27 Mart 1941 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 3

a E-R Sahibi ve müilesslal A. İhsan Tokgöz Neşriyat Müdürü : H. Fahri Ozansoy Fiyatı 15 Krş, E T İ F UYANIŞ SİYASİ —EDEBİ—İLMİ—SOSYAL— HAFTALIK GAZETE & Kuruluşu 1891 UN U NN ya 5) — cw 89 No. 2327 Telgraf ; Servetifünun İsterbul Teleton: 21013 21 Mart 1941 Perşembe HAFTA HASBIHALI Servetifünun 5iine basdı — 51 yıldır böyle karanlık Avrupa görmedik! — Avrupa medeniyetinden ne kalacak ? — Yarım asrın tarihine bakış — Milli Şefin etrafındayız — Avrupanın iaşe sıkıntıları — Harpleri doğuranlar onun Yazan : Servetifünün bugün elli bir ya- şına basdı. Elli bir senelik gaze- tecilik hayatımda 1941 genesinin gösterdiği tehlikeli ve merhametsiz, Avrupa vak'alarını ve insanlığın karşısında dikilen korkunç akıbet- leri görmek değil böyle bir halin vukua geleceğini rüyada dahi gör» sem inanmazdım! Yarım aşır evvel biz gençlerin dimağını saran ateşli bir arzu vardı, o da Avrupa inki- lâbının ana temeli olan 1789 Paris (Bastil) ihtilâlinde tesia edildiği zan olunan hürriyete, gerbestliğe ve müsavata tapınmaktan ibaretti. Bili bir senelik gazete sahibi olarak Avrupada takib ettiğim hâdiseler bana 1789 prensiplerinin itlâa et- tiklerini anlatıyor! 39 yil Eylülünde rahmetli Be- sim Ömerle Fransada Vigi'de idik, Şimdiki yeni Fransanın merkezi 0- lan şehirde çok ihtiyar bir Fransız tarih o profesörile şimdi hükü- met konağı olan otelde görüşmüş- tük. Bu âlimden işittiğim sözleri epey hafta evvel Hasbıhal sahifemiz- de yazmıştım. Vak'alar seksenlik Fransız profesörünün söylediklerini ispat etmeğe doğru gittigi içiu bir daha tekrarlıyacağım, Prufesörün dedikleri şu idi: «1914-1918 harbi Avrupanın anâ temeli olan ahlâk ve söze olmasa bile, imzaya hürmet itiyadını, po- yürüyüşüne hâkim olamaz. Ahmed İhsan litika Âleminde çok sarstı! İktisat hayatında servetin mefhumu kal- madı. Bizim 1789 inkılâbımızın temellerinden bakiyesi de yıkıldı gitti. Bana öyle geliyor ki bu yıl başlıyacak olan yeni harp Avrupa medeniyetini kökünden harap ede- cektir. Çok yazık ki eski Mısırlılar gibi ehramlar olsun yapamadık. Bizim medeniyetimizden, istikbalin milletlerine bir yadigâr bile kal- mıyacaktır.> Bu korkunç sözleri on dokuz ay evvel duyduğumuz zaman, doğ- rusu pek o kadar ehemmiyet ver- memişdik. Fakat şimdi her geçen ay ve hatta her geçen hafta, bunun isabetini ve vehametini kuvvet- lendiriyor. İnsan bir daba düşünüyor. Avrupa nereye gidiyor? Yeni ni- zam kurulacakmış!! Hangi nizam? ve o nizamın mâddeleri nedir? o maddelere riayet olunmazaa şikâ- yet olunacak mahkeme neredef Demokrasiyi kurtarmak için çalı- şılıyor... Bundan iyi bir vad olamaz ama insanlığa lâzım olan iş, insanlı- ğI kurtarıcı tam Demokrasinin te- easüsüdür. Yoksa 1918 de olduğu gibi hayale müstenit milletler ce- miyetini Cenevrede kurup onün oyuncâk haline gelişini gördükten gonra insanın inanmak damâarla- rı kapanıyor. TOKGÖZ Jtanbul 27 » Mari » 1941 Bütün bu fena düşüncelere rağ- men, tarihin bize verdiği bir ders vardır; o da insanlığın büyük fe. lâketlerden sonra biraz silkinip iyiliğe doğru dönüşüdür. Tevih dersinin gene tekerrür edeceğine imanım var. Elli bir yıllık gazetecilik haya tlmda kendi memleketimizin ge- girdiği müdhiş politika belalarını tekrar göz önüne alıyorum. Altı büyük devlet adile Avrupada ku- rulmuş olan bir tahakküm çenberi vardı. Benim gördüğüm yıllarda, başımıza ne belâ geldi ise o ta- hakküm çenberinin kumandanla rından gelmişdi. Bu nüshanın re- simli bir sahifesinde (1854) ün Si- vastopol önündeki müttefikler muharebesini görüyorsunuz. Müt- tefiklerin içinde bizde vardık. Ben bu muharebenin hikâyelerini bü- yük anamdan dinledim. (1855) de Parisde sulh imzalandı. Osmanlı İmperatorluğuna yüksek payeler verdiler. Babığli dahi Gülhanede okuduğu Padışah fermanile ( yeni nizam) ilân etti! Nerede o muahe- denin ahkâmı? Nerede Gülhanenin yeni nizamı İ Altı büyük devlet çenberi Türkiyenin başına altı bü- yük Sülük gibi yapışdı; kanını emmekden hiç geri durmadılar. Kapitülâsiyon denilen en melun -— Lötfen sayıfayı çeviriniz — 217 — Servetifünun — 2327