3 Eylül 1931 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 7

No, 1829—144. - SERVEİFÜNUN 214 zinci asr Fransız bediiyatçıları arasında bilhassa Dühos, tenkidi mülâhazalar Roflemions Ciritiyuc unvanlı eseril& Kıymetli. iddialar ortaya koydu. Diboş nün bü özlü düşünceleri kendisinden pek çok sonra takdir edilebilmiştir. Ona göre estetik zevk, şuur için tatlı bir mümaürese teşkil etmesinden dolayı doğar. Billihein biologist estetikçiler bu imiihimi nükta üzerin de fazin durüyorlar. Winekelmaan eski san'atın içinde bir güzellik ideali keğletmeğe çabaladı, Leasing, şiirin gördüğü hususi vazileyi resim ve heykeltraşininkinden ayırt etmeyi denedi, Herder şiiriyetin orijinal menbam halk tulumun derinliklerinde bulduğuna iman ediyor du. Nihayet Kani, «Hükmün tenkidi içinde estetik telâkkkisiti ilmi bir esası ruptetmeye teşebbüs eti Bu çok yüksek ve kiymetli mütefekkir esas itibarile güzelin mahiyetinde ziyade zevki hükümlerimizin ürerinde düşüncelerini: teksif ettiz. Güzelliğin harici bir rediite'olmadıği hakikatini vuzuyıla ortaya kaydu, ve sonra pek mühim bir noktayt daha temas ederek güzel karşısında duyduğumuz tatlı duygunun disin- teressde- İınsbi olduğunu yani #rzularln müteralık bulunmadığını iddia etti. Bu mülühazalar felseli esl tikin hita aki ve temâyülleri itibarile esazlı istikir metlerini. vücddü getirmiştir. Kantın karmuş olduğu östetik Sahiller” tarafından inkişaf ettirildi. Onu göre güzelliğin takdiri insna mabsus olan bir meziyettir, ve bilğinin, ahlâlan ve umumiyetle kültürün menbaı buradadır. Bu fikir Sehillerin Hani felöefeşini tam mazdan evvel yazınış oldoğu <Ârtistlerr ismindeki şiirinde de göze çürpıyor, Fakat bu görüş bugün üze rinde israr edilebilir bir telâkki değildir. Moderi teki- mül nazariyesinin karşısında aortik yeri yoktur. Yal he sam'atin öyun insiyakından çıkışını izah eden ve «İnsanın estetik terbiyesi» ismini taşıyan yazıları estetik te çok mülüm ve yeni noktaları ihtiva etmek- tedir. Sohiller in esasi fikirleri kendisinden çok sonr takdir edilmiş ve biologisi mutalealarin teyit olun- muş, inkişaf ettirilmiştir. Hegel, Sehelliny, Sehopenhaver ilik ve san'atin metafizik tetkiki olmak itibarile estetike fazla ehemmiyet yerliler, Hegel san'ati mutlak ruhun afakileşmesinde en aşağı bir safha telikki eder; onun moktainasarma göre din ve felgefe srasile daha yüksek safhaları teg- kil ederler ve bu üç süfha bir tevali ve tefarıkun differenliation inkişaf eden silsilesini temeil ederler. İlk Zamanda san'at, Orta Zamanda din ve Modern Zamanda felsefe insani tarihin hâkim bir unsuru Ol- muştur. Hegel, güzelliği, bilhasen artistik güzelliği maddenin içinde külçeleşmiş teşahlıms, etmiş fikrin bir inşis olarık görür. Bu iddia muhtelil istikametlerde ilerletilmiş ve üzerinde çok işlenilmiş bulunuyor, Viher ve Currisre gibi mütelekkirlerin esbetik eserleri Hegel ruhuyla yazılmıştır. Bilhassa Vişeher'in eseri bu sahada pek şürünllü ve ihaialı bir tetkiki ihtiva eder. Sehelliny bülün imilkövvenatı bir san'at öseri addeder. Mehopenhater diyor ki «San'at şanrun varabildiği sü nivi derecedir, çünkü o kör ve aptal «yaşamak arzosünürs. tömamile ortadan kaldırın sâf yekânın ifadesidir. Sehopehhaner musikiye san'at darin en ililişamlısı nazarile bakar, Bu öyle bir sim attir ki biz sean'ate has olan valıyi ve ilhumların eti ulvişini onda buluruz, Her gece bekliyorum Bu gece, saatlerde cansız bir kadavranin, İçime acı veren ölü durgunluğu var.. Belirdi karanlıkta canlanan hatiranın Apaçık varlığı ki bende sarhoşluğu var. LI Gizlenen bir dert gibi icimde taşıyorum Opdati uzak kalmanın derinleşen yasını... Ben, yirmi iki yılı kör gibi aşıyorum, Bir cana helâl etüm bir ömür pahasını,. li 0 Gözlerim müphemleşen hayaletler peşinde; Uzak, siyah sahilden bir bakış bekler gibi... | Bir haber' seziyorum suyun Yitreyişinde! | Kalbim umuyor ondan en son tesellisini... Mu Yıllarca yol bekliyen gözü yaşlı analar, Sana ağladığımdan daha çok mu ağlarlar? 20-8-1031 Reşat Feyzi Perbart estetik zevkin menbat olarak sadece fikri muhtevayı nazarı itibara alan nazariyeye itiraz eder ve düşünür ki güzelliğin İn bazı muayyen Şe- kil ve münasebetlerin içinde mündemiçtir. Şekil i ölmük haysiyetile estetik, Werbart mektebine diye nala Robert Zimmerman gibi mütelekkirler tarafından iğ- fenmiş bir sahadır,İlk estetik tarihini de Zimmerman m kıymetli etütlerine medyuhuz. Şimdiye kadar gözden geçirdiğimiz bütün naza- riyeler - Spekülatif metotlar takip etmişler ve dnln ziyade farazi mahiyette kalmışlardır. Fakat Feoliner, «Betetikte ilk etütlerr unvanlı eserinde veye e tetkik çığırı açmış bulünuyor. Faki metot umumi prensiplerden tealili dedietif » bir tarşda yürüyordu. Obu telili usulün yerine imi- ghede wlilen muşalıbas ve cüzi valanlardarı m icerrel ve umumi formüllere doğru indurtion - istikra sureti intikal ettiren yeni usulünü ikame etti, Bü suretle estetik zevkin kannnlarını #mpirik olamk ve sırf tecrtibi metotla tayiu edebileceğine kanidi. Feohmer geniğ tecrübeleri ve ünün gok derinlere nüfuz eden dakik ve kati araştırmınların ruhuna — Devamı gelecek m