30 Haziran 1938 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 11

a bunu tebarüz ettirdiler, Bunun isti © GO HAZIRAN— İİ A Aikara 20 (A.A) — B. M: Meglisi min bugünkü toplantısında ruznamede bulühan maddelerin görüşülmesini mü- teakip kürsüye gelen Başvekil “Celâj Bayar şu beyanatta bulunmuştur; “— Sâyın arkadaşlar, Çok kesil bir meşguliyetten : sonra muvakkaten vatani vazifelerimize fası- la verirken, sizinle memleketimizin u mum revişi hakkında bir baspihalde bulunmağı faydak addediyorum, Ve bu maksatla huzurunuza gelmiş bulu- ou m. Hükümetimizin takip ettiği esaslar arasında en mühim telâkki ettiğim bir. prensip, size ve sizin şahsınızda yük- sek Türk milletine, programında vaad- ettiği şeyleri, tatbik ve ieradır. » Brâ- ve sesleri, ve alkışlar - Bütün icraatı” mazda neyi vaadettik, neyi yapmak İs yoruz ve hangilerini: yapabildik, dai- Ia bu hesabı tutmaktayız. Beraber ve müşterek mesaimizin eseri olarak, bu sene de dahi bu celse de dahi hayli merhale aldığımızı tabmin o ediyorum, Fakat bunları, birer birer tekrar etmek suretle, sizin de “bildiğiniz ve hatta bizzat yaptığınız şeyler olduğu için, Maruzatımı dzatmak niyetinde deği. lim. En mühim meşgalemiz Yöphe yok tur ki mali işlerimiz ve mali vaziyeti miz üzerindeki kararlarımızdır. Yük. sek Meclis bu sene bütçeyi, daha geniş daha verimi olarak hükümete tevdi etmiştir. Hükümet aldığı zaman ne kadar ağır bir yükün altında bulunduğunu hissetmektedir. 938 senesi zarfında fazla tahsisat clarak verdiğimiz rakamların en yük. seğini milli müdalaaya tahsis etmiş bulunuyoruz, Bunun emniyet noktasın dan ifade ettiği manayr elbette takdir buyurursunuz. Mi? müda'aa vekâleti- mizin 938 bütçesindeki bususiyetler- den birisi de, kısa bir zamanda realize edilmek Gzere kabul ettiğiniz 125 mil yon liralık fevkalâde program cephe- sidir. Milli müdafaa vekâleti bu prog- ram: sürati mümküne ile ve her şey- den istifade etmek suretile büyük bir gayret ve faaliyet içerisinde, “realize edecektir. Ayırdığınız tahsisatla ve bu Programın yapılmış olmasile ordumuz, €sağ€n kendi bünyesinde yaşayan kud- teknik kuvvetlerini arttırmak ve mezcetmek suretile, kendisine milletin #evdi ettiği vazifeyi, daha mükemmel bir Sürette ifa etmek kudretini İktisap etmiş bulunuyor. -Şiddetli alkışlar - Ordumuzun kahramanlığına, olumu » sun fedakârlığına, her zaman olduğu gibi, güveniriz. (Elbette sesleri) fakat Bu mümtaz silâhlarile mebzulen techiz etüğimiz zamanda kendimizi tamamen em-iyet altına almış görmekle, büs- bütün zevk ve bahtiyarlık duyarız. kabarl ettiğimiz kanunla İngiltere ile ya pılan kredi meselesi üzerinde durmak istiyorum, 16 milyon İngilir İirasına mi olan bu kredi, hepinizin. bildiği ene milyon Türk lirası raddesin- miktari een 10 milyon İngiliz Tiralık e liğe la eri ihtiyaçlarımız içindir. Gine a Yapılış tarzına ve şeklin. Meni emsaline nazaran, farklar var- » Burada söz alan kıymetli hatipler, ke ai, israfat devrindeki iş- iy "â münasebeti yoktur. Meşru» yet devrindeki gajlara bağlı istikraz- ça benzemez. Bu kredi sadece ün imzasına, sözüne, itimat ve em- niyet sdilerek Yapılmıştır. “Bravo ses- Dost İngütere memleketinde, malze- isi harbiye İçin, serbest iredi yoletur ve bl ieelislerindei Şrkan bir kanun. bişi Yine bize temin edilmiştir. sAl- Sahayi Pünları Bütçede verdiğiniz tahsisatlara, yü- işleri Plânlaştırmak âit elan kısım, son tri Tabrikanm da inşasına başlanmış oldu; 4 mi : Pipe denilebilir. a e tiniz. site, bemen şimdiden, birinci beş sanayi programını muvaffaki, Yetle tatbik etti diyebilir. Alkışlar - ç Elde ettiğim tecrübelerle ve.maji imkânlarla ikincisine başlamış bulunu. yoruz. Şimdiye kadar ilân edilmemiş, e” bu bütçeyi eline | olmasının tek sebebi, işi mali imkânla- rmuzla telif etmek içindir. Bu yaz ta- tlinde, bununla meşgul olacağız ve ümit ediyorum ki hepinizin takdirini mucip olacak ve milli ekonomi haya- tohla memlekete yeniden feyiz verecek eserİr meydana getireceğiz. “İnşallah sesleri « Sanayi hareketinde takibettiğimiz gaye, milli ekonomi menfaat ve icap. larını, mili müdafaa zaruret ve İcap- lariyle telif etmektir. İkisini beraber yürütmek istiyoruz. (Bravo sesleri), Bundan dolayıdır ki memleket müda- faasina ait olan bazı maddeleri de bu tarzda, sürat ve suhuletle, yapmak imkânlermi elde ettiğimizi simdiden *fade edebilirim, (Bravo sesleri ve al, kışlar). imtanten vergiler Bizim maliyemizin takip ettiği ve bize deima asarını gösterdiği İçin kendisine tereddülsüz irlihar payı 2 yırabileci “bir prensibi vardır: Vergileri indrmek. Şimdiye kadar, yani Cumhuriyet rejimine kadar, de. nilebilir ki her ne maksatla olursa ol- sun bir vergi ihdas edildi mi, o vergi ne kadar sakat ve ne kadar ağır olür. sa olsun, milletin omuzunda yük ola. rek kalır ve bunu atmağa imkân bu. lunamazdı. Maliye Vekâletimizin takip ettiği mall sistemdeki mülâyim ve daima memleketin menfaatini gözeten usul- leriyle bu zihniyeti yıkmıştır. (Bra. vo sesleri), Bu sene ve hattâ şimdi Kebmi ettiğimiz kanunlarla: Hayvs lar, muvazene, kazanç, istihlâk, dam. ga, sinema ve tiyatrolar, iptidai mad. deler gümrük muafiyeti gibi kanun . larla 10 milyon Tira raddelerinde bir tahfif yapılmıştır. Kuponlar meseles Mali veziyetimizin ve mali prensip- lerimizin esasları hakkında, bu ma - ruzatta bulunduktan sonra, size ufak bir meseleden dahi bahsedebilirim ve ondan sonra diğer kısma geçebilirim. Bu da arkadaşlar, kuponlar mese, lesidir. Kuporlar meselesinin tarihi ve mazisi hakkında birbirimize söy, liyecek, zannediyorum, tek kelime yoktur. Bu, doğrudan doğruyn, bu . günkü neslin omuzlarına yüklenmiş, bir ağırlıktır. (Btavo sesleri ve al - kışlar). İsraf'devrinin seyyiatını biz ve bizim neslimiz çekmektedir, Geçen senelerde hemilletin mümessiilerile konuştuğumuz bir zamanda tediyatr. mızın yüzde 50 si mal ve yüzde 50 si. nin döviz olarak tediye edilmesi karar laşmıştı. O vakittenberi dünya eko nomi vaziyeti ve döviz tedariki im - kânları daha güçleşmiştir. Bizim, bu- güniln şeraiti içinde, takibettiğimiz ekonomik politikaya nazaran, tediya- timizan esasını, — en nature tediye, — yani malla tediye teşkil ettiğine göre kuponlar meselesinde döviz verme - mizin imkânı yoktur, Bunu sarahatle buzuru âlinizde ifade etmeyi vazife biliyorum. Yüzde yüz mal olarak te. diye edeceğiz ve memnun olurlarsa biz de memnun olacağız. (Bravo ses. leri, alkışlar), Maliye vekâletimizin takibatiği, ye- ni mali sistemin isabetli fikirlerin. den birisi olmak üzere ifade edebili. rim ki, bu kuponlara ait olan borcu, beynelmilel şeklinden kurtarmak, dahili birborg haline getirmek İsti. yoruz. Bunu, pek yakında, müjdele. yeceğimizi ümid etmekteyim, — Al- kışlar — Ecnebi sermaye Hükümet namına, üzerinde durul. Mast calz olan hususlardan birisi de, cenubi sermayesi hakkındaki! telâk. kımızdır. Ecnebi sermayesini hükü. metimiz nasıl telâki ediyor. Bunu bilmek için merakla beklenildiğini işliyorum. Cumhuriyet hükümeti, ecnebiler . den, İmtiyazlı müesseseleri satın al. maktadır. Bilhassa Nafia Vekâletiniz. ciddi esaslar dahilinde, bu mlleste, seleri millileştirmektedir. Biz, her za. man tekrar edildiği veçhile, ecnebi sermayesinin düşmanı değiliz ve hat. tâ düşmanı değiliz dediğim zamanda da, lüzumsuz bir izahta bulunmuş ol. duğuma zahip oluyorum. Bizim an . cak istediğimiz sermaye “Vagabond.. yani serseri denilen sermaye, politik sermaye, ayni zamanda epekülâtif © Hükümete geniş sel HABER — Alsam postam, sermayedir; ciddi bir ig görmiyerek alacağı komisyonla veyahut ufak bir farkla çekilip gitmek istiyenlerin tem sil ettikleri ulak sermayedir. Fakat memleketimize normal şera- it dahilinde gelmiş sermayeye nor mal gerait dahilinde teessüs etmiş müesseselere karş! bizim yalnız mih. mannuvazlığımız değli, hattâ yardı . larımız du olur. Mükayaa ettiğimiz mülesseselere gelince, bunlar, muka velelerine riayet etmiyen ve ayni za. manda imtiyaz müddetleri kısalmış olan müesseşelerdir. Bunlar mukaveleleri göre çalışmak imkânından mahrum ol dukları içindir ki setmağı kendileri tercih etmektedirler. Eğer bu kabil teahhüdünü Ha etmiyen ve ifa etmek şersitinden mahrum olan mücssese - lerin satm alınışı nazarı itibare alına" raktan bizim ecnebi sermayesi hak - kındaki telâkkimizin tayini buna tâ. bi tutuluyorsa arzedeyim ki çok yan. lıştır. Biz sermaye buluyoruz ve bul. mak için müşkü'âta uğramıyoruz. Dersim mese esi Bu senenin dahili işleri noktai na- zarından size ehemmiyetle bahsetme- ğe değer bir mevzu vardır. O da Der. sim meselesidir. Dersimde bir ıslahat programımız vardır, bu program yü . rümektedir, Yol, köprü, karakol ve mektep inşası suretile. Geçen sene a8. keri harekât yapıldı, bu bütür tefer. ruatiyle herkesin malümrudur. Bu sene içinde bu programa göre askeri harekâtın yürümesi lâzımdır. hükümlerine Geçen #eneye nazaran, burada bu se- ne, daha fazla kuvvetlerimiz toplan mıştır. Birkaç yerde de ufak tefek müsademeler olmuştur. Dersim için tatbik etmekte olduğu. müz p ogramın icabı olarak bu mese. leyi sureti katiyede halletmek, ve Dersim denilen işi sureti katlyyede tasfiye etmek için alacağımız bir ted. bir daha vardır. Yakında ordumuz Dersim havalisindo manevralar yapa. caktır. Bu münasebetle, ordu, Der - sim için vazife alacak ve umumi bir tarama hareketile, tedip kuvvetlerine müzahir olaraktan, bu meseleyi kö » künden söküp atacaktır. (Bravo ses. leri, sürekli alkışlar). Arkadaşlar, Dersimliler ne istiyor. lar? Dersimli kurunu vustai bir zih. niyetle, orada oturup şekavet yapmak istiyor. mal çalacağım ilişmeyiniz di. yor. Adam öldüreceğim kanuni taki- bat yapnmıyacaksmız diyor. Silâhla müsamaha (o edeceksi- diyor. Vatani mükellefiyetle- etmiyeceğim, imtiyazlı bir in. san olarak hepinizin muvacehesinde dolaşacağım diyor. Bilirmesi Tözmmgelen bir hakikat vardır ki, cumhuriyet böyle bir va . tandaş t“-1mıyor. (Bravo sesleri, #ü, rekli alkışlar). Cumhuriyet külfette olduğu kadar nimette, nimette olduğu kadar külfette müsavi ve seyyan mu- smeleye tâbi insenlardan mürekkep - tir. (Bravo sesleri, sürekli alkışlar). Bu hakikat anlaşılmcaya kadar, kuvvetlerimiz orada filen bulunacak. tır. Eğer ellerinde bulunan silâbı tes, lim ederler ve ewmhurivetip emirle, rine inkiyat ederlerse kendileri için ya- pacağımız şey, muhabbetle göğsümü- Zi açıp deraşuş etmektir. Bu yapılar caktır, Dersimliler sesimizi işitmeli. dir. Bu kürsüden akseden her sadsyı, kendi menfsatlerine göre, mu, hakeme etmelidirler. Bizim sesimizde şefkat olduğu kadar kudret te vardır. (Alkışlar). Bu ikisinden birisini inti, hap etmek kendilerine nittir. Bilmeli. dirler ki, şefkatimiz de kahrımız da boldur. Af Kanunu Başvekil Celâl Bayar devamla — E. Şer bügün hararetle münskaşa ve ka. bul ettiğimiz af kanununa ve af me. selesine ben de temas edersem arka” daşlarım çok görmezler sanirim. Herkesin malümudur. Derler ki, dünyada bahtiyar addolunan insan - lar, arzu ve emellerinin tahakkuk et- tiğini görenlerdir. Yani idealinin vü. cuda geldiğini gören insanlardır. Biz kuvayı milliye devrinde yaşamış, ça lişmış olan insanlar, hayatımızda, İ- dcali demiyeceğimiz şekilde gezeceğim niz, zin tahakkukunu, tasavvur ©. görmüş ve bahtiyarlığı (otatmış bulunuyoruz. (Bravo sesleri, alkışlar). Cumhuriyet, ii gf eğ ” âhiye EEE ye a herkesin kalbinde ve fikrinde granit. leşmiştir. Hiç bir şeyden pervası yok. tur. Birtşkım, kaçmış bedbahtlura diyoruz ki, geli- niz, görü Sizin istemediğiniz, ya dırgadığnız ve yahut ihanet ettiği. niz rejim ne yapmıştır. Buna göğsü. müzü kabarlsrak, iftiharla ilâve ede. | bileceğimiz diğer bir şey vardır: Ese. rimizi seyrederken onlara diyoruz, #i- zi altiettik.. İnkilâpçiların yapma kudretlerinin yanında bu da, büyük bir fağilete erişir. Bu fazileti, nadir meclisler, nadir inkılâpçılar elde ede- bilmişlerdir. Biz emelimizde muvaf fak oluyoruz. İdealimizin tahakkuk ettiğini görüyoruz. Günahkârları da affetmek zevkine mazhar oluyoruz (Alkışlar), Bunu Şefimizin gölgesin. de ancak B. M, Meclisi idrak edebil. miştir, (Alkışlar). Rej mi korumak Biz Kemalizmin karşısında, hangi verildi vatani hizmetlerden | Bugün, çok arzu cderim ki eize bu mesele hakkında müsbet bir şey söy. liyebileyim. Şimdilik söyliyebilece - | ğim şudur ki, aldığımız malâmala gö. Te bu müzakere çok ilerlemiştir. Biz meseleyi, dostane bir şekilde hallet, mek prensibinden ilham alarak, An - takyadaki keyetimize, son talimatı vermiş bulunuyoruz. Diğer taraf da ayni ilham ve ayni prensiple hareket etlikleri takdirde bu davanın, yani askeri müzekerenin, iyi bir surette bi- teceğini ümil etmek caizdir. Hafay davamızın mesut bir tarzda halledil. mesi ve Fransızlarla çok çetin bir im. tihan geçirmekte olan dostluğumu mahfuz kalması İçin, ki bunu her iki taraf da İstemektedir. askeri müza. krenin evvelemirde itilâf ile netice- lenmesini zaruri addetmekteyiz. - Bra- vo sesleri, alkışlar - Sonra feshedilen muahedelerin yerine yenilerinin ika» mesi ve Hatayda diğer muzmelâtın ik- memleketten gelirse gelsin, kangi ma- mali ve cenup hududumuzda iyi kom- nay ilade ederse etsin, ister sağ ister sol ne isterse olsun, herhangi yabancı bir cereyanı yadırgayan insanlarız. Bi- şuluğun idamesi tevali edecektir. Eğer davamızı dostane bir şekilde halletmek imkânmı bulursak herkesten evvel biz zim için esas olan şey, Kemalist rejim. | #evineceğiz. dir, Türk vahdetidir, Türk milliyetçili- ğildir, - Alkışlar » Çıkardığınız kanunlarla mevzua » mıza ilâve ettiğiniz yeni müeyyide. ler rejimi korumağa matuftur. Hü - kümetiniz bu mesele üzerinde de çok hassastır ve hassasiyetin! dalma mu. hafara edecektir. Memlekette meydan istediğimiz bir husus vardır. Şu re. jim şu memleket için tamamen sa- adet bahşedebilir tebrik ederiz. Ken. dilerine münhasır olmak şartile tak. tir ederiz fakat hudutlan çıkıp da bizim hududumuza, bir gün milf Ke. Toslist rejimin hududuna girmek is- tediği zaman çok büyük mukave- mete uğrar ve kafasını taşa çarpar. — bravo sesleri, alkışlar — Türk mil. letinin vahdetini Türk milletinin te- rakki hususundaki adımlarını ari. zaya uğratacak bir kudrot ve kuv- vetin mercudiyötini tasavvur çdemi- yoruz ve böyle'bir halde butun kar. şısına, ilk evvelâ kanunlarımız ha- sım olarak çıkacak ve ondan sonra da ruhunda inkilâpçı ateşini taşıyan Insanların bücüm ve savleti karşı » sında eriyip gidecektir. — Alkış. lar — Hnlay Şurası muhakkaktır ki, bu müli da- va ancak, Hatayı Türk ekseriyeti içe- risinde bir hükümet kurmuş vç Türk kültürile idare olunur bir halde gör- mekle Hallolunabilir. - Bravo sesleri, alkışlar - Bugün dava, henüz, size bu dediğim hal tarıma filiyatta isal edil miş olarak ifade olunabilecek bir vari. vermemek | Yette değildir. Pakat bundan evvelki vehameti muhafaza ettiğini söylersem haksızlık yapmış olurum. Daha mülâ- yim, daha samimi diyeceğim, hava €s- meğe başlamıştır. Ve bu hava böyle es- mekte devam ederse orada beklediği- miz dostluk, esasları dahilinde, bir ne- ticeye varmak mümkün görünmekte. Kal'i selâhiyet lalebi Büyük Meclisin tatili dolayısile, ar- kadaşlar sizden bu iş için, kati salâhi- yet İstiyorum. Bu salâhiyetle icap eder $e mevcut veya münfesih bazı ahkâmı ahdiyenin temdidini yapacağımız gibi lüzumu halinde mili davamızı müda- | faa için icap eden tedbirlerin ittibazı hususunda da lmkân elde etmiş bulu- nacağız. * Hay hay sesleri, alkışlar »- Her şeyde kuvvetimiz sizin itimadınız- Sırmı İçöz (Yozgat) yerden göğe ka- dar, Arkadaşlar, şimdi bugünün esas | Başvekil Celâl Bayar devamla — Bize meselesine geliyorum. Hepinizin he. yecanla beklediğiniz Hatay meselesi, (Alkışlar), Hatay, her şeyden evvel tekrar ederim ki, Türktür, (Alkışlar, bravo sesleri), Ve Hatay, ekseriyetile kültüsiyle Türk olarak kalacaktır. (Bravo sesleri alkışlar). Hatay daha milli müdafaa ve milli mücadele es- nasında, bizimle yanyana, omuz omur tevdi ettiğiniz davaların menfaata uygun şekilde başarılması için azmimi- zi yeter görüyoruz. Sizin teveccüh ve muhabbetinize lâyik olmak, bizim için en arzu edilen bir keyfiyettir. Eğer bizim, memleketin umumi hayatında ve tahsisen Hatay davasında sizin arzula» rınızı yerine getireceğimizi görüyorsa- nız reylerinizi lehimize olârak verme- za, istiklüli için mücadele ve mücahe. | yi... - Sürekli alkışlar - esirgememenizi de etmiş mübarek bir vatan parçası. dır. (Alkışlar, bravo sesleri). Eğer, milli mücadelede kahramanlık gös - termiş herhangi bir şehrimizle Hata. yın yaptığı mücadeleyi mukayese €- dersek, en hafif mânasile yani hiç ol maâzsa o kâhraman şehrimizle, mü - savi olacak derecede, istiklâli uğrun. da fedakârlık etmiştir. Böyle bir hal, kı bırakamayız. Bu, Türkiye Cumhu. riyetinin, ancak yapamıyacağı bir iş- t1-. (Bravo sesleri, alkıç'ar?. Biz, hiç kimsenin topraklarına gö zümüzü dikmiş değiliz. Hiç kimseden rica ederim. - Şiddetli ve sürekli alkış lar « İbrahim Demiralay (İsparta) Bize Ce, lâl Bayar hükümetine her hususta iti- mat etmekte hiç tereddüt etmemekte- yiz. Fakat avdetimizde Hatay işinin müsbet şekilde balledilmesini görmek- le bahtiyar olacağız. iltifakla itimat Başvekilin Beyanatmdan sonra şu takrir verilmiştir: YÜKSEK REİSLİGE Sayın Başbakanımızın 1-*k ve ka. bir şey istemiyoruz. Ancak, milli hak. | naat verici beyanatı üzerine kiymetli kımızı istivern». Bu mf hakkımızı | Başbakanımız Celâl Bayara ve riya, istediğimiz zöman bunda tolerans | &et ettiği hükümete | memleket için hissesi olmadığını da ilâve etmekten | başardıkları çok kıymetli işlerden do. çekinmiyoruz. Hak gözetilir ve iste. | layı Büyük Meclisin yüksek takdir ve nir, Biz başkalarınm bakima riayet teşekkiirlerinin beyanmı ve kendileri. ediyoruz ve isteriz ki başkaları da bİ. | ne tam -e mutlak Itimadımızın teyi- zim hakkımıza riayetkâr olsun. Hatay meselesinin bidayette uğra. dığı müskil'âlı ve orada cereyah eden feci (o hâdiseler, muhtelif vesile ve şe- killerde size İfade edilmiştir. Ösmiyeti Akvamın oraya seçimine nezâret için gönderdiği keyet çekil dini ve milli Hatay davamızın derpiş edilen neticeye isali hususunda İste- dikleri geniş salâhiretin verilmesini teklif ederiz, Trabzon Hasan Saka Anlalya Dr. Cem Turoa Bu takririn okunmasını müteakip miştir. Bu heyet hakkmda Cemiyeti | makamı riyasetten tayini esumi ile Akvama müracaat etmiştik. İntiha - bat, daha selâmetli ve emniyetli şart. lar içinde yapılmak için tehir edilmiş. tir. Hatay için mevcut garanti mua. hedesinde derpiş edilen askeri teşriki | mat beyan edildiği anlaşılmış rey verileceği bildirilmiş ve reye mü. racsat olunmuştur. * Reylerin tasnifinde 335 reyle ve mevcut azanm İttifakiyle hükümete iti, Celâl mesaiye dair müzakereler devam et. | Bayar alkışlar arasında kürsüye gele - mektedir, (Lütfen sayfayı çeviriniz)