1 Ocak 1931 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 6

. eş e YAŞ — 66 o UYANIŞ —o— No: 4794—109 MATBUAT HATIRALARIM Ulm arsin patlayaşı «1914 senesi dünyanın çehresini, hayatımı, “küisadi faaliyetini, saadetini ve rahatını alt üst eden büyük muharebenin patlamasile chan tarihinde en façialı sahifeleri yazmıştır... Bizim memleket, Trablüs garb muharebesinden İrenuz kurtulmamışken Balkan harbinin felâketlerine düşüp müthiş surette ezilmişti. Dahili ihtılâllerle hükümet darbelerin 1918 denberi birbiri ardı sıra gelip içimizde yaralar açması yetmiyormuş gibi emperyalist Avrupanın başinmza çıkarttığı bu iki muharebe içeriden akıttığımız kanlara daha büyük derdler ilâve etmişti ve tam bü sırada 1014 ün umumi muharebesi, Saray Bos- nada katl olunan Avusturya veliahdinin vak'ası yüzünden patlıyivermişti; ve bütün dünya şaşırıp kalmıştı. Avntpanın böyle büyük bir muharebeve doğru gittiği his olunuyordu: Firansa reisi cum huru Puankâranın muharebeyi hazırlamak için yaptığı Rusya sevacatı, küçücük Sirbistanın Avusturya ve Macaristan gibi büyük devlete meydan okümasi; Alamayan mütliş hırzırlık- İarının haberleri, cihan matbuatinı dolduruyordu; bizim gazetelerimizde bu haberleri sahifelerine geçiriyordu ve İstanbulun hükümet mahfille- rinde çok mühim kararlar alınmakta olduğu kulaktan kuluğa dolaşıyordu. Fakat bu haberle- rin doğrusunu öğrenmek kabil olmuyordu. O zamanın gazete koleksiyonlarına bakarsanız hariçten gelen haberlere müteallik satırların her birisinde korktnç endişeler duyarsınız. Alaman askeri hey'etinin iman von San- ders riyaseti altında İstanbula gelip bizim askeri tensikata başlaması, itilaf devletleri iat- buatını coşdurmuş olduğumu yazmıştım. <Altı büyük devlet» namına haraketle kuvvetli görü- merek şarkta her istediklerini vaptırmak istiyen Avrupalı imperyalistlerin ikiye bölünmüş olduk- arının en bariz isbati, bu hey/eti askeriyenin İstanbula vürudunda Paris, Londura ve Petres- burgta kopan velvele olmuştu, Artık görünüyor. dü: Şark işlerinde altı devlet ralü iflas etmişti. Pinçip İsmindeki bir sırplı, Arşidok Ferdi- nandı İkmti edince pamuk ipliği ile bağlı duran düveli muazzama rabıtaları kopu vermişti ve Avrupayı ateş, duman ve kan kaplamıştı. - bizde weterberlik ilanı — göben ve Bıreslav sırblılarımın gelişi — harp liali — pratbunlia sansür Biz ne oluyorduk? ne yapacaktık? hükümet başında olanlardan iki üç kişiden başkasının bile bundan haberleri olmadığını, mütarekeden sonra ki neşriyat bize anlatdı; Türk matbuatı ve türk münevverleri süşkın şaşkın duruyor, bakıyor, düşünüyorduk. Günün birinde İstanbul duvarlarında, her sokakia bir takim ilânlar yapıştırılmış olduğunu gördük Harbiye nezaretinin bu ilân lavhaları iri yazı ile: “umumi seferberlik var!* diyordu çö her tarafta asker silahı alına alınıyordu. Hü- kümet gazeteleri, bu baştan başa silahlanmak keyfiyetine ihtiyatı tedbirdir, biz hazır dura. cağız, muharebe ile alâkamız yok diyorlardı. 1914 temmüzunun 20 İnci günü (rumi temmuz) duvarlara asıldı dediğim büyük ilânlarda şu satırlar yazılı idi: Seferberlik var. Asker olanlar silah altına. Seferberliğin birinci günü tem- muzun 27 inci pazartesidir. Bu ilân bir kanunla beraber çıkmıştı. Kanın 45 yaşına kadar herkesin filen hizmeti askeriye ile mükellef olduğunu yazıyordu ve neşrinden itibaren tatbik olunuyordu, Seferberliğin ve muharebe hazırlığinm yanı sira, İstanbulda para bühranı başlamıştı. O tarihde osmanlı bankasının o bankınotlarından maada kâğıt para yok idi; halk bu kâğıt paraya bile itibar oeylemediğinden bir kanmi daha çıkardılar, banknotların tedavülünü (mecburi yaptılar. Meb'usan meclisf 20 temmuzda kapatılmıştı. Matbuata, basılmadan evvel askeri sansör konul muşta. Buğazlar kapatılmıştı. İste 1914 temmuzunun İstanbula gösterdiği manzaralar bu idi. 1910 Trablüs gerp harbine koşan, 1911 balkan muharebesi hezi metini gören türkler 1914 de umumi seferberliğe çağrılıyor- du ve gidiyordu?! Bu haller içinde perişan çalkanirken Ala- manların Göben ve Breslan harp gemilerinin çanakkale buğasına iltica oeylediklerini ve bunların Osmanlı devleti Tarafından satin alınıp «Yavuz» ve «Midilli» isimleri takıldığını işit ük. Milletimizin ianesile İngilterede yaptırılmış