir nu -| tuk söylemiştir. INANMA! yoktu. Merakımı haileden bir tesadüf ANMA! kümenin