29 Ekim 1934 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 13
Marsilya faciasını vücude geti- ren katil Kelemen'in hüviyeti tesbit e Meğer bu adam Ma- Bulgarmış. Fakat tahkikata birçok, Sihetlerden devam olunuyor. Kati- Bn cürüm ortakları birer birer ya . Bunların arasmda Bal kanlarda tethiş hareketlerini tan - zim eden bir sürü komitelere men- > kimseler var... Ezcümle Torino yakalanan Dr. Ante Paveliç, Hırvatların meşhur Oustachi ko » Bitesinin reisidir. O komite ki, Ma « Sıristanda Yugoslavya hududuna yakın bir yerde Yanka - Poutza de Bilen bir yerde kamp kurmuş ve a- Zalarna suikast talimleri yaptır - muştır. Diğer taraftan yakalanan - arasında diğer komitelere men- *up olduğu znnedilen adamlar da Vardır. Bu gösteriyor ki suikast Yalnız bir komitenin işi değildir. i bunda bir kaçının methal- dar olması iheimali çoktur. tethiş yapan, ca - Da kıyan, tabancayı bombayı en siyasi Kanaat olarak kulla Man bu komiteler nelerdir ve şimdi a kadar ne gibi işler yapmışlar - ir? İşte bu yazımızla size kısaca uulardan bahsedeceğiz: Kara el ha a el çetesinin asıl ismi “İtti veya ölüm” dü. Harpten birkaç evvel, Belgradda, Kral Alek- Sandr Abrenovich ve Kraliçe Dra- un katline iştirak eden birkaç itin iştirakile meşhur Sırp ga - açisi Yuvanoviç Çupa tarafın - teşkil edilmiştir. Bu cemiyetin va Balkanlarda tethiş hareketlerini idare edenler kimlerdir? Kara el - Beyaz el çetelerinin Yugoslavyadaki faaliyeti - Makedonya komitesi... Bundan on sekiz sene evvel Kara el çetesi Aleksandr Hazretlerine bir suikast teşebbüsünde daha b ethis gayesi, Avrupada yaşayan bütün cenup slâvlarinı toplamak ve bu - na mümanaat eden bütün hükümet lere karşı ihtilâlci bir mücadele aç Obrenovich maktı. Kral Aleksandr in ketillerinden biri olan Miralay Dimitrieviç - Apis tarafından ida- re olunan bu Kara el çetesi ilk za - manlarda harp politikasını şiddet. hü- li bir tesir altında bırakmış kömeti hâd bir milliyetçili emperyalizme sevketmek için elin den geleni yapmıştır. Hiç söylemeğe hacet yok ki Di- mitrieviç'in tethiş komitesi, ve bu komitenin faaliyeti Paşiç hüküme - tini son derece müteessir Filbakika bu hükümet, daima liyetçiliği ve ittihâdı neşir ve ta - mim ettiği halde, Kara elin müf - f rit fikirlerini bir türlü benimsemi- yordu. Komiteciliğe komitecilikle ce - vap vermek lâzımdı. Bunun için Kara ele mukâbil olmak üzere Pa- siçin arkadaşları “ Beyaz el,, nam altında gizli bir teşkilât vücude ge tirdiler. Bu iki komite 1917 ye ya ni Dimitrieviç « Apis'in ölümüne kadar biribirlerile çok kanlı müca- delelere girişmşiler ve memleket dahilinde biribirlerile mütemadi » yen harbetmişlerdir. Bilâhara Kara elin, Narodna Ad brana yani “Milli Müdafaa” ismin deki gizli bir teşkilâtla birleşerek Arşidük François - Ferdinand'ın ve karısının ölümünü hazırladığı tesbit edilmiştir. Kezalik ayni teş- kilâtın ikirci Guillanme ve İtalya Kralı Victot « Emmanuel! aleyhine suikastler hazırladığı da meydana Balkanlardaki komitacilar bir takip esnasında ! çıkmıştır. Bu iki gizli komitenin is mi harbe tekaddüm eden siyasi mü zakerat esnasında daima zikredil. miş ve Avusturya - Macaristan hü- kümeti 1914 te Belgrada verdiği meşhur oltimtomunda Kara el çe tesile Narodna Adbrana komitele- rinin derhal fesholunmasını ve Dimitrieyiç - Apis'in tevkifini iste Sırbistanda “Krallar Katili,, ha mile maruf olan bu komiteciler ev velâ 1914 harbine komiteci şeklin de iştirak etmişler ve bilâhara Kral P; olaya i retlerinin işlerine mâni olmağa baş Tamışlardır. Burada gene Dimitri- eviç rol oynamış ve naibi hüküme ti beyaz el çetesi adamlarma karşı müsamahakâr davranmakla itti - ham etmiştir. 1916 senesinde Os trovo yolunda naibi hükümetin bir Fransız diplomatı olan Marki An- toine de Besiade d'Avaray isminde ki diplomatla beraber seyahat et - tiği otomobile karşı birçok silâh - lar atılmıştır. Belgrat hükümeti bu nun üzerine bu komiteye karşı da ha şiddetli davranmağa karar ver- miş ve birkaç saat zarfında Dimit- rieviçle on iki yüksek rütbeli zabit yakalanmıştır. z İşte bu suikast teşebbüsüs 18 se ne sonra Marsilyada atılan kurşun ların mukaddemesidir, İki üç ay sonra Dimitrieviç ve arkadaşları Divanı harbe verilmiş« Jer ve derbal mahküm edilerek kur şuna dizilmişlerdir. Reisleri orta” dan kalkınca Kara el çetesi de bir müddet için faaliyetini tatil etme- ğe mecbur kalmıştır, Fakat 1922 senesinde bazı sırp lar bunu tekrar ihyaya uğraşmış- ulunmuştu ndr Haz) lar ve muvaffak olmuşlardır. Di - | Her taraftan bilâ fasıla çalışan be- yaz el çetesine mensup olan M. Pounitza Rachiteh, sırp mecli de Hırvat muhalefet fırkası reisi M. Radieh'le üç inebusu öldürmüş- tür. Makedonya komitesi Makedonya ibtilâl veyahut “Hürriyet veya ölüm” ko- | mitesi geçen asrın bidayetinde te- şekkül etmilşir. İki tane yurdu var dı. Biri Belgratta, diğeri İsviçrenin büyük bir şehrinde bulunuyordu. Fakat merkezi Bulgaristanda idi. Komiteye lâzım olan para Mae- donyalı zengin tütün tüccarlarm - dan toplanıyor ve bunlar “Hürri - yet veya ölüm” komitesine her se- 'ne mühim mikdarda para verme - ğe mecbur tutuluyorlardı. Son seneler zarfında, Yugoslav yada, Bulgaristanda ve Yunanistan da ika edilen bütün siyasi cinayet lerde bu komitenin parmağı görül müştür, Bilkassa bu komite azasın dan Mença Karincion isminde bir kadmın Viyanada komite tarafın » dan idama mahküm edilen M, Pa- nitza isminde bir Makedonyalıyı öldürmösi komitenin ismi etrafın- komitesi Maari if Memlekette ümiliğe karşı mühim bir mücadele açtık Türkiyede yaşıyan vatandaşlarımızın içinde okuma yaz- ma bilmeyen bir tek kims» bırakmamağa çalısıyoruz ZA verüny 13 242 4 MM Şehirde ilk tehsilin Şehirli nüfusa nisbeti öyde ilk ensfiin 7 Memlekette iık tahsil vaziyetini gösterir grafık Onuncu galdönümünden on bi- rinci yıldönümüne kadar memle- ketimizin maarif hayatında yeni hamleler, yeni hızlar kaydedilmiş- tir, Bu cümleden olarak, daha ge- çen seneki kutlulama bayramında Ankarada, Istanbulda ve birçok daki dedikoduları arttırmıştır. Bu hâdise şöyle olmuştur: Viyanada Peer Gynt temsil ediliyordu. Bir aktör rol icabı beşinci perdenin or tasırda “adam ölmez!,, diye hay - kırıyordu. Bu esnada Mentcha aya giri © — Neden ölmez? diye bağırmış ateş “Hürriyet veya ölüm” komülesi- Uç Bulgar komitacısı nin Viyanada sefaret önünde genç bir talebe tarafından öldürülen Ar navutluk sefiri Sena Beyin katlin de de parmağı vardır. firin oda uşağı efendisinin katli ha- disesi üzerine şehadet etmek üze- re çağrılmıştı İşte bu uşak ta mah- keme heyeti huzurunda müttehimi katletmiştir. — © Bunun üzerine uşak yakalanmış ve hafif bir hapis cezasma mah - küm edilmişti, Uşak mahkümiye « tini ikmal edip Arnavutluğa dön - düğü zaman derhal katlolunmuş - tu. Ve bunu öldürenlerin bilâhara Kral Zogoya karşı yapılan suikast teşebbüsüne iştirak ettikleri tesbit, edildi. - Hülâsa olarak söylenebilir ki , Makedonya komitesi, Makedonya nm istiklâlini isteyen ve buna çi lışan bir komitedir. Fakat son za - manlarda Bulgar hükümeti bunu feshetmiş ve komitenin faaliyeti- ne nihayet vermiştir. istiklâlini isteyen, ve “Hırvat köy yerlerde yeni mektep binaları açıl mıştır. Sade İstanbulda küşat edi- len mektep binaları 21 dir. Diğer taraftan Başvekil İsmet Paşa Hazretleri Ankarada ziraat enstitüsünün de küşat resmini yap- miştir, Cumhuriyet idaresinin en canlı mü- eseselerinden biri de İstanbul üniver - sitesidir, İstanbul üniversitesinin ıslahı için geçen sene başlanan ıslahat, bu son bir sene içinde tamamlanmış gibidir. Bir sene içinde üniversitenin teşki- Uğ kanünu projesi yapılmış, ait olduğu makamlara verilmiştir. Üniversite için bir dahili talimatname yapılmız, bun - dan başka mehtelif teşkilât için (20) den fazla fer'i talimatname vücuda ge- dirilmiş ve tağbilke başlanmıştır. Bu cumleden olarak üniversiteye de. vam mecburiyeti hakkında bir talimat. name yapılınış ve talebenin fakültelere devamı temin iştir. Üniversiteye bu saye (1167) yeni talebe kaydedilmiştir. Bu miktar evvel ki senelere nisbetle çok iyidir. Fakül » teler har'sone daha fazla rağbet görmek. tedir. Bu sene Tep fakültesinde |; Hukukta 387, Edebiyatta 72, Fende 365 yeni talebe kaydedilmiştir. Bu sene fa- kültelerden mezun olân talebeler de son | senelere nisbetle çok fazladır. Son sene içinde üniversitede yeni - den hayvanat, ve nobatat, fizik kimya enstitüleri açılması içim hazırlıklar ya- pılmış, bütçeye (300) bin lira tahsisat konmuştur. Bir de ayrica rasathane inşası için keşif yapılınıştır. Yabancı diller mek » tebi de bu sene ıslah edilmiş, yeni ec ilâve edilmiş, Tp fakülte - i ü ve dördüncü sınıflarında versitede ecnebi profesör yekümu (41) © baliğ olmuştur. Üniveristenin ve fakültelerin kütüp. baneleri de bu bir sene içinde zengin - ————— lüleri ve amelesi ihtilâl konfede - rasyonu,, isminde bir başka komi. te daha vardır. Bu komite bütün dünyada en müfrit 80 teşkilâtla hali temastadır. Kral Aleksandr Hazretleri memleket dahilinde bu komitenin faaliyetine bir set çek - tiği için birçok azası harice kaç - mış ve muhtelif memleketlerde ça lışmağa başlamıştır. İşte ve bilhassa Yugoslavya ve Bulgaristanda faaliyette bulunan ve Balkanların inkişafına mâni 0- Jan komiteler bunlardır. Yugoslav- - ya kralının feci âkıbetini gördük - ten sonra bütün dünya sulh ve sü- kün için Avrupa devletlerinin müş tereken bu komitecilerin kendi top raklarında faaliyette bulunmaları- na karşı esaslı tertibat alacakları hesizdir. memleketlerden Geçen sene bu mrktar (15,500) idi. Aradaki fark iki binden fazladır. Bu 30 ne memleketin mulitelif yerlerinde yeni- den (17) ilamal orta mektebi açılmış bu- ret, fen bilgileri okutukmağa başla - #muştar, Bu mehteplerin gayesi hayata Orta tedrisat mücaseselerine bir de Haydarpaşa lisesi ilâve edilmiş, eski Tap fakültesinde (2) bin tasbelik bir mek. tep açılmıştır. Orta tedrisat kadrosuna bu sene (200) muallim ilâve olunmuş, mevcut lise ve orta mekteplerde yeniden şubeler açılmıştır. Bu senel dersiye be- şında muhtelif ilimler tahsili için Maa, rif vekâleti tarafından Avrupaya (25) lise mezunu gönderilmiştir. Haziranda Avrupada tahsillerini bitirerek memle - ketimize dönen 15 kadar genç muhtelif liselere muallim tayin edilmişlerdir. Orta tedrisat müesseselerini ıslah i- şim Maarif vekâletinde bir komisyon teş- kil edilmiş, bu komisyon tetkikata baz. lamıştır. Orta tedrisat müceseseleri ö- nümüzdeki sene içinde yeni verimli bir hale konacaktır. Bakalorya imtihanları Bu sene Jise ve orta mekteplörde ba- kâlorya icatihanları yeni bir şekilde ya- pılmış telebenin daha iyi bir surette ye tişmesi esasları konmuştur. Bu sene Hselerden mezun olan gençlerin mikta- ri (2) bin kadardır . i İlk tedrisat İlk tedrisat meselesine fırka ve bü- kümet çok ehemmiyet vermektedir. Bu mesele fırka grup içtimamda o mevzuu bahsolmuş ve Başvekil İsmet Paşa haz- retleri ilk tedrisat vaziyetini teşrih e - den çok kıymetli bir muluk irat etmiy- Bunun üzerine bir komisyon seçile- rek, ilk tedrisat meselesinin — tetisikine memur edilmiştir. Bu komisyon mesai- sini bitirmek üzeredir. Yakında fırka Başvekil paşanın nutkunda söyledi. Üi gibi, memlekette okuyup yazma bil. mizen bir tek vatandaş © bırakmamak cumhuriyet rejiminin ülküsüdür. Bunun için daba k5klü adımlar atılmakta, ted. birler almmexaktadın, Bu sene stanbul ilk mektepleri, ge- çen seneye nazaran artmı,, gk n.cktep a. dedi, İstenbul maarif müdürlüğü mw- takasında beş yüze yaklaşmışir. Istanbul, en fazla ilk mekteği olmak #ibarile Türkiyede birinciliği kazan * maktadır. Muallim kadrosu da tabiati- le artmış, yeniden İstanbul mıntakasına (150) muallim tayin edilerek, muallim adedi (2) bine çılemıştar. İstanbul ilk mektepleri bu son hazi, randa (6) bin mezun vermiştir. Bu a- det şimdiye kadarki yekünların cn ka- barik olanıdır. Bü sene ilk mekdeple - re (1927) doğumlu çocuklar alınmış o. hap bunların iniktarı on bindir.
