26 Haziran 1941 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 7

i» 3 TİYATROYA DAİR Yazan: Burjuva Jantiyom — Molyerin 1670 da yazdığı Burjuva Jantiyom piyesi rakslı bir komedidir. O ta- rihde Paris» gitmiş olan Osmanlı sefiri Müteferrika Süleyman Ağaya gösterilmek için hazırlamışdır. «On dördüncü Lüi» nin emrile Moliyer tarafından yazılan bu eşerin beğ tesini « Lolli» vücude getirmiştir. Eserin kahramanı olan Mösyö Jorden çok cahil olduğu kadar çokda zengin dir, Burjuva sınıfına mensub bir insan olan Jorden asıl- zadelerle münasebette bulunmak hevesindedir. Bunun için dans, mu: siki, iskırim dersleri alıyor. Mösyö Jorden kızının nişanlısını «Asılzade değildir» diye reddediyor. Nihayet kızın nişanlısı Kleont bir çare bu- luyor, tebdil kıyafet ederek Türk Padişahının oğlu oluyor. Jordenden kızı istiyor. Asılzadelik için deli olan Mösyö Jordene «Mamamuşi> lik yani Türk asılzadeliği teklif ediyorlar. Merasimle Müftü Jorde- ni «Mamemuşi» yapıyor sahte Türk Şehzadesi de Lusili alıyor. Kome- di düğün münaşibetile şarkılı bir bale ile nihayet buluyor. Bu ko- medi zamanının ahlâk temayülâ- tını tenkid bakımından çok kuy- vetlidir, Korney — Fransız trajedisinin babası olan «Piyer Korney» 1606 da Fransa da “ Roan , da doğdu. İlk önce Papas mektebinde okudu sonra hukuk tahsil etti, Korney 29 yaşında ilk eseri olan (Mödde) yi neğretti bir sene sonra da «Cid> trajedisi şaire büyük bir muvaffa- kıyet temin etti, Bundan sonra sırasile «Horace», Cinna, Polyeucte gibı üç şaheserini vücude getirdi. Korney bu dört eseri ile Fransa edebiyatında müştesna bir mevki 5S. Nahit BİLGA aldı. Korney 78 sene yaşadı. 45 sene edebiyatla nreşgul oldu bu müddet zarfında bir çok tirajedi- ler ile bir komedi yazdı. Korney trajedilerinden başka dini muanzu- meleri « lirik » şiirleri de vardır. Voltaire, Korneyin eseri için “ruh işün bir büyüklük mektebi, oldu- gunu söylüyor. 51 sene evvel — Şehzadeba- gınde iki tiyatro kapısında müşte- riler arasında; «Abbülrazak sakal- lı herifin kafasına gaz tenekesini amma indirdi ha... Abdülrazak efendisi Küçük İsmail efendiye amma cinaslar yutturdu ha... Kantocu karıda di ama ne bö- cak var... -— «Şu Manak öyle feryad eder ki adamın yüreğini — (Sözünü keserek) canım o birşey mi Aleksanyan öyle güzel adam öldürürki heni insanın (gel beni de öldür be adam ) diyeceği geliyor... Fransada tiyatro — Fransada hükümetin mürakabesi altında o lan « Komedi Fransez> « Odeon» «Opera» “Opera komik, den baş- ka yüzlerce avangar tiyatro vardır. «Koklen Kade» bir makalesinde ( Fransada tiyatro öyle bir amil- dir ki, isterse ilânı harb eder.) diyor. Ondördüncü Lüi zamanında Komedi Fransez tesis edilmiştir. Bu, tiyatrolarıuın en etkisidir. Birinci Napolyon meşhur Mosko- va seferinde ordu oldukça perişan bir halde iken üç dört gününü temamen hasrederek, buzlar için- de Parisden ta Moskovaya kadar celb ettiği Komedi Fransez nizam- namesini tanzim etmek gibi bir garibe göstermişdir. O günden be- ri Fransada tarzı hükümet birkaç defa tahavvüle uğramış iken bu nizamname bu güne kadar öylece kalmışdır. “1920, Borazan tevfik — Bah- riye etiaiyesinde borazan çavuşu olan sonradan sahnede monoloğlar söyliyen Borazan Tevfik en bü- yük halk san'atkârlarından biridir. Tevfik arkasında temiz ütülü &mo- kini olduğu haide sahneye çıkdı- ğı vakit en yüksek samiine bir hissi hürmet ilka etmeyi bilirdi. Zamanında en yüksek sınıf tara- fından takdir edilmişdir. Sahnede tek başına saatlerce ( Tramvap ) monoloğu söylerken zamanının en münevver insanları tarafından tak- dir edilmiştir. Nihayet 1920 de ölen büyük balk san'atkârını birkaç meslek âşıkı kadir şinas Kasımpaşanın daracık sokaklarından küçücük bir mezar- lığa götürdüler. 1828 — On altıncı asırda Fransada muntazam tiyatro yok- du. Birkaç seyyar tiyatro şehirden şehire dolaşarak panayır, bayram, gibi müstesna zamanlarda halkın toplanacağı yerlerde temsiller ve- riyorlardı. Çok fakirane yaşayan bu insanların bazı seneler hiç ka- zanmadıkları olurdu. Temsillerini şamdanlarla ten- vir edilmiş kahve, lokanta köğe- lerinde verilirdi. ( 1628 ) tarihine kadar omemleketden memlekete dolaşmakda olan bir komedi kum- panyası, Parisde Burgonya otelinde bir merkez tesis etti. Diğer bir kumpanyada Parisde Mare mahal- lesinde birleşerek Kralın Komed- yacıları ismini aldı. Uzun ve çok dar olan bu &alonun bir ucunda yüksek bir sahne yapılmışdı. Dıvar boyunca iki katlı olarak yeğdiğerinden ayrılmış olan daire- ler de Jocaları teşkil ediyordu. Bütün geyirciler temsili syak üze- rinde seyrediyorlardı. Pek çirkin bir ziya neşreden şamdanlar sonradan bir iple tava- na asıldı. Dekorlar çok iptidai idi. Sahne- ler kurunu vustada olduğu gibi birçok kısımlara taksim edilmişti. Ayrı ayrı tablolar, bir perde içinde gösteriliyordu. Mesel& ; didon ese- rinde. Kartaca limanı, Didonun Sarayı, Fas kralının sarayı hep — Lülfen sayıfayı çeviriniz — 65 — Servetifünun — 1340.