5 Ocak 1931 Tarihli Serbes Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 2

Piberalizm nedir iri: Emile Fa, Hürriyetlerin Devlete elzem olduğu babında On altıncı fasıl Bilâkis, bizim demokratları- mız, ekseriye arile, vilâyet- leştirilmiş bir bütçe ile, sadece idari değil - bu şayanı temen- nidir - ayni zamanda mali - bu tehlikelidir - bir ademi merke- ziyet istiyorlar, Milli ordunun, Devlet ordusu- nun ilgasını ve. onun yerine mi- isler veya onun yerine hiç bir şey ikamesini temenni ediyorlar. Reisicumhurün ilgasını istiyorlar, ve buna intizaren Reisicumhuru her hususta mümkün olduğu ka- dar küçük ve zaif yapıyorlar. Nihayet, pek hararetle, kuv- vetli bir hükümet | istiyorlar. Hakları var. Fakat kime kai kuvvetli ? Onların U istedikl, kuvvet harice karşı değil dahi de bazı şeylere karşıdır. Bu, al lâkçı için çok tabit olsa bile, yasi için bir hayret mevzuudur. Onla, ve zaten onlarla bera- ber bütün fırkalar, tazyik edici kanunlarla çok müsellâh, keyfi harekâtında ceza görmemekten çok emin, bir hükümet *isteyor- lar, Fakat kime karşı kuvvetli? Fransız vatandaşlarından bir kıs- mına karşı, Demokrasinin aristokrasi ve irtica aleyhinde kuvvetli bir hü- kümete ihtiyacı var. Serbes fi kirlerinin papaslar, rahipler ve ra hibeler aleyhinde küvvetli bir hü- kümete lüzumu var. Protestanın katoliklere karşı kuvvetli “bir hükümet ihtiyacı var. Katoliklerin protestan veya yahudilere karşı kuvvetli bir hü- kümete ihtiyacı var. Hepsi de vatandaşların bir kısmına, Fran- sanın bir kısmına, hatta bazen ekseriyet olan bir kısmına karşı küvvetli bir hükümet isterler. İşte böylece harice karşı za- if bir hükümet isterler ve hükü- meti zaif yaparlar da dahilde ve dahile karşı küvvetli olma- $ını isterler. Harice karşı terki teslihat ederler de dahilde, yani vatanın bir kısmına karşı, yani Cumhuriyete: arka “çevirmekle beraberdir. Bütün bunların sebebi fırka kinleri, o fırka (ihtirasları, fır- ka aç gözlülükleridir. OFır- ka © fikrinin © vatanperverliği tahrip ettiğini, ohatta fır ka © fikrinin © vatanperverliğin maküsu olduğunu, fırka ada- minin vâtanı fırkasına tâbi tuttuğunu — ve © vatanı fır- kacılık kinlerine feda ettiğini, bildkis zamanımızda İlberal ola: nın vatanperver olduğunu, İibe- ralizmin vatanperverlik hissine 'uymasından, harekete geçme- sinden liberet olduğunu, hudut- ları âçan ve buna mukabil mem- leket dahilinde dahili harp ve daimi harbı dahili hükümetleri tosis eden betbinane ihtiraslar- dan bitkinlik demek bundan güzel ispat şey olmaz. 18 incı bahis Liberallik noktai n; dan Fransanın vaziyeti Filhakika, hiç yanılmıyalım: 1789 dan sonraki Fransa dünya- nın en az hür ve en az liberal memleketlerinden birisidir. Ze- vahire nazaran en az hürdür. Filhakika örfü âdatımızın nispe- ten tatlılığı hasebile şimdiye ka- dar hiç bir hükümet bize, hiç olmazsa (hepimize | bir- den, hiç olmazsa ekseriyeti şe- ni bir şekilde sui muamele olduğunu eden bir hem vatandaşların bir kısmına karşı © hürriyetin haksız yere ihlaline ve kanunlarımızda mev- cut olup yarın harekete geçe- bilecek olan, şimdi bile vakıt vakıt harekete geçen istipdat vasıtalı göz yummaktayız. Otoriteci bir hükümet iste diği zaman bu vasıtalardan is- tifade edebileceği gibi, ihtiraslı ve açgözlü tarafdarları tarafın- dan tahrik edilen bir “hükümet te bunları istimale mecbur ka- lacaktır. Ferdi hürriyet Fransada mev cuttur ve umumiyetle riayet gör mektedir. Fakat ferdi hürriye- tinizin müemmen olduğunu zan: etmeyiniz. Ferdi hürriyetinizin gaspedilmesi, bilâmıhakeme tev kif, hapis ve hatta nefyedilme- niz için hükümetin sizi suikast- la ittiham etmesi kâfidir. O va- kıt sizin için şahsi hürriyet kal Adaletin elinden alınarak siyasi adamlar tarafından, Sizi sevmiyen fırka tarafından, yani sizi am edenler tarafından muhakeme edilirsini Ferdi hürriyet külliyen zail olur. Bu usulle kralın hapis ira dasi arasında hiç bir fark yok- tur. Bizim kanunlarımız içinde işte böylece ferdi hürriyetin ih- lâline imkân veren bir o kanun vardır. Şu: halde Fransada ferdi hürriyetin mevcut olduğu iddia edilmemelidir. ir, Söz “ve matbuat hürri- yeti, bilhassa açık, saçık /neşri- yat için, Fransada kâfi derece- de mevcuttur, Bununla beraber matbuat hakkında çok tafsilâtlı uzun uzadıza kanunlar * vardır. Bu kanunlar, vakıa matbuai mu- harrirlerini Jüri huzuruna çıka- rır, yani matbuat hürdür, deni- lebilir. — Bitmedi — Muhal ere . e İşlerimiz Telgraf, Telefon ve Telsiz Telgraf Tesisatı Posta ve f ve telefon umum müd yenil iseriö içinde bilhassa (telgraf ve tele- fon ve telsiz telgraf sahasında oldukça mühim tesisat ve yeni- likler yapacaktır. Gecen sene “zarfında başla" nan muhtelif yerlerdeki : telgraf tesisat ve | tamirleri | kâmilen bitmiştir. Bu sene İstanbul - Yalova - Bursa telefon hattı yapılacaktır. Diğer taraftan evvelâ Ankara: İzmir ve sonra İstanbul - İzmir telefon hatlarının yapılması da mevzuubahistir, Mühim bir kısım telefon şebekeleri de kismen hattı o havai ve kısmen kablo olmak üzere tecdit edilecektir. Anadolu dahilinde (yapılan is tasyonlarla ( telsiz muhaberatı iki ay zarfında temin edilmiş olacaktır. Yalnız Van telsiz is- tasyonunun — faaliyete © geçmesi biraz gecikecektir. Seyhan seddinin keşfi Son feyezanlar | dolayisile Adanadaki seyhan seddi — bazı yerlerinden delinmiş ve yıkıl- mıştı. Adana vilâyeti ikinci bir feyezan vukuu ihtimalini ve bu ihtimal hasıl olduğu — takdirde daha feci bir akibetin. hudusini nazarı dikkate alarak Nafia ve- killiğine müracaat etmiş ve sed- din ta ricasında bulunmuştu. 'Nafia vekili bu hususu ehem- miyetle tetkik etmek üzere su işleri o mütehassısını o Adanaya indermeğe karar ( vermi; lütehassısın tetkikat ve keşfin- den sonra seddin tamiri mese- bulunmamıştır. Bu sebeple biz* lesi tekarrür edecektir. Vergilerin tetkikatı Odanın rapor- ları istenildi Maliye vekâleti heyeti tefti- şiye riyasetinden dün şehrimiz ticaret ve sanayi odasına gelen bir telgrafta odaca tetkik edilen vergilerin tetkikat neticeleri is- tenmiştir. Oda elyevm tetkiki ikmal edilmiş olan o müsakkafat, mua- mele vergileri ile damga ve ok-| trüva — resimlerininin . tetkikini| mübeyyen raporların bir sureti bir iki güne kadar Maliye ve- kâletine gönderecektir Diğerka- zançı veraset ve intikal, iğnam ve “arazi vergileri © tetkikatını mübeyyeen raporların sureti dö tetkikat ikmal edildikten sonra gknderilecektir. B. muhasebesinde Üsülsüz sarfiyat var mıdır? Bazı gâzeteler belediye mu- hasebecisi (o Sami: beye istikraz Parasını başka işlere usülsüz olarak sarfetmiş olduğundan ve- tin emrile işten el çektiril i bir kaç gün evvel yazmış- lar ve bizde böyle bir emrin gelmediğini belediye reisi Sezai beyin beyanatına atfen” yazmış- tık; Sami beye elân işten el çek- tirilmemiş olup elyevm vazifesi başındadır. Ancak belediyede son günlerde teftişat icra eden mülkiye müfettişi Tevfik Talât bey Sami beyin usülsüz sarfiya- tından dolayı işten el çektiril- mesi Dahiliye vekâletinden iste- miştir. Fakat bu taleP hehüz bir karara iktiran etmemiş ve belediyeye de böyle bir emir tebs Tiğ edilmemiştir. - Belediye .. 4 Encümeni Belediye daimi dün akşan omuamelât (Oumüm müdürü Mustafa Avni (o beyin riyasetinde toplanmış ve şehre ait bazi işler etrafında mutat müzakeratta bulunmuştur. Mısır Sergisi İktisat vekâletinden şehrimiz ticaret . odasına gönderilen bir) tahriratta Mısırda 28 Remezan 1349. tarihinde bir ay devam etmek üzere zirai ve sınai bir sergi açılacağı bildirilmiştir. Uskumru holluğundan İzmir istifade edemez mi? İstanbulda son günlerde pek fazla saydedilen uskumru balık- larından şimdiye kadar İzmire ancak iki defa gelebilmiş ye şehrimizde altmış kuruşa satıl- mıştır. Halbuki İstanbulda (15) kuruşa ve hatta toptan altı kus ruşa kadar satılmaktadır. Fuka- ra için büyük bir fırsat olan bu ucuzluktan İzmirin istifade ede- memesi pek garip görüniyor. Şehrimizde muhtaç birçok aile- ler, seylâpzedeler, ve hatta da- rülacze mevcut iken bu bolluğa seyirci kalınması doğru olmasa gerektir. Kumar oynarken Dün taharri momurları tara fından kumar oynatan kahveler tarassut altına alınmış ve Çorak kapıda Menzil hanında kahveci Gevdet Tilkilik enddesinde ka veci Ahmet, Kemer onddesinde kahveci Hasan efendilerin kalı velerinde © kumar ; oynattıkları cürmümeşhnt halinde tesbit edil- encünağni miş on kadar umarbazlar zarlar ve kâğıtlar ile birlikte yakalan: mıştır. : ŞEHİR HABERLERİ İ Umumhane Paylaşılamıyan : den bir cinayet oldu Mustafa, Şahini iki yerinden taban- ca ile yaraladı Dün gece Sürmeli sokağında çok feci bir cinayet olmuş kah- veci Kayserli Ahmet oğlu Mus- tafa Şahin namındaki arkadaşını tabança kurşunu ile iki yerinden ağır surette yaralamıştır. Hâdi senin sebebi umumhane serma- yelerinden Sabriye ( ismindeki kadını paylaşamamaktır. Aldığımız malümata göre dün akşam Mustafa ile Şahin bir az kafaları © tütsüledikteh © sonra umumhâneci Karakaş Meleğin evine gitmişler ve orada bulunan Sabriyeyi yanlarına davetle eğ- lenmeğe koyulmuşlardır. Saatlar ilerledikçe sarhoşluk artmış göz- ler dumanlanınca Sabriye her iki gencin gözünde “büyümüş bir Venos kadar güzel görünmeğe başlamıştır. Her iki arkadaş o akşam Sabriye ile kalmayı ve Sabriyeyi dost tutmayı aklına koymuştur. Mustafa bu kadınla esasen es- kiden alâkadar imiş dost olmuş» |Ş: lar ve fakat son zamanlarda alâkasıni kesmiş, Sabriye ise ge- rek bu eski maceranın tesirile ve gerekse Şahin efendinin biraz daha genç bulunmasından Mustafaya dün akşam yüz ver: memiş ve Şahin ile fazla alâka- dar olmuştur. Şahin, kadından bu yüzü gö rünce arkadaşina “Mustafa sen bu Kadınla alâkanı kes, ben bu kadını “dost - tutacbğım,, demiş; Mustafa da “Sen araya girme o benim esasen dostumdur, Hay- riye benimdir, cevabını vermiş- tir. İşte bu paylaşamamak yü- zünden çıkan münazan büyü- Dirhemleri noksanmış Seyyar satıcıların bazıları ek- sik dirhem ve yanlış terazi kul- landıkları görülmekte olduğun- dan belediye mıntakalarınca bu: na ehemmiyet verilerek mahalle ve sokak aralarında: mütemadi müfettişler gezdirilmesi ve nok- san görülen dirhem” ve bozuk terazilerin müsâderesile sahipleri hakkında takibat icrasına kermi vermiştir. R Francolalar İstanbulda kilosu on üç ku- ruşa satılmakta olan francolanin İzmirde karışık olduğu | halde yirmi ve hatta yirmi dört kuru- $a satıldığı nazarı dikkati cel- beylediğinden belediyenin. fran- colaya da narh koymağa mecbur olacağı haber alınmıştır. Beledi- yeyi bu hususta pek haklı gör- mekteyiz, Sanatın yüksek zevkini tatmak isteyenler, En güzel bir musiki dinle; En sehhar Napoli şarkıları Jan Kipuranın ruhnevaz Brigit Helmin gaşyedici güzelliğini görmek Ve hayret verici sanatın seyretmek isteyenler, İtalyanın cennetasa manzaralarını görmek isteyenler Bugün saat: 3-5-7, LHAMRA i. Milli Kütüphane Sinemasında COŞKUN BELDE Şaheserini görmeğe şitap etmelidirler Bu filmin reklama ihtiyacı yoktur: Görenlerden fikir- lerini sormanız kâfidir. aralarında birkadın yüzün- müş birbirlerine küfürler sayrul- muş, fakat Meleğin araya gir- mesile kavga bastırılmış ve Mus- tafa evi terkedip gitmiştir. Şa- hin, zaferinden mağrur Hayriye ile yatak odasına çekilmişler ve bir müddet sonra da Şahin ev- den çıkıp gitmiştir. ikl rakip karşılaşınca| Şahin, Evden çıktıktan sonra doğru Mustafanın kahvesine git- miş ve rakibiyle karşılaşmıştır. Mustafa, bu defa Şahine bağır- miş tal çık meydana, biz Kayserliyiz. Adamın elinde narı almasını da eşek boyamasını da biliriz. Çık meydana diyorum, İsana Sabriyeyi kaça mal edece- ğimi göstereyim. Demiştir. Şa- hin de böyle tehditlerden yılan- lardan değildir. İki rakip sokak ortasına çık- mış, Fakat Mustafa daha çevik davranarak tabancasını çekmiş evvelâ kasiğindan ve son- ra da bacağından iki “kurşunla yere sermiştir. Hasmının yere düştüğünü gören Mustafa derhal firara teşebbüs etmiş ve fakat silâh sesi üzerine her taratan koşan polisler ve muavin Hamdi efendi caniyi şimendifer güzer- gâhına çıkarken yakalamışlardır. Mustafa yakayı ele verince po- lislere: eyvah bu defa eşeği bo- yayamadık, yakayı ele verdik demek” süretile cinayet Karşisin- da soğuk kanlılığını ve canavar- lığını göstermiştir. Şahinin yi ralalı çok ağırdır. Bugün mem- leket © hastanesinde © kendisine ameliyat yapılacaktır. : Tiftik Cemiyeti 28 yerde yeniden şube açıyor Türkiye Tiftik cemiyeti ile- ride diğer icabeden yerlede de açılmak üzere şimdilik yirmi se- kiz vilâyette tiftik cemiyeti şu- beleri açmıya karar vermiştir. Bu şubeler tiftik miktarı yirmi beş binden fazla olan vilâyetler de olacaktır. Şubelerin küşadı için Dahiliye ve İktısat vekil leri nezdinde teşebbüsatta ve ricada bulunarak mezkür vila- yetlerde şubelerin açılması hu- susunda teshilât gösterilmesini temenni etmiştir. Ayrıca bu mia takalarn icabı kadar esas ni- zamname de gönderilmiştir. Mektupçu bey hasta Vilâyet mektupçusu Şevket bey birkaç gündenberi fazleca rahatsız bulunduğundan vazifesi başına gelememektedir. mek isteyenler, ımı duymak isteyenler, sesini işitmek isteyenler, 15 ve 9,30 seanslarında sinden ziyade ismetist olan ga, zeteleri üzerinde soğuk bir tesiri yapmış olacaktır. Bu vimli meslekdaşlar, şimdi hazi, bir teessürle: adamını daha kaybettil kil Halk fırkasının en kadim bazıları nazarında en mukadde, ananatından — uzaklaşmıştır, Me. nemen mürtecileri uzatilan tazyik vesilesini İsmet rinde Damokles kılıncı... ciler için divanı harp, pekil rımız ve rakipl UĞU öğ! İnkisarı hayal İsmet paşanın nutku, kendi. duş se — Halk fırkası bir büyük Diye düşünüyorli Zira muhankaktır ki Başv. tarafından, paşa ayağının ucu ile reddetmiş ve liberal liderler arasında mey. ki almıştır. Ne istiklâl mahke mesi, me gazetecilerin başı üze ire. Fakat gazeteler için kanın! Bizim çok sevimli muarızla. hayret ve söyliyeceklerini idetlerinden bilemez oldular, Başvekilin nutku hakkında. bir buluyorlar. Na tefsiri bile zait tefsir etsinler. bu nutuk onların yanaklar üzerinde bir tokat şakırtısile patladı. — Nasıl, demek muhalif ça. zeteler kapanmıyacaklar? — Hayır, aziz ve sevimli meslekdaşlar, hayır! Muhalif ça- zeteler kapanmıyor. Onların hir her sabah ve her öğle, yi- ne bir kâbus. gibi kularınızda çınlıyacak... — Nasıl, hükümet, “bizin hükümetimiz ,, bizim istediğimiz leğil, muhaliflerimizin iste diğimiz gibi bir lisan kullanıy? — Oh, bunda kızacak ne var, sevimli ve aziz meslekdaşlar? Fethi bey 5. F. da pekalâ ayrıl mıştı. İsmet paşa H. Fi sından neden ayrılmasın? — Nasıl, İsmet paşa mat buat hürriyetini müdafaa ediyor? — Hüznünüzü takdir ederiz, li meslektaşlar! Tabii baş. vekilin yeni bir “takriri sükün, kanunu yapmasını, — koşunun yen gazeteleri kapatmasını, zin ifadenize göre şehit Kob layın katili olan biz zavallı mes- lekdaşlarınıza O hapishanelerde birer serin köşe hazırlatmasını tercih eder: , Fakat ne yap malı? Artık sizde taliinize ağ layınız. Anlaşılıyor ki, İsmet paşa da Cumhuriyetçi değil “ sizin gibi, Cumhuriyetçi değil Geçmiş. olsun, - sevimli mes lekdaşlar!.. Menemen hâdisesi © üzerine elleri: oğuşturduğunuz boş çıktı. Haydar Rüştü bey üstad is koridorlarındaki z kaldı, Türki yede cumhuriyeti “korumak için kanun ve muhakeme kâfi geli- yormuş! Türkiyede mübah olan, savap olan yalnız sizin sesiniz değilmiş! Türkiyede, bunca pis" küllü inhisar belâları yanında, bir de fil 1, kanaat in hisarı, cemiyet inhisarı ve niha- yet muazzam bir gazetecilik in hisarı tesis edilemiyecekmiş ! Ne oldu, o sizin “ vatanper- verlik ,, feveranlerile titriyen “ hamiyetli ,, görültüleriniz? Ne oldu, o sizin “ gayri endiş, © mitleriniz? Ne oldu, her haki katı Halk fırkasında ve Hak fırkasını nefsi nefisinizde göre yaldızlı telekkileriniz? Nihayet, İsmet paşanın & sizi terketmesi mukaddermiş! Fakat... bir düşününüz 5€ vimli meslekdaşlar; vicdanınız? bir müracaat ediniz: — İstibdada gitmek istiyen feryatlarınızla sakın İsmet Pi inhisi şayı siz terketmiş olmıyasınız?” B.A