19 Kasım 1936 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 11

No, #104—415 yanından yapılan dolaplarla idare etmekte bulun- muştu, Halbuki Sinop, İzmit, İstanbul tersaneleri müte- madiyen buharlı mi yapıyor ve bazı ahşap tek- neler İngiltereye gönderilerek makine konuyor ve bütün bunların ihtiyacı olan kömür hariçten geti- riliyordu. Kömür havzası böyle metrük bir halde beklerken birinci Mecit 1848-1264 tarihinde bir fermanla kö- mür havzasını <Evkafı iğ ye aldıktan sonra idaresini Hazinei hassaya ver Hazinei hassa havzayı bileli çalıştırmıyarak Ga- latada bazı İngiliz ve Rum sarraflarından teşkil edi- len «Vapur kumpanyâsı» na senevi üçyüz lira bedel- le:kiraladı, Bu idare 17 sene devam etti, Artık ter- sanemizde buharlı gemilerin adetleri artmağa başla- mış ve kömür ihtiyacı da alabildiğine ilerlemişti. İstanbul tersanesinde yapılan <Kosva» kalyonu ile «Ertuğrul» Gambotu İzmit tersanesinde yapılan «Hüdavendigâr» gambotu İngiltereye gönderilerek buhar makinesi konuluyor, (1277-1861) Sinop tersa- nesinde yapılan «Sergi Bahri» kalyonuna makine konuyor, (1941 - 1825) Nirişevkeb pavyonu (6443) ton- luk olarak İstanbul tersanesinde yapılıyor, 1258 1842. Artık bundan sonra eseri hayır, Birioci Taif, Feyzi bahri, Utarit sınıfı beş kruvet, Ziveriderya sınıfı dört gambot, Sinop baskınından kurtulan İkinci Taif gambotu, Heybetnüma sınıfı iki kruvet buharlı ola- rak donanmaya iltihak ediyor ve tersanenin kömür ihtiyacı alabildiğine artıyor, Devlet bhariçteh kömür getirmek için para bulamıyor ve artık çarnaçar hav- zayı çalıştırmak lâzım geliyordu. «Tersanei âmire» nin ibram ve ilhahile havza 1865-1281 tarihinde tersanenin idaresine verildi. Havza bir aralık ta Kırım muharebesine iştirak eden düveli müttefika donanmasının ihtiyacını t€- min etmek üzere İoğilizlerin idaresinde bulunmuştur. Havza 43 sene de Bahriye idaresinde kalmış ve bu müddet içinde de sadece donanmanın ihtiyacı düşünülmüş, havzadan umumi istifade temin olun- mamıştır. Bundan sonra havzanın idaresi elden ele geçmiş kâh ticaret ve Ziraat nezareti ve kâh Nafia nezareti havzayı idnre etmiş, Cumuriyet teessüsüne kadar bu devam etmiştir. Meşrutiyeti idare devrinde havzada ecnebi ve gayri Türk madencilerin teessüs ve inkişefını görü- yoruz. Bu devirde de havzadan müabet bir fayda alınamamış, Osmanlı İmparatorluğunun asırlarca ta- kip ettiği zihniyet, bu devirde de silinmemiştir. Cumhuriyetin teessüsünden sonra havzada ilmi ve esaslı çalışmalar başlamıştır. Cumhuriyetin birinci on yılı içinde havzada çıkarılan kömür mikdarı, havza- nın işlemeğe başladığı tarihten Cumhuriyeti idareye kader istihsâl ettiği kömür mikdarından üstündür. Yani gerek Osmanlı İmparatorluğu ve gerekse meş- rutiyet İdazesinin seksen yılda çıkardığı kömürü Cum: buriyeti idaresi 10 yılda çıkarmıştır. Hem de kömürün cinsiyetini #absli şderek. Milli şirketler işte bu, 10 yıl içinde kuruldu. Madenciliğin tekniğini idare edecek fen erbabı PR UYANIŞ 407 bu 10 yıl içinde yetişti. Cumhuriyetin birinci 10 yı- lnın havzada başardığı yenilikler daha çoktur. Bun- ları ayrı bir makaleye bıraka. Cnmhuriyetin ikinci 10 yılı bgimmzmozi bir ta. raftan xx kömür Sânaylinin kurulduğunu, bir taraf- tan da ecnebi piyasalarına ihracatın arttırıldığını görüyoruz. Kömür sanayii, kimya sanayii, son derece mühim ve o derece tetkike şayan bir mevzudur. Benzinden katrana kadar her türlü maddei kim- yeviyeyi kendi havzamızdan, kendi ülkemizden çıka- racağız demek, kimya san'atine filen girmek demektir. Bir taraftan iktisadi menfaatleri temin ederken, öbür taraftan da yurt müdafaaşını kurmak demektir. Kömür havzamızın serveti Kömür havzasının resmi hududu Ereğlinin Alaplı nahiyesinde Karataş suyundan, Kurucaşile nahiyesi- nin Kupusuyuna kadar sahili takip eder, 200 kilometr reye yakın imtidadı olan bu hudut dahilen de 45 kilometre derinliktedir. Fakat hakikatte kömür havzası Ereğliniu dört baçuk kilometre şarkında vaki Köseâğzından başlı- yarak Amaarayı geçer ve Kurucaşile ile Söğüt özün- de bulunan kömür madenleri havzasının imtidadı ad ve itibar olunur. Kömür havzasında işletilen yirmibeş bin hektar- lık arazi dahilinde bugün malum olan 36 damar vardır. Bu damarlar (0,6)dan (10) metreye kadar ks- dar kalınlıkta değişir. Halen işletilen damarlar vasatt a e 3) metre kalınlıktadır. Kömür havzasını teşkil eden sahada mevcut kö- mür tabakaları hektar başına elli bin tondan ikiyüş elli bin tona kadar tahavvül etmekte olduğundan havzanın bu resmi hududu içindeki servetini iki mil- yar ton olarak kabul edebiliriz. Havzanın hakiki serveti Jeolojik tetkikat ve son» dajlarla kati alarak tayin ve tesbit edilirse bu mik- darı geçmesi çok ınuhtemeldir. Havzamızdaki kömür cinsleri tabii teşekküllerine göre değişir. Havza kömürlerinin ekserisi gazlı olup kok yapılmağa çok elverişlidir. Yeniden alınmakta olan fenni tedbirlerle maliyeti ucuzlıyacak Türk kömürü bir taraftan Akdeniz hav- zasında hâkimiyeti ele alırken öbür taraftan havzaya girec şimendiferle dahili istihlâk piyasasına kolaylıkla sevkedilecek ve gene bu şimendifer sayesinde ihraca- tını emin ve büyük bir limana istinat ettirecektir. ş Bankasının kurduğu maden şirketleri ve vücü de getirdiği Türk antrasit fabrikası ile temeli atılan kömür ve kimya sanayii Havza istihsalâtının arttırık masına ayrıca hizmet edecektir. Türk servet ve tekniği ve Türk sâyi ile istimar edilecek Türk kömürü istihsali bu günkü mıktarın bir, iki misline çıktığı gün memleketimizin umumi servet ve refahıoın daha çok artacağı gündür. A gidiş, yarınki daha büyük bayramların arifesid. B. G.