19 Ocak 1933 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 14

İlmi tetkikler : Geçen teşrinievvelde İtalya. Benito Mussolini tarafından yaratılan siyasi hare- ketin 95 teşrinievvel 1922 de muzafferiye- le neticelenmiş olan «Roma üzecine yü- rüyüş» ün 10 uncu yıldönümünü tesit etti. Fakat bu hareket daha evvel. 191p Kâ- nunuşanisinde, İtalyanın harbe iştiraki için Di mücadelelerin şiddetli bir anında : O esli fırkalarda bir değişiklik, bik aka ve çözülme alâmetleri görün- meğe başladı. Cihan harbine iştirakin en hararetli taraftarlarından olan Benito Mus- solini, o zamana kadar azası bulunduğu sosyalist fırkasındau ayrıldı; fırkasından kar- ş! tarafa geçmek fikrile ayrılmamıştı; fa- kat bunun sebebi, artık ilhtiyarlamış olan sosyalist e hakiki inkilâpçı bir fil ve hareket yapabilmekten aciz olduğunu Musgolini'nin li Olması ydı; bu fırka par- lâmentrizmin akametinde böş yere uğra- şıyor, ve hakiki ve derin bir teceddüt ya- pacak hiç bir büyük ideal bir kuyvet ya- ratmıyordu. Mussolini'nin telâikkilerine göre barp ayni zamanda hem bir imkılâp, hem de milli ruhun ve varlığın gösterilmesi demekti; ge- rek firka ve gerek doktrin itibarile mar- teryalist certyanlara doğru gitmiş olan s08- yalizm onun fikrinde, iş pati suretinde ve hajkı yükseltmek onu Dev- letin hayatma daha tam bir şekilde iştirak ettirmek ve onu milii bir kuvvet şekline koymak arzusu olarak yaşayordu. Cihan harbi senelerinde Mussolini, kendi gazetesi olan «İl popolo d'İtalia» da, Mületin, işçi ei vasıtasile alılâki, iktisat ve si- yasi tsceddüdü lüzumunun devamlı ve mü- essir bir müdafil oldu. Muharebe bittiği za- man, İtalya'yı saran © muazzam buhranın İçinde, o umumi hercümerç ve muhtelif çe- reyanların birbirlerile çarpıştıkları bir da, bütün bu vaziyet karşısında ee derhal vaziyet aldı, ve harbe iştirak fikirle rini doğuran ayni idezilerle İtalyanın baya- tında bir eee yapmak vazifesini kendi üzerine rının üzerine aldı. İcap — akde ihtilâle Zile bile gidilecekti; ihtilâl yalnız ve tam bir suretle bir Se mi ihtilâl diğ, ve umumi ve beynelmilel ideoiojilerden ziyade milli ha- yatı siyasi ve içtimai sahalarda yenileştir. arzusuna isiinat etmeliydi ve bu su- retle İtalya, beynelmilel noktai nazardan da, yeni bir kudretle kendini gösterebil- meliydi. 93 Mart — da Milano faşist merkezi tesis ediliyor sonrada bumu şi- —. Mn Ti şehirlerine şubelerin eessüsü takip an Mussolini derhal ba- c—— geçmeyi tercik ediyor ve telerrütlü programlar ve döktrinler hazırlamaktan da geri kalmıyor; siyasi ve içtimai batıl fikir- SERVETİFÜNUN Geçen günkü fransızca bir makalesi No. 1901-— 216 ON SENE SONRA FAŞIZM ransteca akşamda dünya edebiyatına dair çok güzel «8 olan İslanbul İtalyan mektepleri Umum Müdürü ve sile. Dr. Prof. Alessandro Ferraris'in yazmış ol- iki a ilen duğu bu makale bir ay evvel onuncu yıl dönümü tesil edi Faşisi rejimi hakkında güzel ülmi bir ietkiktir. lerden uzak olan faşizm yalnız bozguncu kuvvetlere karşı müdahaleye tarafdardı; ve herhaogi bir surette Vatanın x vaziyetini iyileştirecek bütün kuvvetlerle teşriki mesai- ye am, Bir «fırka» teşkilinden ziyade Musgoli- ni, zamanın ihtiyaçlarını uyabilmek iş fill sahasında tamamile serbest kalarak, bir «hareket» yaratmak istiyordu: İlk yapı- Jacak şey, sosyalistler tarafından yaptırılan amelelerin kargaşalıklarına mani olmaktı; bunların meydanlara döktükleri kuvvetlere karşı gelinerek veya şikâyetlerle veyahut ta polis kuvvetlerine müracaat yerine, adet iti- barile aşağı olmalarına rağmen yeniline- meğe armetmiş mukabil kuvvetler çıkardılar. Teşrinievvelde, Floransa'da faşizmin ilk kongresi toplanıyor ve bu toplantıda milli hayatın bütün çepheleri telkik ediliyor: bu surelle faşizm, kat'i bir program bazirle- madan ve sistematik bir doktrin x ortaya koymadan da, fillinin yalnız o anın bazı huşuşi ahvaline karşı bir aksülâmel gibi telâkki edilemiyeceğini fakat bu fiil ve ba- reket daha derin bir mevcudiyet sebebine istinat ettiği gösterdi. 1921 ve 192) senelerinde faşizmin faa- ie gittikçe fazlalaştı ve bu harekete işti- rak ederilerin adedi, bilhassa şimali İtalya- da, fevkalâde bir surette arttı; bu mmts- kada, sosyalist sendikalarına karşı ilk faşist sendikaları teşekkül etmeğe başladı: bu su- retle yalnız burjua tabakalarının en canlı ve faal bir kısmı bu harekete iştirak etmek- le kalmıyor, ayni zamanda balk tabakala- rından da muazzam kütlelerin iştiraki faşızm hareketlerine bir smıf itikilâbından ziyade bir halk inkılâbı şeklini veriyordu. 1991 Mayısında yapılan mebus İntihe- bında, diğer bazı gruplarla birlikte milli gru teşkil ederek indhap mücadelelerine iştirak etmiş olan faşistler parlâmento'ya ilk mebuslarını gönderdiler, ve bu suretle faşizmin milletmeclisi hayatı başladı. Fakat Mussolini diğer siyasi gruplarla her hangi bir itilâfa taraftar olmadığından me tam bir serbestiyi muhafaza ol Senesi faşizm için çok döğhim oldu; artik bu hareket x onun büyük bir suretle inkişafından, temayüllerin ve fikir- lerin arasndaki ihtilâflardan doğan çok ağır buhranlar intaç etmekle beraber tutaca- ğı yolu gittikçe daha mükemmci bir suret- Mussolini, bu hareketin bir iki vilâyet hareketi mahiyetinden çıkıp milli Bir birlik, intizam ve karaktere malik olmasını İstedi: müfrit şiddele, ve bazı muhafazakâr grup- ların faşizmi smif mücadelelerine bir #let yapinalarına mani oldu; hatta bir müddet için, ve birçok faşistlerin itirazlarına rağ- men sosyalist fırkasıle itllâfa bile muvaf- fak oldu. Bu bubran içinde bu «hareket: bir fırkaya münkatip oldu: artık genişleyip kuvvetlenmiş olan bu teşekkül daha esaslı ve kuvvetli bir teşkilâitn mühtaçlı, progra- mını tesbit etmeğe mecburdu, hattı hare- keti birleştirmeğe ve onn,) her zaman ko- layca mürakabesi kabul olmayan şahsi te- gebbüslerin elinden almağa mecburdu. Bu suretle, siyasi teşkilâtn yanında askeri teş- kilât ve sendika teşkilâtı doğruyorlar, bun- lar faaliyetlerini bir tek direktif altında top- layorlar, Fırka, kırallık ile de anlaştıktan sonra artık yalnız muhalif fırkalara karşı bir mücadele vasıtası olmakia kalmıyor, fakat ayni zamanda, millei idaresini elleri- ne almağa hazırlanıyor, 1929 de sendika teşkilâtı işi ilerliyor: faşizme iltihak eden büyük işçi kütlelerinin artık bir teşkilât al tında birleşmeleri iAzımdı; fakat siyasi bir imana sabip olmadan sendika teşkilâtı fa- şizm için anlaşılabilir bir mesele değildi; işte bu suretle faşist sendikaları hususi bir mahiyet aldiar; artık sendikalar ve hususi menali için vücuda gelmiş sınıf teşkilâtı gibi telâkki edilmiyorlardı; onlar bilâkis, temsil ettikleri iş vasıtasile milli hayatın €saslı unsurları oluyorlardı; bu suretle mik let bütün şahısların, bütün sıntlların üstü- ne getirilmiş oluyordu, Bu fikir, milletin ve wide menafli fikri daha şon- ca Devletin korporatif teşkilâdle son şek- lini almış olan sendika teşkilâtmın daha sonraki inkişafında da, daima hâkim olmuş- tur. Bu sene içinde faşist gruplarının mu- halif fırkalara karşı olan faaliyeti gittikçe arıyor, hatta okadar şiddetli bir vaziyet alıyor ki Devletin kuvvetlerinin derecesini bile geçtiği zannediliyor: bazı amele grev- lerine faşist kuvvetlerinin müdahelesi üze- , hatta yalnız fırkanın bir ultimatumu ile nihayet verildi. Faşizm aşağı İtalyaya benüz geniş ve esaslı bir surette nüfuz et- memiş olmakla beraber bu muazzam teşki İğt memleketin hayatua bakiketen hâkim olabilecek bir vaziyette bulunduğunu ispat ediyordu. Hükümete gelince, o gitikçe da- bz ziyade kavvetten e ve e gösteriyordu. Faşistlerle, daha evvel sos yaisilerle ve hâlkçılarla müzakerelere çiriş. tiği gibi müzakere ediyor, bu eski usul pariâmentoculuğum artık faldesiz olduğunu anlanıiyordu. Bu suretle bütün faşist kuvvetlerinin e ve Mussolini'nin de dediği gibi «millete dört sene zarimda bir hükümet vermeğe muvaffak olamayan siyasi hizbe karşı yapılan mücadelenin son ve yüktek vak'ası olan «Roman üzerine yürüyüşee va rıldı, Faşist ihtilali muzaffer oldu; Mussolini Mabadi var Prof, A. Ferraris