15 Haziran 1937 Tarihli Haber Gazetesi Sayfa 2

” IİAŞER — Akşam postası Günün meselesi : Bugün temeli atılan âbide Yazan : Münir Melâl 15 Haziran 1987 tarihi, yurdumuz. daki işçiler Ve İş verenler için emni> yet ve refah dolü bir hayatın başlan- gıcıdır. Çok uzun süren ince bir tet. kikin mahsulü olan (İş kanunuy bu gün mer'iyete giriyor. Her madflesi. nin altında saklanan ifade ile işçinin ve İş verenin emniyet, hak ve taah. hütlerini tayin ve tesbit eden bu ka, nun; asrın ihtiyaçlarından doğmuş ve kültüründen yapılmış bir eserdir. İnkılâp memleketlerinde yarının hede. fini, dünün metrukâtı değil, bugünün kültürü tayin ve irae eylediği içindir ki, mazideki işçiyi, loncasiyle beraber tarihe gömdükten sonra “İş kanımu” nu yeniden yapmış oluyoruz. Bu, İan- ca nizamnamesinin muaddeli n Burada eski gün ve esaslardan bah- setmeği bile Jüzumsuz görüyorum. Çünkü etrafımızda eskisine benzer bir dünya yok.., Yeni dünyada ise caki tarzda imkân yok. Onun i. ea bir hükümetin sanayi ordularmı teş. kil, tanzim ce tensik etmesi zaruri. dir. Milli ğervetin hudutlarımız dışı. na çıkmaması için ihtiyaçlarımızı da. hilde temine çalışacak olah iş yerleri- ni işçilerile beraber bir kül halinde korumak, devlet himayesi altma al- mak lâzımgelmektedir. Başıboş iş y.rleri ve işçiler; sana. yide çeteciler gibidir ki bunların et. rafımızdaki muntazam ordulara mu. kavemet edemiyecekleri tabifdir. İş kanumu ile yeni ardu teşekklil e. derken, ihtiyar Avrupada birkaç âsır. dır ihtilâller koparan “hak verilmez alımnır,, düsturu Türkiyede yıkılmış o- luyor. Çünkü işveren ve isçi iateme- den biz onlara refali temiti edecek o. lan haklar vermiş oluyoruz. Bundan Bonfa işveören, kendi —mücssesesinin ihtiyacına uygun işçi bulacağı gibi, işçiler de haklarına hürmet edilen /ş yerlerinde emniyetle ve sadakatle ça. Denbileceklerdir. — * Kanün; sermayedarm beklediği iş miktarı ile işçinin çalışma kabiliyeti. ni iyi tetkik ve tesbit etmiştir, İşçi. nin kudret ve kabiliyetini iyi anlıya. rak kurulan müesseseler istisna edilir se, memleketimizde birçok sermaye- darlar fazla iş çıkarmak için işçiye fazla mesal saati ayırmak lüzum'una zahiptir. Halbuki tetkik edilirse, 8.9 gaat çalışma kabiliyetinde olan işçi; 12.14 saat çalışmağa mesbur olduğu zaman o, yine &.9 saatte yapacağı işi 12.14 saatte yaptığı görülektir. İşe başlarken 14 saat kalacağırı düşüne. bilen bir işçinin başka türlü hareket etmesine maddeten imkân yoktur. Böyle ağır ve kaçamaklı yürüyen iş. ten iş verenin nasıl kazanscağını bil. mem. Yanlız sermayedar: büyük za. rarlara sokan birçok hata ve kazala. rm 8.9 saatten fazla çalışan izçilerin yorgun zamanlarına tesadüf ettiği a. şikârdır. Birtakım sermayedaralrır. bu sakim anlayış ve ııııılır’ yüzündendir. ki, simdiye kadar işçilerimizdler mahdut bir kısım istisna edilirse tüyük bir ekseriyet, işçiliği; milli sanayil kurta- racak; yükseltecek bir meslek haline getirememiştir. Çünkü, işci hak ve emniyetinin mahfüz olmaması hasebi. le, işçilik, fevkalâde ihtiyeç ve zaru. retlerin tazyikı önünde muvakkaten Ve meebüren çekilecek bir çileden baş. ka bir gey değildi. İşçi kabul edildiği Veya kayıtsız ve gartaız İtaale mec. burdu. Onun gerek sây vn gerekse nıınhk hakkı patronun insafına kal. mış bir keyfiyetti. İtiraf eterek lüzim- dır ki bu şerait altında elhetle işçiliği meslek yapacak bir sınıfın yetişmesi. ne imkân yoktur. Halbuki mülli gana. yün yükselmesi ve kurtulmusı, iş mü. esseseelrinin muh'aç olduğu mezlek dür. İş kanununda mütekabil haklar ve taahhütler tayin ve tesbit edilirken; ne “para” ilo ifade edilebilecek olan n sahibi işçinin yelişmezile 'ııhkîhı.ı sermayenin istıbdadına meylan veril. Miş v ne de “sây” ile Ifade edilecek olan sermayenin serkeşliğ n imkân | bırakâlmıştır. “Para” ve “sây” gibi i- ki sermayenin bir kanun #rüride kar. gılıkliı hak ve taahhütleri clmadıkça ne işverenin ve ne d2 işçin'” müstalt olduğu küdret ve kabiliyetlerin inki. şaf ve tenmiyesi mümkün clamaz. Paranın istibdadile Bâyin terkeş'iği. ne meydan verilmediğini töylediğim bü satırların altındaki “Grev” ve “Lo. kavt” yasaklığı iki tarafır tahdit e. dilmiş hürriyeti şeklinde ditşünülme- melldir. Çünkü kanunda yasak olan *“Grev ve Lokavt"'dır. Yokza hak id. Zira, İş Kanunu; istenilrseden veri. len hakları kanunudur. Öyle !se yasak olan geyi, zorbalık ve çeteci'ik şeklinde ifade edebiliriz. Buna mülmasil vaziyetlerde Avrupa. da neler oluyor, bunlar ne yapıyor di. ye düşünmeğe mahal yoktur. Onlar ne yaparsa yapsın. Çünkü tş Kanunu, Türk ırk ve camlasının tabil istidat “ve temayülleri, muhitin icapları, mil. N ganayilmizin, iş veren ve #geilerimi- zin ihtiyaçları tetkik edilerek meyda. na gelmiş bir eserdir. O bir adapte değildir. Bizim malrmıiz ve ifademiz. dir. Diğer taraftan bizim Avrupaya bakacak zamanımız geçmiş, onların bize bakacakları zaman gelmektedir. Şu bakış da gösteriyor ki 15 Hazi. Tân 1937 de atılan temel üzerine yarı. nm âbidesi kurulacak ve vu gün hiç unutulmıyacaktır. Münir Meldi Feci bir kamyon XKH0 GDN ÇA Te aA N Füssom idere, sindeki bir kamyon Ankaraya gider- ken İğdeli mevkiinde İıir virajda devrilmiş, yolculardan bBir * kadının kolu ve bir erkeğin eli ezilmiş, bir kısım yolcular da hafifçe yaralan- mışlardır. Hastahaneye kaldırıdan — yaralı: lardan kadımım elini kesmek mecbu- riyeti hasıl olmuştur, Kazaya - kam- yonun süratle sürülmesi ve dikkat: sizlik sebep olduğundan şoför — tev- kif edilmiştir. ——— %wm——! Kaç dedemiz var ? G EÇEN gün beni bir hazap meselasi derin derin düşündürdü. Hermen ürkmeyin me, Bele Pek o kadar çetrefli Geğildir . Kendi kendime sordum: Her birimizin aca ba burdan bim' yıl evvel kaç dedemiz olabilirı di? Ocağda aşağı yukarı ayni samanda yaşa meş olanlardan bahsetmek İstiyorum. Yoluş © vakittenberi gelip geçmiş olanları kasdet miyorum. Şunu kabal edelim ki ber asırda vasatt! dör! nesil yaşamıştı. Bu hesapla bin senede kırk nesli olur. Bundan bin sene evvel kaç dedemiz vyardı? Ne dersiniz? Hemen bir tdet söyleyin, hesabını gonra düşünürsünüz. Bin döşün de bir söyle derler 'ama siz buna mldırış etmeyin. Hemen cevap verin bakn. yım!. Ba müsabakamız mükâfatlıdır. Halleden- Terden ikl irişiye hediye verilecektir. Cevapla rın (21 haciran) tarihine kadar yollanılmanı Jâzımdır. Gelde işin İçinden çık | © Baziran tarikii bilmecemizin Balldir. İşte size beş evhafın vaziyeti: Temizkan bakkaldır ve 1 numarada otur maktadır; Başar kasaptır. ve 3 numurada oturmaktadır, Akyürek kömürccüdür ve 5 pumarada oturmaktadır; Tansever sütçüdür ve T numartıda oturmaktadır; Ermen ekmek | çidir ve 9 mumarada oturmaktadır. Bü biülmecemizi kimse halledememiştir. Arap saçı 1$ HAZIRAN — 1937 * IŞKANUNU İşçilere ve iş verenlere Neler emrediyor ? ozan: Münir Evrinyot İş kanununun tatbiline ayın an beşinde başlanıyor. Bu kanun işçilere ve iş vergölere bir takmm vazifeler vermekte, her Ikl zümre nin bukukunu kerüyücü kükümler koymak- tadır .Biz, alâkadarlar tarafindan — topluca anlaşılması için bunları ikl üç günlük bir| #eri makale halinde İzah etmeğe karar verdik. Aşağıda işçilerin ve İş veremlerin bu kanün miucibince yapmağa Mocbur oldukları veya kendilerine yasak edilmiş olün geyleri okuyu-! cakamız. Makâle 10 haziran tarihli sayrmızd başlamıştır. 15 HAZİRAN — 1937 Ca Hayata dair Dit bitmek B İZDE, müuhtelif ilimle” l-yuıhd dan başlca, bir de di bilenief zümresi vardır. Bu zatlar, müsbet VE ya “moral” ilimelrin hiç virine yaktllk dan vakıf olduklarını iddia etmelltr İddia ötmek şöyle durşun, onları mediklerini açıkca söyle.ler. — Tıbbif son terakkilerini maatteeşhll 14 edemediğini bir fizikçi nasli suraf © derse onlar da, bölli Laşlı limler bâke kinda bir parçacık Bile bilgıleri olmü” dığını öyle itiraf edörler. Ou'arın büir İş verenler A Neler yapmağa İ mecburdur ve neleri Bu hareketlere kanunen yasaktır. İş kanununun tatbikatına geçmek i- çin işi durdurmak veya durdurmadan yeni şartlar koşmak ta böyledir.) Lokavtım cezası $D0 tiradan 2000 Jira. ya kadar ağır para cezasıdır. Lokavt, âmme hizmeti gören bir müessesede yapılırsa 1000 Jizadan 2000 | Hiraya kadar ağır para cezasiyle birlik- | te 3 aydan © aya kadar hapis cezası var- dır . Lokavt, devlet veya vilâyet yahüut belediye idare veya kararları Üzerin . de tesir veya tazyik icra etmek maksa- dına matuf bulünüyörsa 2500 Jiradan 53000 liraya kadâr ağır para cezasiyle birlikte 6 aydan 2 seneye kadar hapis cezası vardır . — , j Bu maksatla yapıları Jokavt âmme hizmeti gören müessesede vaki olmuş - sa 6000 Jiradan pâta cezağiyle birlikte 3 geneden aşağı olmamak Üzere hapis cezası vardır. 28 — İş kanununun tatSik olunduğu iş yerlerinde, kanunun işçi tarifi çer . “çevesine girmiyecek targ ile çalışmak- ta olan müstahdemler hakkında 27 nu. marada sayılan şekillerde lokavt yap - mamalısınız. Bunlardan dolyar da ayni cezalar vardır, y i (Lokavt) denir ve | Hulunan ümumi veya husust iş şartları veya bunların tatbik tarz ve usullerini , kanunun ilk tatbik yılr içinde ancak işçilerle kendi aranızda anlaşma yolile değiştirebilmelisiniz. Bu ilk yıl içinde herbangi bir iş ye- rinde metr'i bulunan umumi veya hu . sus! iş şartlarını veya bunların tatbik “tatr ve üsüllerini İşçilerle anlaşmaksı- zın değiştirmenin ve böylece ihtilâfa sebebiyet vermenin cezası 50 liradan aşağı olmamak üzere halif para cezâsı. dıt. 30 — İş yerlerinde ispittolu içkiler ve işe sarhoş gelmek hakkındaki $7 in- el madde ile 114 inci maddenin Üç bendini ve 120 inci maddesini müta . lea ve tatbik etmelisiniz. 31 — Ekonoma varsa kanunun 31 inci maddesini Mmütalca ederek ona gö- re yapılacak şeyleri yapmalısınız. 32 — Kanunun 19 uncu maddesine göre tediye zamanlarını tesbit etmeli - siniz. Zaruret olmaksızın işçi ücretlerini öde memenin cezası 10 liradan 100 liraya kadardır. Tekerrürlerde ceza artar. 33 — Her tediyede işçiye ücret he - sabını gösterir bir pusla vermelisiniz, “hesapları geçirmelisiniz. Ücret tediyesinin hesap puslasını vermemenin veya verilen ücreti işçinin bu işe mahsus deiterine yazmamanın cezası 5 Hlradar $0 liraya kadar olup tekertürlerde ceza artar. | 34 — İş kanununun mer'iyete girme. sine kadar her türlü işte tatbik edil - mekte olan günlük çalışma müddet - Jeri kanun mes'iyete girdiği tarihte kanun hükümleri mucibince haftada 48 saati geçmemek ' için daha aşağı hadlere indirilince günlük çalışma sa - atlerin'n azalmasından dolayı işçi gün. deliklerini eksiltmemelisiniz. İş kanununun hükümleri Mmucibince uhdenize terettüp öden herhangi mü - kellefiyetin yerne getirilmesi dolayı - siyle yahut iş kanununun hükümlerin- den her hangi birinin tatbiki netice . sine müsteniden Hher ne şekilde olursa olsun işç ücretlerinden eke'ltme yapma- nın cezası S0 liradan aşağı olmarcak ü. zere balif para cezasıdır. (Devamı 12 incide) İ € | mecburdur ve neleri yapmaları yasaktır ? y yapmaları yasaktır ? Veya işçinin bu hususa ait defterine bu q M | işçinin aralarında kararlaştırarak ve hep « Işçiler şç BK Ka işleri vardır: dil bilmek, anadâf Neler yapmağa doğma Fransız gibi fransıza veyt yüzde yüz Âri Almanlar g.h almundf konuşurlar. İngil zlerin, bize en :ul'ih' en zor seslerini bile kolaylıkla çıkle rırlar. ÂAz gey mi?... Bir dili bu kadif mükemmel bir surette elde ettiktek sonra herhangi bir ilim şubesinde ilefe leyivermek ozlar İçin işten bile değile dir. Bir isteyivermeleri kâfi... Zatell kendileri gibi iyi dil - bülrmiyenlerii ilim işlerine karışmalarına istihza il€ bakarlar. Öyle kimselerin bit şey al> lamasına imkân mi vardır?... Siz bu dil bilenlere inanız mızını3* Yani onların di) bilmelerine imkân ve* | rir misiniz?... Hayır, onlarme kadar ğ böbürlenirlerse böbürlensinici, siz ah | dırmayın, Belki anadan doğma Fraf sız gibi fransızca, yüzde yür Âri Al Mmanlar gibi almanca konuşurlar amâ 34 — En geç saat 20 de başlıyarak en erken sabah 6 ya kadar ııçe'n ve her'hâlde en fazla 11 saat (dinlenme ile) süren gün devresine, iş hayatında gece denir. İşçilerin gece çalışmaları, işin orta . lama bir zamanında dinlenme müddeti sayılmıyarak sekiz saatten fazla güre . mez, Gece ve gündüz işlenilen ve nâbette. şe işçi postalarr kullanılanı işlerde bir hafta gündüz işliyen bir posta gelecek hafta gece, öbür hafta yine gündüz ça- lışmak sırasına tâbi olacaktır. Bir posta biribiri ardınca en fazla iki iş haftasr gece nöbeti yapabilir. En fazla iki iş haftası gece çalıştırıl. mış olan işçiler, ondan sonra gelen iki şey değildir; hiç bir üme dayanmıyan ğ bir dil hbilgisi tasavvur olunamaz iş haftas: gündüz çalıştırılabilir. Bu gi gündüz çalışması da, gece nöbeti bittik. Fransızça bilen bir insan o dilde ya- ten sonra gelecek ilk iki iş haftasında | Zilmiş, şu veya bu mevzua dnir kitab. ları oküyup anlıyor demektir: dili o © dilleri bilmezler. Çünkü dli saf bir | yapılır. kitabları anladıkları detecede biliyo Geceleri İşçi çalıştırmalarma Gevaz ve. | , — .. e LA D 'î',:"'ı!r yerlerinde âncak, geccieri çai | orlarsa hiç bir çuı(f bilmiyorlar demoktir. Şu suali kaç defa duymuğrunuzdur? “Bir insan, meramını ifada edecek ka- dar fransızcayı ne kadar zamabda Öğe renir?,, Bu sual, manası var gibi gö. zükür ama tamamile — raarasızdır; çünkü ona karşı biz de şuut gorabhilk TİZ: 'klânde etmek istedi .;uışâıışıı_k Gece işçi çalıştırmalarına cevaz ve. Tilen iş yerlerihde işçileri geceleri se . kiz saatten fazla çalıştıran veya işçi - lere işin ortalama zamarında dinlerme vermeyen veya nöbetleşe işçi postaları kullanılan işlerde postaların bir hafta gündüz veya bir hafta gece çalışması Bü di LÜRKLUGÜRI HURU ALAY gel ea Diz. Mt dy DiT barda, reket etmeyen işverene Ceza vardır. adam da meramını ifade eder, üniver- Keza bir nizamhame ile gece çalış - | Sitede felsefe tarihi öğreton profesör maları yasak edilecek iş yerlerinde işçi. | de vine meramını ifade eder...,, Demek leri geceleyin çalıştıran işverene ceza | pi Dip insan meramının giriftliği, yük- vardır . sekliği nisbetiride bir dili öğrenebil'r: 35 — Sanayie ait işlerde 18 yaşını | kiç bir ilme vukufu, hiç olmazsa me. doldurmamış erkek çotuklarla herhan- | ,Akı olmıyan adamın da ne meramt gi yaştaki kız ve kadımlar gece çalıştı - rılamazlar. dil bilir, fazla değil, 16dan yukarı yaştaki kız ve erkek Nurullah ATAÇ çocuklarla daha büyük kadınların gece e çalıştırılmalarına ancak İktısat Vekâ - % ü S leti Bazı sahayi işleri için ve bir tüzum aü a İ’d&' üzerine ve muvakkat mahiyette olmak | —— — şartiyle ve yalnız 1941 senesinin 14 Ha. N ziranma kadar izin verebilir. Böyle izin verilmiyen işlerde 18 ya. şınt doldurmamış erkek çocuklarla heş yaştaki kız ve kadınları geceleyin çalış. tıran işverene ceza vardır. 36 — Bir iş yerinde, önr.erkfı tahmin edilmeyen veya önüne geçilemiyen — ve Mmuayyen vakitlerde wukubulmak ma . hiyetini göstermeyen bir arızanın çÇık. maşı gibi mücbir “Mpı"in başlasn Af okuyunca Arap saçı siltunumuz için yazılmış ditinde bu hâdiselere münhasır kalmak | ee yazının yanlışlıkla bu sütuna girmiş oldu gartına bağlı olarak 16 dan yukarı yaş- | #ğunu sunmaym, Binstein'in bir ezerinden de tâki kız ve erkek çocuklarla daha bü. | tercüme edilmiş değildir. M—6—b37 tarihli , j â (Tan gazetesinin 'Günün meseleleri.. sütunun Yük kadın: işçiler: gece çalıştırılabilir . | Ü e he L L n 'f AHFEŞ Şimal kutbunda — gündüz ve gece yok kur. Çünkü burada senenin yarısı — gece, yarısı gündüzdür. Bütün üstüva hatları kutupta birleştiği İçin burası muayyen bir tul — dalresinde değildir. Binacnaleyh kutupta şinml, şark ve garp istikametleri yoktur. Bu Htibarla mekân mefhumunu orada hakkiyle tatbik edeme:eslulr. Kutupta zaman da yoktur.. Bü — satırları 37 — Ne sanatte olursa herhangi bir kimse: İş yerine İspirtolu içki getiremez, İş yerinde ispirtolu içki kullanamaz. İş yerinde başkasına ispirtolu içki veremez. Ğ İş yerine sarhoş olarak gelemez. Bunları yapanlara ceza vardır. — ——— —— birlikte iş yerlerinin dahili talimatı ve ya iş mukavelesinin şartları mucibin » €e yapmakla mükellef oldukları ödev. lerden herhangi birini, kendilerine vaki ihtara rağmen, iladan imtina ederler « se, € Veya işin yolunda işlemesini boza . Ancak mahiyetleri itibariyle "“"ğ * | cak hareketlerde bulunursa, rilerine kapalı kaplarda veya ı#m y Hem işveren - kendilerini, müddeti rak yahut kadehle içki satmak * | belli olmryan sürekli işlerde ihbar müd- tiyesi alınmış olmak suretiyle işrenek . L l A ledeti belli o. te olan veya içinde müşteriler taralın lan Bürekli işlerde müddet bitmeden da Sispirtolu içkiler istihlâki caiz olan | *U Süret” 'r i müddeti muayyen olsun olmasın İş yerlerine yukardaki yasak hükümleri ğl.l:ıîın sürekli l.legı ükenis Mertal şamil değildir . yakdi (mukavelevi veya mukavele sö » 38 — (50) kişiden az işçi- bulunan | 25 4 feşhedip bu işeleri bırakablir: iş yerlerinde (10) işçinin, — n Hem de bu toplu hareketlerde bulu . Ve (50) den itibaren (499) a kadar beş liradan elli Uruya kadar ha- işçi çalışan iş yerlerinde umum işç &a. |* fif para cezasına çarptırılır. Böyle müş yısının beşte biri kadar sayıda işçilerin. | terek bir harekete öpayak olanlardan Ve (500) kişi ile daha yukarı sayılar | hor birine bu para Cezasının Üçte bir da işçi çalıştıran iş yerler'nde en az yüz | nisbetinde arttırılmakla beraber 10 (Devamı 18 incide) — ' 4 j : a j ğ 3 Ci Pi B varsa işte onu ifade edecek derecede ©