25 Haziran 1936 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 8
68 Boğazlar Konlaransığ Montröde, Türkiye Tezine Çok Müsaid Bir Hava İçerisinde Açıldı Boğazlar konferansı, hazi- ranın 22sinde öğleden sonra İsviçrede Montröde, Türkiye tezine çok müzaid bir hava içerisinde açıldı. Konferans, hususi toplantılar va komisyon müzakereleri şeklinde devam edecektir. Konferansın tezimizi tasvip yollu bir neticeye vara- cağı ve yakında yeni tanzim olunacak mukavelenamenin im- zalanacağı kuvvetle umuluyor. Boğazlar konferansı, (Büyük Britanya, Fransa, Sovyetler Birliği, Japonya, Türkiye, Ro- manya, Yugoslâvya, Yunanis- tan ve Bulgaristan delegeleri- nin iştirakile ve İsviçre dış" işleri daitesi şefi Mottanın baş- kanlığında toplanınıştır. İtalya, umumi siyaset se- bepleri dolayisile konferansa delegelerini göndermemişti. Fa- kat Cenevre toklantılarından sonra bu ei da iştirak eyliyecekti Mr açılış nutkundan sonra 'Türkiye dışişleri bakanı doktor Tevfik Rüştü Aras, Türk talebini izah etmiştir *Titülesko, Balkan antantına mensup iki devletin tesanüdünü ve Romanya ile Türkiyenin boğazlar imeselesindeki hususi menfaatlerini izah ve muahede- lerin tadili aleyhtarı Romanya- nın, arazi değiştirilmesine te- allâk etmiyen ve esasen birçok emsali bulutan Türk talebini makul bulmakta olduğunu bil- dirmiştir. Büyük Britanya delegesi Lord Stanhop, silâhsızlanma konferansının muvaffakiyetsiz- liği dolayısile Türk talebini tabii bulduğunu söylemiş ve umümi vaziyeti hiç te iyileş- tirmiyen tek taraflı ibhlâlleri Boğazlar Konferansında Türkiyeyi temsil eden murahhaslar bey'eti, Ankara istasyonunda Başbakan İsmet İnönü, İçişleri Bakanı ve yeni C. H. P. Genel Sekreteri Şükrü Kaya, Sovyet Elçisi Karahan taraf- larından uğurlanırken tayib ettikten sonra, bilâkis Türkiyenin talebini büsnüni- yetle karşılamak lâzımdır de- delegesi, Pol Bonkur da, sulhperver bir üsulü tek taraflı ihlâllere tercih eylediğini bildirmiş ve «Fran- sa bu meselenin halline bütün uzlaşma zihniyetini getirecek- tir» diyerek sözünü bitirmiştir. Sovyetler birliği delegesi İdtvinof ise beynelmilel mü- nasebetlerde Türkiyenin sulh- perver vaziyetini tebarüz ettir- miş ve Türk talebini hüsnü- niyetle telâkki eylediğini bil- Sİ Japonya, Yunanistan ve Yuzbaliar delegeleri de geniş bir anlaşma zihniyetile mem- nuniyetbahış bir hal suretine varmak icin ayni arzuyu e eylemişlerdir. Boğazlar anl ama nin yeni şekline ait 'Türkiye projesindeki başlıca noktalar, şunlardır : 1 — Ticaret ve harp ge- mileri Boğazlardan yeni muka- vele mucibince geçebilecekler- dir. 2 — Ticaret gemileri sulh zamanında tam bir serbestiden istifade ederler. 3 — Harp za- manında Türkiye bitaraf kal- mış ise ayni serbesti hükmü caridir. £ — Harp zamanında Türkiye muharip ise, düşmana yardım etmemek şartile ticaret gemilerinin geçiş serbestisi, bazı şeraitle mukayyettir. b — Ticaret gemileri şıhhi kontrole tabidir. 6 — Sulh zamanında da, çe mai müstesna, harp gemiler gündüz geçiş Bekdeeimi malikti tir. Yalnız bir ay evvelinden malümat ve- rilmesi şarttır. 7 — Harp za- manında 'Türkiye bitaraf ise harp sefineleri serbest geçişten istifade ederler. $ — Harp za- manında Türkiye muharip ol- duğu takdirde harp stineleri ancak Türkiyenin müsaadei mabsusasile geçebilirler. 9 — Türkiye harp tehdinini hisset tiği takdirde sekizinci madde hükümlerini tatbik O bhakkını haizdir. 10 — İçinde veba ve sair bulaşık hastalıklar bulunan harp gemileri boğazları karan- tina altında geçerler. 11 — Si- vil ve askeri tayyareler boğaz- ların üstünde uçamaz. Bunlar gösterilen bir yoldan geçerler. 13 — Bu maddeler Türkiyenin hâkimiyetini ihlâl edecek şe. kilde tefsir ve tevsi edilemez. 19 — 24 Temmuz 1923 de Lozanda imza olunan Boğazlar mukavelesi fesh ve ilga edil- miştir. İşbu yeni mukavele imza edildiği tarihten muteber- dir ve onbeş sene müddetle caridir.»
