21 Aralık 1939 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 11

Nip... 2281—376. fından er geç bir tehlükeye maruz kalacağını bilen diğer milletlerin de manevi kuvvetlerinin artması ul ve müşterek tehlükenin bu kuv- vetleri bir iş birligine sevketmesi ihtimallerini arttırır. Netekim komşu devletlerden bazılarının Finlere silah vermeği kabul etmeleri, gönüllü gönderme- ğe karar vermeleri ve buna hen- zer hareketler bunun ilk alâmetle- ridir. Zeman geçtikçe bunların daha bâriz birer mahiyet iktisab etmesi ve kendilerini müşterek tehlikeye maruz gören milletler arasındaki tesanüdün müşterek bir harekete dayanması da beklenilir. Sovyet-Fin harbi bütün dünya- da umulmadığından çok fazla bir alâka yarattı. Bunun sebepleri muhteliftir. Fakat bilhassa belli başlı üç noktada tekâsüf eder. 1 — İnsani duygular. 2 — İdeoloji düşmanlık. 3 — Müşterek tehlüke. Amerikadan yükselen sesleri biriuci, İtalya-Macaristandaki teza- hüratı. İkinei sebeplerde, İsveç ve Norveçin hareketini de daha ziyade .üçüncü sebepte aramak lâzımdır. Sebepleri her ne olursa olsun bütün dünyada geniş bir akis bı- rakmış olan bu yeni harb, Finlile- .rin Cemiyeti akvama müracaatı ve bu cemiyetin verdiği kararla mühim bir safhaya girmiş, fazla “olarak Fin resmi mekamatının ; «Eğer dünya küçük Finlandiya- mın ezildiğini istemezse Finlandıya- ya gönülden biraz daha fazlâsını vermesi zamanı gelmiştir.» M. Sami TEZİŞ — Devamı son sayfada — Finlandiyada gece UYANIŞ, .., SİYASET TARİHİNDE TEZATLAR Yazan : MUMİ Harbten sonra Fran sa büyük zaferinin vermiş olduğu muvaffakıyetleri temin ve idame etmek için birbirine zıd bazı muahedeler akd ederek bir sürü külfetlere girmişti. Bunlardan ezcümle şu iki misal şayanı ibret ve tenkittir. 1 — 1935 de Rusyaile Franss karşılıklı bir yardım muahedesini akdettiler. Sonra buna bir el de bağladılar. O vakit Lonarno devriy- di. Fakat Lokarno siyaseti ve itti- takı garb giyaseti içindi. Rus mua- hedesi ise şark siyasetini tanzim edecekti, Hattâ buna şark Lokar- nosu da dendi, Bu munhedeye Al- manya bir türlü iştirak etmek i8- tememişti. Milletler cemiyeti kanununun 16-16-17inci maddelerine uygun olan bu Fransız - Rus muahedesi on senelikti. (1935 - 1945) yani mil- letler cemiyetle kaim olduğundan akidlerden biri çemiyetten çıkacak olursa muahede de hükümsüz ka- lacaktı. Fakat ne Fransa ve nede Rus. ya Milletler cemiyetinden çıkma- dığı halde bu muahede 1939 harbi ile birdenbire hükümsüz kaldı. Çünkü, Lehistana Almanya hücum ettiği vakit Fransa gibi Rusya da Lehistanın yani Fransanın mütte- fikinin imdadına koşacağına aksi gibi Almanyanın tarafını iltizam etti. 2 — Fransa Lehisan ile iki mu- ahede akdetti. Evvelâ 1921 de Pa- riste imza edilen akor ve sonrada Lokarno'da akdedilen 1926 mus- hedesi. Bu 1925 muahedes asıl Lakarno muahedesile birlik akdedildi. Fakat ayni gün Çekoslovakya ile de buna benzer bir muahede imza edilmişti. Bu Leh ve Çek muahedelerini Al- manya ile İngiltere imza etmek istemediler. Bu iki muahcde de cemiyeti esaslara uygun akdedil- mişti. Fakat Lehistan bu 1925 mua- hedesine pek de sadık kalmadı. SUBHİ NURİ İLERİ Hariciye nazırı Beck bu 1925 akorlarının Avrup muvazgenesini düzelteceklerine bilâkis sarstıraca- ğını ve Milletler cemiyeti de bun- ları tabbikten aciz olacağını zama» nında söylemişti. Bunun için Lehistan 19256 mua- hedesini unutarak daha ziyade 1921 muahedesini tadbik etmek istedi. Bu muahede bolşevik ordularının Varşova kapılarına geldiği vakit Ruslar aleyhine olarak Fransa ile akdedilmişti. Yanı başında bir sü- rü de askeri mukaveleler vardı. Bu Fransa ile Lehistan arasında bir ittifaktan ziyade istişari mahiyette bir itilâftı. Yani Fransa ile Lehis- tan bir taarruza uğrarlarsa birbiri: ni müdafaa edeceklerdi. Fakat bu Fransız - Leh doatlu- guna rağmen Lehistan Fransayâ sormadan Almanya ile günün bi- rinde anlaştı. Fakat Almanya o va- kit Çekoslovakyaya karşı cephe ai- mıştı. Fransa ise, yukarda söylediği- miz gibi, Çekoslovakya ile bir itti- fak muahedesile bağlı bulunuyordu. Yani Fransanın bir müttefigi Le- histan ve öbür müttefiği Çekoslo- vakya olunca her hangi bir Alman taaruzuna karşı ne yapılacaktı! Tabii tezada düşülecekti. Çünkü, Lehistan ne Fransa ile olan mu- kavelesini Jâğvetti ve ne de ona sadık kaldı. Ezcümle Çekoslovakya Almanya tarafından (parçalanıp işgal ve ilhak edilirken Lehisign da hemen fırsattan istifade ederek Çekoslovakyaya hücum ile bazı yerlerini aldı. Ya Faransa bu yüzden Alman- ya ile harb etseydi, acaba Lehista- nın vaziyeti ne olacaktı Çünkü Lehistanın Fransa ile muahedesi vardı ve Fransaya as- keri yardım ile mükellefti, Fakat Fransa Çekoslovakyaya taarruz edenler ile harb edeceğinden tabitle Lehistanın da düşmanı olmıyacak mıydı 9 İşte, son devrin diplomatik fa- aliyetlerinden doğan tematlar. ©