29 Ekim 1934 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 13

Tethi SEATETT TT A s kOormitaları j Hazretlerine bir s / KSD TE CĞ Marsilya faciasımı vücude geti- Ten katil Kelemen'in hüviyeti tesbit edildi. Meğer bu adam Ma- kedonya komitesine mensup bir Bulgarmış. Fakat tahkikata birçok, tihetlerden devam olunuyor. Kati- n cürüm ortakları birer birer ya ı'llınıyor. Bunların arasımnda Bal- kanlarda tethiş hareketlerini tan - Zim eden bir sürü komitelere men- ki ler var... Ezcümle Torino da yakalanan Dr. Ante - Paveliç, Hırvatların meşhur Oustachi ko - Maitesinin reisidir. O komite ki, Ma - Saristanda Yugoslavya hududuna “Yakın bir yerde Yanka - Poutza de nilen bir yerde kamp kurmuş ve a- u suikast talimleri yaptır - î'"!hr- Diğer taraftan yakalanan - ar arasında diğer komitelere men- Sup olduğu znnedilen adamlar da » Bu gösteriyor ki suikast uız bir » DA 'ıı '“i M 7 ;"J' ğ,::k'î bunda bir kaçının methal- olması ihtimali çoktur. Balkanlarda tethiş yapan, ca - "3 kıyan, tabancayı bembayı en siyasi kanaat olarak kulla TDan bu komiteler nelerdir ve şimdi Ye kadar ne gibi işler yapmışlar - 1? İşte bu yazımızla size kısaca -Büunlardan bahsedeceğiz: Kara el İ Kara el çetesinin asıl ismi “İtti at veya ölüm” dü. Harpten birkaç S€ne evvel, Belgradda, Kral Alek- Sandr Abrenovich ve Kraliçe Dra- :“n“n katline iştirak eden birkaç ahlf!n iştirakile meşhur Sırp ga - Zetecisi Yuvanoviç Çupa tarafın - &n teşkil edilmiştir. Bu cemiyetin * T - ZNY $ Balkanlardaki komitacilar bir takip esnasında gayesi, Avrupada yaşayan bütün cenup slâvlarını toplamak ve bu - na mümanaat eden bütün hükümet lere karşı ihtilâlci bir mücadele aç maktı. Kral Aleksandr Obrenovich in katillerinden biri olan Miralay Dimitrieviç - Apis tarafından ida- re olunan bu Kara el çetesi ilk za - manlarda harp politikasını şiddet- Hi bir tesir altında bırakmış ve hü- kümeti hâd bir milliyetçiliğe ve emperyalizme sevketmek için elin den geleni yapmıştır. Hiç söylemeğe hacet yok ki Di- mitrieviç'in tethiş komitesi, ve bu komitenin faaliyeti Paşiç hüküme - tini son derece müteessir etmiştir. | Kral Pi çıkmıştır. Bu iki gizli komitenin is mi harbe tekaddüm eden siyasi mü zakerat esnasında daima zikredil- miş ve Avusturya - Macaristan hü- kümeti 1914 te Belgrada verdiği meşhur oltimtomunda Kara el çe- tesile Narodna Adbrana komitele- rinin derhal fesholunmasını ve Dimitrieviç - Apis'in tevkifini iste mişti. Sırbistanda “Krallar Katili,, na mile maruf olan bu komiteciler ev velâ 1914 harbine komiteci şeklin de iştirak etmişler ve bilâhara Filhakika bu hükümet, daima mil liyetçiliği ve ittihadı neşir ve ta - mim ettiği halde, Kara elin müf - " yit fikirlerini bir türlü benimsemi- yordu. Komiteciliğe komitecilikle ce - vap vermek lâzımdı. Bunun için Kara ele mukâbil olmak üzere Pa- siçin arkadaşları “ Beyaz el,, namı altında gizli bir teşkilât vücude ge tirdiler. Bu iki komite 1917 ye ya ni Dimitrieviç - Apis'in ölümüne kadar biribirlerile çok kanlı müca- delelere girişmşiler ve memleket dahilinde biribirlerile mütemadi - yen harbetmişlerdir. Bilâhara Kara elin, Narodna Ad brana yani “Milli Müdafaa” ismin deki gizli bir teşkilâtla birleşerek Arşidük François - Ferdinand'ın ve karısının ölümünü hazırladığı tesbit edilmiştir. Kezalik ayni teş- kilâtın ikirci Guillaume ve İtalya Kralı Victot - Emmanuell aleyhine suikastler hazırladığı da meydana y ağa ve veliaht / tetlerinin işlerine mâni olmağa baş eksandr Haz Balkanlarda tethiş hareketlerini idare edenler kimlerdir? Kara el - Beyaz el çetelerinin Yugoslavyadaki faaliyeti - Makedonya komitesi... Bundan on sekiz sene evvel Kara el çetesi Aleksandr uikast teşebbüsünde daha b - & ulunmuştu lar ve muvaffak olmuşlardır. Di - ğer taraftan bilâ fasıla çalışan be- yaz el çetesine mensup olan M. Pounitza Rachitch, sırp meclisin- de Hırvat muhalefet fırkası reisi M. Radich'le üç mebusu öldürmüş- tür. Makedonya komitesi Makedonya ihtilâl komitesi veyahut “Hürriyet veya ölüm” ko- mitesi geçen asrın bidayetinde te- şekkül etmitşir. İki tane yurdu var dı. Biri Belgratta, diğeri İsviçrenin büyük bir şehrinde bulunuyordu. Fakat merkezi Bulgaristanda idi. " Komiteye lâzım olan para Ma'se- donyalı zengin tütün tüccarların - dan toplanıyor ve bunlar “Hürri - yet veya ölüm” komitesine her se- ne mühim mikdarda para verme - ğe mecbur tutuluyorlardı. Son seneler zarfında, Yugoslav yada, Bulgaristanda ve Yunanistan da ika edilen bütün siyasi cinayet lerde bu komitenin parmağı görül müştür. Bilkassa bu komit! öi Bi d Eesdnnidüi drif hayatımızda terakki Memlekette ümiliğe karşı mühim bir mücadele açtık Türkiyede yaşıyan vatandaşlarımızın içinde okuma yaz- ma bilmeyen bir tek kimsa bırakmamağa çalısıyoruz / (Şehirae —6638) YALRMİ KODUN İT ÜRK 1Y E D Eİİ e HSILJ — Kİ Koyae 31535 800 ; BO 5 CSU , ')'1 Ş ÇA VÇ Köyde 1lk tahstl1n / 4ütöyde 11.406.148 YAT KöÖylÜ nüfusa nisbeti . JE A T dan Mença Karincion isminde bir kadının Viyanada komite tarafın - dan idama mahküm edilen M. Pa- nitza isminde bir Makedonyalıyı öldürmesi komitenin ismi etrafın- daki dedikoduları arttırmıştır. Bu hâdise şöyle olmuştur: Viyanada Peer Gynt temsil ediliyordu. Bir aktör rol icabı beşinci perdenin or tasırida “adam ölmez!,, diye hay - kırıyordu. Bu esnada Mentcha aya £BN GiĞü ölmüz? Yiye bağırnış î.ıpw Nüzertii —_-bı-.ı, ı'iil! f “Hürriyet veya ölüm” komitesi- G Uç Bulgar komitacısı Ğİ lamışlardır. Burada gene Dimitri- | nin Viyanada sefaret önünde genç eviç rol oynamış ve naibi hüküme | bir talebe tarafından öldürülen Ar ti beyaz el çetesi adamlarına karşı | Havutluk sefiri Sena Beyin katlin müsamahakâr davranmakla itti - | de de parmağı vardır. ham etmiştir. 1916 senesinde Os- Katil yakalanmış ve Viyana mah trovo yolunda naibi hükümetin bir Fransız diplomatı olan Marki An- toine de Besiade d'Avaray ismind ki diplomatla beraber seyahat et - tiği otomobile karşı birçok silâh - lar atılmıştır. Belgrat hükümeti bu nun üzerine bu komiteye karşı da ha şiddetli davranmağa karar ver- miş ve birkaç saat zarfında Dimit- rieviçle on iki yüksek rütbeli zabit yakalanmıştır. ğ İşte bu suikast teşebbüsüs 18 se ne sonra Marsilyada atılan kurşun ların mukaddemesidir. İki üç ay sonra Dimitrieviç ve arkadaşları Divanı harbe verilmiş- ler ve derbal mahküm edilerek kur şuna dizilmişlerdir. Reisleri orta- dan kalkınca Kara el çetesi de bir müddet için faaliyetini tatil etme- ğe mecbur kalmıştır, Fakat 1922 senesinde bazı sırp kemesi huzuruna getirilmişti. Se- firin oda uşağı efendisinin katli ha- disesi üzerine şehadet etmek üze- re çağrılmıştı İşte bu uşak ta mah- keme heyeti huzurunda müttehimi katletmiştir. — Bunun üzerine uşak yakalanmış ve hafif bir hapis cezasına mah - küm edilmişti. Uşak mahkümiye - tini ikmal edip Arnavutluğa dön - düğü zaman derhal katlolunmuş - tu. Ve bunu öldürenlerin bilâhara Kral Zogoya karşı yapılan süikast teşebbüsüne iştirak ettikleri tesbit edildi. a Hülâsa olarak söylenebilir ki ,Makedonya komitesi, Makedonya nın istiklâlini isteyen ve buna ça- lışan bir komitedir. Fakat son za - larda Bulgar hükümeti bunu feshetmiş ve komitenin faaliyeti- ne nihayet vermiştir. lar bunu tekrar ihyaya uğraşmış- istiklâlini isteyen, ve “Hırvat köy < 0: on bi- rinci yıldönümüne kadar l ketimizin maarif hayatında yeni hamleler, yeni hızlar kaydedilmiş- tir. Bu cümleden olarak, daha ge- çen seneki kutlulama bayramında Ankarada, Istanbulda ve birçok yerlerde yeni mektep binaları açıl mıştır. Sade İstanbulda küşat edi- len mektep binaları 21 dir. Diğer taraftan Başvekil İsmet Paşa Hazretleri Ankarada ziraat enstitüsünün de küşat resmini yap- mıştır. İstanbul Üniversitesi Cumhuriyet idaresinin en canlı mü- lerinden biri de | bul üniver - âdir. İstanbul ünâv ıslahı için geçen sene başlanan ıslahat, bu son bir sene içinde tamamlanmış gibidir. Bir sene içinde üniversitenin teşki- löt & projesi yapılmış, ait olduğ den fazla fer'i talimatname vücuda ge- tirilmiş ve tatbike başlanmıştır. * Bu cumleden olarak üniversiteye de. vam buriyeti hakkında bir talii name yapılınış ve talebenin fakültelere devamı temin edilmiştir. Üniversiteye bu -sene (1167) yeni talebe kaydedilmiştir. Bu miktar evvel- ki senelere nisbetle çok iyidir.. Fakül - teler her sene daha fazla rağbet görmek. tedir. Bu sene Tıp fakültesinde Hukukta 387, Edebiyatta 72, Fende 365 yeni talebe kaydedilmiştir. Bu sene fa- kültelerden mezun olan talebeler de son senelere nisbetle çok fazladır. Son sene içinde üniversitede yeni - den hayvanat, ve nebatat, fizik kimya enstitüleri açılması için hazırlıklar ya- pılmış, bütçeye (300) bin Hira tahsisat konmuştur. Bir de ayrıca rasathane inşası için keşif yapılmıştır. Yabancı diller mek . tebi de bu sene ıslah edilmiş, yeni ec- nebi kurları ilâve edilmiş, Tıp fakülte - sinin üçüncü ve dördüncü sınıflarımda lâtince dersi ihdas edilmiştir. Bu sene kadroya yeniden 5 ecnebi profesör iltihak edilmiş bu suretle üni- Üniveristenin ve fakültelerin kütüp. lüleri ve amelesi ihtilâl konfede - rasyonu,, isminde bir başka komi- te daha vardır. Bu komite bütün —dünyada en müfrit sol teşkilâtla hali temastadır. Kral Aleksandr Hazretleri memleket dahilinde bu komitenin faaliyetine bir set çek - tiği için birçok azası harice kaç - t a SY P | Memlekette iilk tahsıil vaziyetini gösterir grafık leştirilmiş, muhtelif — memleketlerden (100) bin liralık katap alınmıştır. Orta tedrisat Bu son bir sene içinde , orta tedrisat müesseselerine giren talebe miktarı, şim- diye k_ulır kaydedilmemiş bir rakam gösteriyor. Mekteplerde ders başladığı vakit, yalnız İstanbul lisesi ve orta mel- teplerinde talebe miktarı (13289) ola . rak tesbit edilmiştir, Geçen sene bu mektar (15,500) idi. Aradaki fark iki binden fazladır. Bu se- ' ne memleketin muhtelif yevlerinde yeni- den (17) ikmnal orta mektebi açılmış bu- ralarda mahalli bir takım ziraat, tica. ret, fen bilgileri okutulmağa başlan - ks mıştır. Bu mekteplerin gayesi hayata Orta tedrisat müesseselerine bir de Haydarpaşa lisesi ilâve edilmiş, eski Tıp fakültesinde (2) bin ta'sbelik bir mek- m '| < om teriri İead: bu sene (200) muallim ilâve olunmuş, mevcut lise ve arta mekteplerde yeniden 4 şubeler ştır. Bu senei iye ba- şında muhtelif ilimler tahsili için Maa, rif vekâleti tarafından Avrupaya (25) lise mezunu gönderilmiştir. Haziranda Avrupada tahsillerini bitirerek memle « ketimize dönen 15 kadar genç muhtelif liselere muallim. tayin edilmişlerdir. Orta tedrisat müesseselerini ıslah i- çin Maarif vekâletinde bir komisyon teş- kil edilmiş, bu komisyon tetkikata baş. lamıştır. Orta tedrisat müesseseleri ö- nümüzdeki sene içinde yeni verimli bir hale konacaktır. Bakalorya imtihanları Bu sene lise ve orta mekteplerde ba- kalorya imtihanları yeni bir şekilde ya- , Pilmış tâlebenin daha iyi bir surette ye- tişmesi- esasları konmuştur. Bu sene liselerden mezun olan gençlerin milbta- rı (2) bin kadardır . | İlk tedrisat İlk tedrisat meselesine fırka ve hü- kümet çok ehemmiyet vermektedir. Bu mesele fırka grup içtimamda — mevzuu | bahsolmuş ve Başvekil Ismet Paşa haz- retleri ilk tedrisat vaziyetini teşrih e « den çok kıymetli bir nutuk irat etmiş- lerdir. z özekilik bi hc il Peli; Slüç doi y SĞ memur edilmiştir. Bu komisyon mesai- cr P Üa ada di Başvekil paş, Zi gibi, memlekette okuyup yazma bil- Kret ea Giltsüdür? Bunun için daha köklü adımlar atılmakta, ted- birler almmıaktadır. Bu sene İstanbul ilk mektepleri, ge- çen seneye artımıy, dk nektep a. dedi, İstanbul maarif müdürlüğü mm- I bul, en fazla ilk mekte'di olmak r. mış ve muhtelif 'de ça ; lışmağa başlamıştır. lştc ve bilhassa Y__ş l vya ve Bulgaristanda faaliyette bulunan ve Balkanların inkişafına mâni o- Tan komiteler bunlardır. Yugoslav- - ya kralının feci âkıbetini gördük - ten sonra bütün dünya sulh ve sü- kün için Avrupa devletlerinin müş tereken bu komitecilerin kendi top raklarında faaliyette bulunmaları- na karşı esaslı tertibat alacakları şüphesizdir. | #tibarile Türkiyede birinciliği kazan - iktadır. Muallim kadrosu da tabiati- ıe t S Y SA $. o da | L T (150) muallim tayin edilerek, muallim adedi (2) bine çıkmıştır. İstanbul ilk mektepleri bu son hazi. randa (6) bin mezun vermiştir. Bu a- şimdiye kadarki yekünl en kâ. barık olanıdır. Bü sene ilk mekteple - re (1927) doğumlu çocuklar alınmış o.