5 Ocak 1931 Tarihli Serbes Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

Cumhuriyetin teminatı Hükümeti lâyüsel kılmak istiyen - ler matbuatta parlıyan hürriyet ışığını söndüremezler Menemen irtica teşebbüsü den sonra Hâlk fırkası gazete- leri etrafa bır terör, dehşet ha- vası saçmak istediler, “İrtica var irtica muhalefetten kuvvet alı- yor!,, feryadile liberal muhalefe- te muttasıl saldırdılar. o Fırka halinde yaşatılmıyan muhalefetin gazetelerde de yaşatılmıyacağını ihsas ettiler, İrt vesilesile cumhuriyetin. esasatına karşı olan bu neşriyatın müşterek düs- turu bu idi: “Şiddetli tedbirler lözaml, İstiklâl mahkemelerinden bah- sedildi, fevkalede kanunlardan bahsolundu. Matbuatın ağzını kilitlemek, esaslı bir gaye olarak gösterildi. Muhakkaktır ki, Halk fırkası gazetelerinin bu neşriyatı tesadüfi değildi. Fırka içinde mevcut kuvvetli bır temayülün ifadesi idi. Fakat, fırka kulisle- rinde şiddet cereyanlari tahrik edilirken, başvekil, alınacak ted- birler hakkında © Reisicumhur bazretlerile fikir teati ediyordu. Serbes münakaşasını Cumhuriyetin © esası addeden Gazi hazretlerinin $. C. F, te- essüs &tmezden evvel muvaffa- buyurdukları takviyeye ta nftâr olmıyacakları ve ne vesile ıle olursa olsun, fırka tahakküm- lerinin ihyasını istilzam etmiye- cekleri muhakkaktı. Çok otori- ter olmakla beraber, hakiki bir Cumhuriyetçi olan başvekil pa- şa da hiç şüphesiz, taraftarla nnın şiddet tavsiyelerine kapıl miyacaktı. Netekim, fırka gru- bununun içtimamdan sonra, si- yasi hava değişmiş ve halk fır- kası, buhranlı bir vaziyet ruhi bir hataya düşmekten, sayesinde kurtulmuştur. İsmet paşanın büyük millet meclisinde irat ettiği nutuk şid- det taraftarlarina ve hürriyet- ten korkanlara karşı en müskit bir cevaptır. Başvekil kendi fır kasındaki müfritleri ilzam etmi- ye çalışmıştır. Eğer, bedihi olan hakikatler, Cumhuriyet ile is- tibdat arasındaki farkın bir ke- lime farkından ibaret olmadığı- mi şimdiye kadar © ânlamamış olan bu efendiler üzerinde mü- &ssirse, Türkiyenin siyasi hi smda bir tebeddül husulünü ümit edebiliriz. İsmet paşanın nutku, bir çok noktalarında, hissi selimin ifa- desi olmuştur. Başvekili lâkonik cümlelerle döktüğü hakikatler sok #ade şeylerdir. Halk firkası bu sade hakikatleri tecahüle çok müremayil olduğu içindir ki Türk “umhuriyetperverlerinin belki en idealist olan kısmını kendisinden #yırmış ve uzaklaştırmıştır. Bu- vun için, İsmet paşanın nutkun- da, son irtica teşebbüşüntü tenkit «rbestisinden cüret almış gibi vosteren “ve © dolayısile * tenkit serbestisi aleyhinde serzniş ma- diyetinde olan sathi | görüşleri wbutup, o cumhuriyeti sevenlere “esaret veren noktalar üzerinde tevekkuf etmek istiyoruz. Filhakika, hiç bir suretle is- ir nın çıkardığı netice ile İsmet pa- şanın çıkardığı — netiçe arasında çok esaslı, çok hayati bir fark var dır. H.F nin cumhuriyetçiliği yal- nız etiket olarak kullanılan, fakat icabatma katlanmak istemeyen taraftarlarına görs, mademki ir- tica teşebbüsü muhalefet hare kelinden ve gazetelerdeki ser- bes tenkitlerden sonra vuku bul- muştur, bu tenkitlerle o teşeb büs arasında bir sebep ve neti- ce münasebeti vardır. Binzen- aleyh, serbes tenkidi boğmak, öldürmek ve yıldırmak lâzımdır. İsmet paşa, kaziyenin yanlış olan, çok sathi görüşlü olan ev- veliyatını kabul etmekle beraber, muhakemesini hakiki bir cumhuri yetçi anlayışile yapmış ve taraftar lerinin çıkarmak istedikleri ne- ticeden, cumhuriyet — hesabına tevahhuş etmiştir. Başvekil di- yor kiz “Bu memlekette cereyan eden hava: devlet kuvvetleri örselen- miş gibi bir vaziyet ihdas ederse müfsitler. baş kaldırmak | için bu havayı: müsait © buluyorlar, Onun içindir ki © kanunlarımız devlet otoritesini, devlet kanun- ları ve kuvvetlerini her hal ve kârda masun ve muhterem tut- mak bir çok tedabir derpiş etmişlerdir. , “ Medemen hâdisesinde, müc- rim ve mürtecilerin maksatları için bu derece cesurane hareket ikana kendilerinde kuvvet his etmelerinden, devlet kuvvetle- rinde, hükümet işlerinde bir ne- vi zaiflik gördüklerini, farzet- tiklerini reddetmek müşküldür. Hakikaten böyle bir manayi müf- sitler ve fesat müsteitleri ahval- ildan çıkarmış olabilirler. , Sathi olan görüş buradadır. Bunu İsmet paşanın görüşü ola- rak arzetmiyoruz. İsmet paşa, tarafdarlarına cevap vermişti Onların bir hakikat, mutlak bir hakikat olarak ileri sürdükleri ve şedit tedbirlere esas kılmak istedikleri mülâhazaları Başve- kil sadece bir ihtimal imkân dahilinde | birşey olarak kabul ediyor. Bir farziye olarak orta- ya süriyor. Fakat bu farziye bir hakikat bile olsa, tenkit hürri yetini boğmiya kalkışmak, ir ca kadar mızır bir hareket ola- caktır, diyor. İşte yine Başveki- lin sözleri : “ Fakat, mevkii (iktidarda olanlar, devlet kuvetleri zaifli- yiyor ve bir takım zararlar ve fesatlar çıkıyor diye tenkit olun- mıyacak mı? Ne yaparlarsa, ne söylerlerse lâyuhti mi sayılacak- iar? « Böyle bir: zihniyet, böyle bir hattı hareket şüphe yoktur ki lâakal, fesadın vereceği neticeleri ve zararları verecektir. Gazinin ilân. ettiği hakikat burada tekrar edilmiştir. “ Mat- buat serbestisinden doğabileçek mahzurların izalesi yine ancak matbuat hürriyetile mümkündür!,, Pat edilinemiş olan bu sathi gö- Tüşlerden İsmet paşa taraftarları- Başvekil bu hürriyete taraftar- dır. Bu o hürriyet o hududunun kanun tarafından tayin edildi- Menemen ve Balıkesirde örfi Burada istasiyon, askeri kontrol altındadır. Gelen tirenlerden çı: olunmakta ve bu suretle şehire tadır. saade istihsali mecburidir. Bu seyahat vesikaları Polis tarafin- kuruşluk pul ilsak olunmaktadır. Yalnız bu vazifeye memur çokluğu hasebile müşkül me” kide kalmaktadır. Seyahat eden- ler vesika işinin tesrii hususunda tedbir alınmasını temenni etmek- tedirler. Seyahat vesikaları mer- kez kumandanlığı tarafından tas- dik edilmektedir. Manisada akşam saat 5Sden itibaren meyhanelerde rakı satıl- masına nihayet veriliyor. Saat altıdan sonra otomobil münaka- lâtı münkatidir. Lokantalar saat sekize kadar açık kalıyor. Saat ondan sonra da, sinamalar ve kahveler kapamyor ve herkes evine gitmeğe mecbur tutuluyor. Böylece sabah saat yediye kadar sokaklarda hiç bir hareket yok- tur. Devriyeler bu nizamın tat- bikine nezaret etmektedirler. irtica tahkikatı: İrtica hareketi U etrafındaki tahkikat faaliyetle ( devam et mektedir. Hâdise faili olan altı şeki ile birlikte menemene doğru giderken U yolda ayrılan çoban Ramazan mühim ifşaatta bulun- muş ve mürteci haydutların ei MELTATIŞILIII AI ALIMLI gini ve devlet otorltesini zaifle- tecek neşriyatin kanun müci- bince ceza göreceğini hatırlat- mış ve fevkalâde tedbirler, taz- yik tedbirleri tekliflerini redet- miştir. Bunu ne güzel, ne kuv- vetli bir cümle ile ifade et- miştir! » “Memitketin tehammülü yok- tur şekli altında, her türlü tah- didatı ve setleri koymak için bir esbabı mucibe bulabiliriz. Fakat bu esbabı mucibe diğer taraftan i en nihayet lâyüsel bir vaziyeti ihdas etmeye müsaittir “Bu noktai nazardan, hükü- met neşriyat hususunda alinacak bir tetbir düşünmedi.,, Bravo. İsmet paşal Muarriz- leriniz arasından yükselen bu takdir sesini iftiharla kabul edi: niz. Bu sözlerinizle siz taraftar- larınızdan ziyade bizimle bera- ber oldunuz. Taraftarlarınıza de- mek istediniz kı: “ Efendiler, irtica vesilesile Cumhuriyetin esası olan hürri- yetlere tecavüz emeğe kalkar- sak, bizimle mürteciler arasında ne fark kalır. Biz cumhuriyeti bu hürriyeti. öldürmek için de- gil, bu hürriyetler için istiyo- TUZ, Bravol.. YILMAZ — etmiştir. 5 Kânunusani IDAREİ öÖRFiYE Manisa, Menen ve Balıkesirde nasıl tatbik ediliyor Divanı harbın faaliyete geçmesi için Fahrittin paşadan emir bekleniyor Manisa, 4 (S.C) — Manisajjnerelerde © kaldıkları idarenin tatbikatına geçilmiştir. | kan yolcuların hüviyetleri tesbit |ifade vermiştir. Merkumun ih- girmelerine müsaade olunmak-| gitmezden İdarei örfiye mıntakasından|met habisi köylüleri zehirleme- harice seyahat için hususi mü-İğe çalışmış ve bazilerine teşeb- dan verilmekte ve üzerine (15) miştir. edilen polis verilecek vesikale-ın/ eşkiyayı görmediğini iddin et- 1931 anlat- mıştır. İrtica müteşebbislerile mü nasebatta bulunanlardan nalbant Hasan da aym şeyler hakkında barına göre, eşkiya Menemene evvel Paşa köyüne girmişlerdi. Burada derviş Meh- büs edeceği ihanet (hareketi bakkındaki niyetini izhar eyle Köyün muhtarı Abdurahman tevkif © edilmiştir. o Mumaileyh, mektedir. Fakat görmemiş olsa bile, her. halde köye geldikle- "ni haber aldığı zannedilmekte ve hükümete haber vermeme- inan dolayı kendisi mes'ul tutuln:vktadır. Diğer tevkifter Şeyh Halil İbrahim isminde! birisiy vaktile-Horosköyeamiin- de şapka aleyhinde vaiz vermiş ve dervişlerin sık sık toplantı larina iştirak etmiştir. Merkum hakkinda tahkikata başlanmış ye kendisi mahfuzen Menemene izam edilmiştir. Hacı Rahmanlı köyünden Ha- san usta isminde bir | şahısın şeyh Esada intisabu olduğu ve Halil İbrahimle maarifesi bulun- duğu haber alındığından mer- kum tahtı zanna alınmıştır . Ke- za, Halil İbrahim İzmirden geti- Spor kongresi Mesaisine de- - vam ediyor Ankara 3 (A.A) — Spor kon gresi bugün öğleden evvel ve sonra yaptığı iki umumi içti- mada raporları ve Şeref beyin Olimpiyat seyahatine ait notla- ramı dilemiş ve encümenler de raporlar üzerindeki tetkikatına devam etmiştir. Kongre nizam- namenin en pratik şekilde ta- dili hakkındaki noktai nazarı ekseriyetle kabul etmiştir. Kon- gre yarın saat on da tekrar toplanacaktır. İhtilalcilerin reisi Panama; 4 (A.A) — İhtilal cilerin reisi Arias Vaşington Pa- nama orta elçisinin Vaşington- dan avdetine kadar cumhur» luk işlerine bakacaktır. Vergi aleyhinde Aallahabat, 4 (A.A) — Aha- liyi vergi vermemeğe teşvik et- iğinden Madam Kanbmbaoehru 6 ay hapse mahküm edilmiştir. Yuvarlak masa etrafında Londra 4 (A.A) — Yuvarlak masa konferansında Lord San- key İngilterenin hukukundan vaz geçmemekle beraber bazı mü- saadatta bulunmıya hazır oldu ğunu söylemiştir. Kaleyi zaptetmişler Rangon 4 (A.A) — Hükü- met kıt'atı Birmanya asilerinin müdafaa ettikleri kaleyi zapt- Halk N rilirken, Ali Osman İsminde bi- e bir mektup (o göndererek: “Beni isticvap için © çağırdılar; merak etmeyiniz, arkamdan dua ediniz, diye yazdığından hare- ketle alâkası ihtimaline mebni bu Ali Osman da £ tevkif edil- miştir. Diğer kazalar: Bergama, Kula, Gördös ve Kırkağaç kazalarında Menemen hâdisesinin bidayetinde açılan tahkikat faaliyetle devam et- mektedir. Bu tahkikatın şimdi- ye kadar yapılmış olan diğer tahkikatı takviyeye hadım neti- celer verdiği zannolunuyor. Hangi tarikat? Yakalandığı evvelce bildi diğimiz Abdülgani Fazlı, müdd. umumi Kâmil bey tarafından ii ticvap edilmiştir. Bu adam Nak- ibendi Utarikatinden olduğunu inkâr ederek Sadi tarikatına mensup olduğunu söylemişti Halbuki Bergamadan merkumun Nakşibendi olduğu bildirilmişti. Maznun, mahfuzan Menemene gönderilmiştir. Divanı hag. Divanı harp azaları tedricen Manisaya gelmektedirler. İzmir- den zabıt kâtipleri gönderilmiş- ir. Divanı harbın faaliyete geç- için Fahreddin paşadan emir beklenmektedir. Tahkikat şim- dilik sivil imler vasıtasiyle devam etmektedir. Ziraat kongresi Yarın büyük merasimle açılacaktır Ankara 3 (A.A) — Beynel milel ziraat teknik sergisi önü- jmüzdeki pazartesi (günü saat 15 te açılacaktır. Ankara 3 ( A.A ) — Ziraat kongresi önümüzdeki pazartesi günü iktisat vekili Şeref beyin bir nutku ile açılacaktır. Mi iktisat ve tasarruf O cemiyeti namına * umumi kâtip | İzmir mmeb'usu Rahmi bey bir nntuk söyliyecektir. Mill iktisat ve tasarruf cemiyetine kongre mü- nasebetile 200 den fazla rapor gelmiştir. Kongrenin ( devamı müddetinde milli iktisat ve ti sarruf cemiyeti tarafından sergi ve kongre namiyle bir gazete neşrolunacaktır. . ihtilâf Şiddetini kaybetmiş Londra 4 (A.A) — Hindis- tan konferansını bir aralık aka- mete uğratmak tehdidini göste- İren Brehmen ve Müslüman mu- rahhasları, arasındaki | ihtilâf Makdonaldın tavassutu ile eski şiddetini kaybetmiştir. İki unsur Yazı müdürü: Bohzat Arif Sayı: sün ye çıkar için mücadeleden yılmaz Mefküre Gazetesidir. İdarehanesi: İzmir - Gazi Bulvarı “Yeni Asır, “ yurdunda üshası - Heryerde 5 kuruş tSorabilir miyiz? Mükerrer sigorta hü- kümet içerisinde hükümet midi Geçen gün Hisar camiin- den geçerken şuurunu kay betmiş bir zavallıya tesadüf ettim. Elinde bir tespih ça vuş çavus diye dolaşıyordu. Bu sırada tanıdığım sigor ta işleriyle iştigal eden bir arkadaşını “koluma girdi. Ve- dedi ki; ( Ne hüsnü tesadüf, mükerrer sigortanın memle: İ E yaptığı kötülükleri ya- $ mek faideli olacaktır. zan bir muharrire şu deli hakkında biraz izahat ver- Bu zavallı Akhisarlıdır. Eve velce mağazasını on bin liraya sigorta ettiriyordu. Mükerrer sigorta usülü çıkıp ta sigor: tacılık bir nevi inhisar altıhâ $ alınınca bu adamcağızdan üç misli pirim talep edildi. O da bu parayı veremiyeceğinden sigortadan © vazgeçti. Lâkin bir gün o adamın mağazasına X hırsızlar girmiş içeride mumu yanık bırakmışlar. Ateş çık” mış ve bütün malı yanmış. N Bu kadar sene sigortida oldu- duğu halde siğortacı bıraktı X ğı sene başına gelen bu fe- Ş lâketten dolayı aklını oynan- iniş.) Haddı zatında hâdise çok fecidir ve münferitti, & Bu sui tesadüften münhi ren mükerrer sigartanın me: Ş ul olduğunu iddia eyleyecek değiliz. Fakat temamen de 2 mesuliyetten beri bulunduğu: nu ve hissei iştiraki olmadı- ğını söyliyemeyiz. Şüphe yok i mükerrer sigarta bir çok tüccarları Ove vatandaşları mallarını sigorta ettirme- meğe ve bu emniyet tertibatından mahrum kalmıs $ ya mecbur kılmıştır. Dolayı $ le iktısadıyatımiza da dar- be indirmiştir. Yine yenideri mutalli oluyoruz ki mükerrer sigorta idaresi bu sene bü- tün sigorta şirketlerinin yıl başında müşterilerine tevzi ettikleri takvimleri ve bu reklam vasıtası menetmiş her kim takvim dağıtirsa behir takvim için yirmi beş lira ceza alınacağını bildirmiştir. Ne cür'et.. Ne salahiyet?, Buna ilâveten bazı sigor- ta memurlarına da işledikleri hata ve yanlışlıklar mukabili olarak nakdi cezalar tarhe- diyormuş. Görülüyor ki mü- kerrer sigorta idaresi bütün sigorta kumpanyalarını elinde oyuncak gibi oynatabiliyor onlara ceza tarh ediyor, şu- nu yapacaksınız, bunu yap- mıyacaksınız. diye emirler & veriyor. Bu vaziyet karşısında mükerrer Kastamoni Eşya piyangosu çekildi Kastamoni: 3 ( A.A ) — Türk ocağının tartip ettiği eşya pi- | yangosu bugün çekilmiş ve bü- arasında bir uzlaşma © husulü muhtemel addedilmektedir. yük ikramiye 494 numaraya çik- mıştır.