24 Eylül 1937 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 8

Kurultay ıımumî heyeti saat 14,15 te ka doğru bir tesir mevzuubahis değildir. halifenin ilk kurbanı Serhas Türklenin Görüyorsunuz ki felsefe ve lâik ilimAtatürkün huzurlarile toplandı. Salon Giritte menşei Suriye olan bir neolitik den filozof Ebuttayy3> Ahmed oldu erin boğulması, islâm dünyasının inhitaçok kalabalıktı. Şehrimizde bulunan Ve kültür vardır. Bu da Minos kültürü karFelsefe ve tarihe aid kıymetli eserler ya a sürüklenmesi sebebini Türk istilâsında şısında mahvolmuştur. Adaların da harekillerle ecnebi profesörlerin hepsi içti zan bu bedbaht âlim, mallan musadere aramak, eğer cehalet eseri değilse, kötü ket noktası olmuş olması muhtemel de mada hazır bulunuyorlardı. edildikten sonra öldürüldü. bir garazkârhkta nbaşka birşey değildir. Kongre riyaset makamını, İsviçreli ğildir. O halde şarkî Akdeniz kültür vahFakat, Selçuk devletinin kuruluşun Eğer Selçuk istilâsının hakikî neticeleri âlim profesör Pittard alkışlar arasında detinin menşei olarak ancak Anadolu dan 127 sene evvel yani 913 tarihinde aranacak olursa, islâm dünyasının inhi • işgal etti. Bugünkü toplantıda kongre mevzuubahsis olabilir. 3 üncü bin yılda an'aneciler hiç beklemedikleri bir şahsi tatile değil, sürüklendiği kat'î ölümden sekreterliğini saylav Fakihe Öymenle İs Anadolu kültürü bir şehir kültürüdür. yetin bu sahada kendilerini feşkalâde kurtulmasile karşılaşınz. Bu hakikati teVe Egeye geçince de bu karakterini mumail Müştak Mayakon yapıyorlardı. kuvvetlendirecek yardımma mazhar ol barüz ettirmek için Selçukilerin Ceyhun Evvelâ, evvelki günkü müzakerelerin hafaza etmiştir. dular. Bulunduğu rasyonalizm sınıfından boylanna indikleri asırda islâm dünya Bu çok mühimdir. Zira iki bin yıl zaptı okunarak kabul edildi. ayrılarak kendilerine iltihak eden bu zat, sınm arzettiği manzarayı çizeceğim. sonra Avrupada klâsik kültürün hare Milâddan evvel Anadolu ve Yemenli Ebu Musel Eşari ahfadından Manzara şöyle idi: ket noktasını teşkil eden ımsur bu su Ebülhasanül Eşari idi. 873 te Basrada Büyük Abbasî imparatorluğu parça • Avrupa retle Anadoludan gelip Adalardan ge doğmuş olan Eşari, rasyonalistler mekte larunış, birbirlerine rakib feodal devlet * Bundan sonra, reis, profesör Men Profesör Âfet, celse arasında bir tetkik binde tahsil etmiş, onların ilmî ve felsefî lere bölünmüştü. Mütemadiyen birbirleghin'e söz verdi. Kıymetli âlim, Milâd çerek Avrupaya girmiş oluyor. Şarkî esnasında, profesör Köprülü metodlannı öğrenmi?, kırk yaşına kadar rile boğuşan prensler, muhtac olduklan dan evvel III üncü bin yılda Anadolu Akdeniz kültürünün Balkan ve Tuna tezini izah ediyor rasyonalistler safmda çalışmıştı. Fakat parayı bulmak için kendi tebaalarını sove Avrupa mevzulu konferansında ez havahsine geçmesi için iki yol açıktı: 1) Marmara sahilleri, 2) Şimalî Yunanis lab'an mağrur ve kindar olan bu zat gü yuyor, hasma aid memleketleri de yağma cümle şunlan söyledi: tan. Birinci yoldan kültür bozulmaksızın Orta Asyada ise ötedenberi ilim merkez manlardanberi muhtelif adlarla anılan nün birinde övey babası ve rasyonalist ettiriyor, bu suretle sefalete sürükledikleri « Avrupada tam ve karışık neoli geçmiş ve şarkî Bulgaristana vasıl ol lerinin Buhara ve Belh şehrleri oldukla Türklerle meskun olan sahalarda Oğuz lerin reisi olan Ebu Ali Cibaîye kızarak halkı sonunde kan ve ateş içinde boğu tik devri iki kültür cereyanı sayesinde muştur. Bu kültür burada yerli unsurlar nnı ve bilâhare Buharanın birinci mevkii boyuna mensub bir hanedan tarafından bu mektebden ayrıldı. An'anecilerin sı yirlardı. Sık sık bahp çıkan bu hükumethasıl olmuştur. Bunlardan birisi Mısır kurulan bu devletin, şimdiye kadar bize fau'ye mezhebile ekseriyetin taraftar ol lerin adedi onbirinci asnn ilk yansında la karışmış olabilir, fakat mühim olan işgal ettiğini biliyoruz. dan gelip bilhassa garbî Avrupaya, diöğretildiği gibi bir Pers devleti değil, her duğu cebriye mezhebi esaslannda cüz'î on beşi buluyordu. Bunlardan Bağdadı, nokta, Truvanın menşei olmayıp bilâkis Çin Vekayinam«lerinin şehadetleri veçğeri Ön Asyadan gelip Tuna ve BalkanAnadoludan gelmiş olmasıdır. Orta Ma hile milâdî altıncı, yedinci ve sekizinci a manasile bir Türk devleti olduğunda tadilât yapmak suretile yeni bir mekteb hilâfet merkezini istilâ eden Buveyho lara tesir icra etmiştir. Bu sonuncusunun kedanyoda evvelâ Yunanistanın eski kül sırlarda Orta Asyanm Maveraünnehir, kimsenin şüphesi kalmamıştır. kurdu. ğullan bir taraftan kendilerine her iste derece ve şümulünü bugün tayin etmek türü vardır; fakat 3 üncü bin yılda şarkî Horasan ve Baikteryan havalisinde bü Selçukilerden evvel büyük islâm im çok gücdür. Bir kere burada paleolotik diklerini veren halife Müstekfiyi sürüyeRasyonalistlerin ilmî metodlarile müAkdeniz kültürü hâkim olmağa başla yük ve eski bir kültür yaşıyordu. Felsefe paratorluğu içinde zuhur eden devletler devre aid eski sakinlerle sonradan gelencehhez natuk bir hatib, kudretli bir man rak sarayından pıkarıp gözlerini oydu mıştır: Bu kültür Makedonyaya kısmen ve lâik ilimler hakkında Memun devrin arasında en medenî bir sima arzeden ve leri tefrik her yerden daha gücdür. Zira rurken diğer taraftan da tahrik ettikleri doğrudan doğruya şarktan, kısmen de den itibaren başhyan telif faaliyetinin ba esash teşkilâtile bütün islâm feodal dev tıkçı olan Eşarinin an'aneciler safına ilAvrupanm cenubu şarkisinde, Magda Sünnî 5 " mücadelesi neticesi olarak bilvasıta Yunanistan üzerinden geçerek şında bilhassa Orta Asyalı Türkler gö letlere örnek olan Şamanoğullan devle tihakı büyük bir hâdiseydi. O zamana l£en devrile tam neolotik devir arasına akadar ilmî münakaşalarda daima rasyo Bağdadı yağma ettiriyor, yaktmyor, bigirmiştir. rülmektedir. Bunlar arasında felsefe ve tinin hayranhkla şahidi olduğumuz si id pek az buluntuya malikiz. Asıl Bal nalistlere mağlub olan an'aneciler, Eşari günah halkı sokaklarda parçalattınyorAraştırmalarm bugünkü durumu, Tu tıbda Faraplı Uzlukoğlu Ebu Nasr yasî, içtimaî, iktısadî, idarî teşkilâtı ve ile kuvvetli bir muzahir bulmuş oluyor lardı. kanlan alırsak burada durum büsbütün fenadır; zira Megara civannda çıkan u na kültür devresinin ehlî hayvan ve zi Mehmed, Belhli Ebu Zeyd, Buharalı yüksek kültürü tamamile Türk dimağmın lardı. Mısırda Fâtimî halifesi Hakimbiemfaktefek buluntulardan başka elimizde raatin menşeleri hakkmda kat'î birşey ibni.Sina, Serhaslı Ahmed îbni Tayyıb, mahsulüdür. rillâh, günün birinde siyah kölelerine KaGazâli eserlerile yalnız felsefe v« rashiç birşey yoktur. Meselenin izahında sö'ylemeği mümkün kılamıyor; maamafih tabiiyat ve coğrafyada Harezmli Ebu Islâmda felsefe ve lâik ilimler hareke yonalizmi yıkmağa çahşmakla iktifa et hireyi yakarak halkın mallannı yağma, başka bir güclük de ön Asyanin tesiri bunlann bir çok unsurunun ön Asyadan Reyhanı Birunî, riyaziyatta Arık oğlu tini yaratan ve kuvvetlendirenlerin Türkkadmlarını esir etmeleri emrini veriyor, nin vahdetli ve mütecanis olmuş olmama ve bilhassa Anadoludan geldiği anlaşıl Ebu Nasr, Harezmli Mehmed bin Mu lerden başka unsur olduğu yolundaki id memiş, ayni zamanda o vakte kadar Selefiye ve Kerramiye mezhebleri gibi a rreticede masum halkla siyah köleler a maktadrr. Madenlere gelince, Anadolu sa, Habeşül Hâsib, îbni Türk İlceylî, dianın hakikatten nekadar uzak ve nekasıdrr. rasında üç gün üç gece boğuşma sahnesi kültürü bunlan keşfetmemiş fakat bun hey'ette Ferganah Ahmed bin Kesir, ta dar vâhî bir iddia olduğunu tebarüz et vam arasında bannan tarikatçılığa da bir 3 üocü bin yılda Anadoluda ve tran olan Kahirenin üçte biri yanıyor. Ayni larm tanınması için vasıta olmuş olacak rihte Soltekin oğlu Ebu Bekir Mehmed, tirdikten sonra şrmdi mevzuumuzun ikinci cazibe vermiştir. Süryeli zengin bir Hırisyaylasmda kültür bakmıından birbirin tiyanm Remlei Şamda yaptırdığı ilk tek halife diğer bir gün kadınlan sokağa çıkür. Menşei daha ziyade şarktadır. Kera edebiyatta Soltekin oğlu îbrahim gibi kısmına, yani islâm âleminde başlamiş o kede hakikî hüviyeti bugüne kadar tama maktan menediyor. Kadın den ayn iki kültür yaşamiştır. Müşkülle mikte vaziyet başkadır. Tuna ve Balkan ayakkabısı Türk çocukları, yalnız islâm tarihinde de lan müspet ilim hareketinin durmasmı ri »ayarken cenubdan gelen Sami tesirleri çanak çömleğinde bilhassa boyamanın yapacak kunduracılan idam ettireceğini ğil beşer ilim tarihinde mevki almı§ müm Selçuk istilâsma atfeden iddianın müna mile bilinemiyen Ebu Hâşim Sofî taraile menşeleri tamamen halledilememiş o cenufeu şarkide bulunduğu kolaylıkla isfından sekizinci asır ortalannda temeli a ilân ediyor. Bu emir hilâhna sokağa çı taz şahsiyetlerdir. kaşasına geçiyorum: lan Sümerlerin tesirini ilâve etmek lâ pat edilebilir. Fakat bu menşe Anadolu tılan tarikatçılığa mukâşefe yolu adını ve kan her kadmı parçalattınyor. ölüm korBu Türk çocuklannm yarattıkları müszımdır. (Lisanî ve Arkeolojik araştırma olmayıp Toros garbıdır. Tuna havalisi ilmî bir tetkike dayanmıyan bu iddia ren Gazâli onu sönük ve mensi savma kusile Kahirede tam yedi sene hiçbir kalan nazarı itibara alarak Sümerleri, kuv kültür çevresinin cenubu şarkisinde renk pet ilim hareketinin en feyizli ve en de nın nekadar çürük olduğunu tebarüz et asından çıkarmış, müstakbel sultasına dın, ne gece, ne gündüz başını evinin kavetli bir Türk unsurunu ihtiva eden bir li olmıyan bir keramik vardır. Evvelce vamlı akisleri kendi ana yurdlarında gö tirmek ve tarihî hakikati meydana çıkar namzed etmiştir. pısından dışarı uzatamıyor. halita milleti telâkki ediyorum) Ön As bunun menşeini kayıdsız ve şartsız ola rüldü. Memun ölümünden 41 sene sonra mak içn, müsaadenizle dokuzuncu asır Siyaseten bu vaziyette bulunan islâm Ölümü üzerinden henüz yanm asır ya kültür cereyanı içinde Anadolunun rak şarkî Akdeniz kültürü olarak gör Buhara merkez olmak üzere Türk ille ortalarından başhyarak müslüman dün geçmeden bütün müslüman dünyasında dünyası, içtimaî hayat itibarile daha acıkpayını tamamen meydana çıkarmak he müştüm. Bugün bunun mübalâğalı oldu rinde kurulan Samanoğulları devleti; yasmın geçirdiği içtimaî ve dinî safhalara ermış bir veli, emsalsiz bir âlim otoritesi lı bir manzara arzediyordu. Siyasî veya nüz kolay değildir. Coğrafî yakmlık do ğunu anhyorum. Maamafih inkişafmda Irakta felsefeyi ve lâik ilimleri tenkile ça seri bir nazar atalım: Nekadar seri olursa ni kazanan Gazâlinin bir taraftan felsefe usulî ihtilâflar yüzünden zuhur eden mezlayısile Anadolunun tesirinin îran ve Anadolu Ege tesirleri mühim roller oy lışan halife Elmuktedadbillaha karşı, olsun bu tetkik neticesinde şimdiye kadar ve lâik ilimleri aforozlaması diğer taraf hebler gittikçe çoğalmış, Selçuk devleti bunlann kudretli ve samımî bir hâmısi o siyasî sahada araştırılan ve tabiî bulunaMezopotamyanınkinden daha büyük ol namışlardır. nin kuruşundan iki sene evvel (1038) de larak sahneye atılmıştı. Bu hanedanın o mıyan hakikî inhitat amili kendiliğinden tan da tarikatçılığa bir hız, bir hamle veduğu zannedilirse de, 3 üncü bin yılm ölen Abdülkahiri Bağdadînin ifadesine rişi hayatında kendisinin de tahmin edenuncu asrın ikinci yansmda ve bilhassa tebarüz etmiş olacaktır. Profe$ör Şemseddinin tezi başlanndan itibaren Yunanistanda üç nememiş olacağmda şüphe etmedığimiz şu gore adedleri 72 yi bulmuştu. Yekdiğebu kısmın sonlanna doğru devamlı siyasî vi renkli keramik kültürü inkişaf etmiştir rini tekfir eden bu mezfcebler, müslümanAbbasî halifelerinden ' Vasıkbillah iki meş'um neticeyi verdi: Ikinci tez, profesör Şemseddin Günalki bunlar îran ve civannm kültürüne çok tayındı. «İslâm âleminin inhitatının sebebi buhranlar geçirdiği zamanlarda bile, Bu (843847) dokuzuncu asır ortalanna Onun kutsî ve ilmî emsalsiz şöhretinin lan, birbirlerine hasımıcan olan, 72 gru« benzerler. Fakat Anadolu karakterini Selçuk istilâsı mıdır» m«vzulu olan bu tez hara fikir ve ticaret hayatının en büyük doğru gözlerini hayata kapadığı zaman, panltısı karşısında kamaşan gözler, yara pa ayırmıştı. Bunlardan Hanbeliler, rasmerkezlerinden biri olmakta devam et haiz değildirler. Torosu şarkî ve Torosu büyük bir alâka ile takib olundu. Memunun kurduğu rejim icabı olarak ve salar gibi görmiyecek hale geldiler. Git yonalistlerin tenkilinden sonra kuvvet ve miştir. Bu asırda Buhara yalnız Türkisgarbî kültürleri dıye ayırdığım bu iki Dokuzuncu ve onuncu asırlarda tanın değil, bütün feodal islâm dünyası zirlik. kadiyülkuzathktan başlamak üze tikçe daralan bir çerçeve dahilinde dü •cür'etlerini artırmış, devlet otoritesinin kültürün ayni menşeden gelmesi muhte müslüman şarkta büyük bir hız alan ilün re bütün devlet teşkilâtı rasyonalistlerin şünmeğe mahkum kalan dimağlar ya bulunmamasından istifade ederek jarab meldir. îranla Yunanistan arasmdaki me hareketinin müteakrb asırlarda duruşu ve nın en mühim bir ilim merkezi olmak te elinde bulunuyordu. Bu hal, islâm tari Eş'ariyye mektebinin lâbirentleri içinde ve musiki' aletleri aramak bahanesile ev • safe yüzünden bu münasebeti inkâra te şarkın yavaş yavaş kesafeti artan bir ce fevvukunu muhafaza etmiştir. hinde bildiğmiz parlak ilim ve terakki bunaldılar veya meskenet ve atalete sü leri basacak kadar sür'et bulmuş hatta Samanoğullarının müslüman şarkta devrini temin etmişti. Fakat Vasıktan şebbüs edenler olmuştur; fakat unutma halet kâbusile örtülüşü keyfiyetini Selçuk rükliyen tarikatçılık izbeleri içine gö kendilerile hemfikir olmıyan bazı âlimparlak şöhretini asırlarca muhafaza eden sonra iktidar mevkiine garib tabiatli karlerin kabirlerini açarak cesedlerini yakmalıdır ki Anadoluda henüz 4 üncü bin istilâsının bir neticesi gibi göstermek bir müldüler. büyük kütübhaneleri lâik ilimlere aid e deşi Mütevekkilalellah (847861) geyıla aid kültür tabakası bulunmamıştır. zamandanberi moda olmuştur. Eş'ari sistemi, zekâlan skolâstik çem mak gibi vahşetler göstermeğe başlamiş serlerle dolu bulunuyordu. Buradaki ki çince vaziyet değişti, geri zihniyetli olan lardı. Bu suretle mahkum ettikleri zevat Kıbnsta 3 üncü bin yıl keramikinin altınberi içinde söndüren bir mekteb halini alVaktile Ernest Renan tarafından ileri da renkli keramik bulunduğundan, bu sürülmüş olan bu iddianın son zamanlar tablann lâik ilimlere «id ve müelliflerinin bu adam ihtimal ki müteassıb gürımu ka dığı zamanlardaydı ki islâm dünyasının arasında büyük islâm müverrihi îbni Cekültürün muayyen bir safhasının deniz da bazı genc Arab müellifleri tarafından de Türk olduklannı Metali haşiyesinde zanmak gibi siyasî bir düşüncenin de sev içtimaî, iktuadî, hukukî ve medenî ka rir Taberî de bulunuyordu. Bütün bu ahtarikile îrandan Yunanistana gelmiş ol da hararetle müdafaa edıldiği görülmek ki bir kayidden öğreniyoruz. Türk filo kile an'anecileri iltizam etti. Rasyona nunlannı ihtiva eden Fıkıh da, an'ane val büyük şehirlerde Ayyarlar denilen biı ması tahmin olunmaktadır. Zira Girid te olduğundan tarihî hakikati meydana zofu Fârâbiye Aristoya nisbetle (mualli listlere karşı bir tenkil mücadelesi açtı. ciliğin galebe eden tesirlerile Lbuhanife çapulcu sınıf türemesine yol açmışb. Bunde de 3 üncü bin yıl başında hiç beklen koymak üzere yüksek huzurunuzda bu mi sani) unvamnı kazandıran (Ettali Onlan birer birer iş başından attı. Aleyh nin açtığı geniş yoldan sapmağa bajla lar, satvetli bir devlet otoritesinin bulunmedik bir anda bir boyalı resim üslubu mevzuu tetkik etmeği ilmî ve millî bir müssâni) unvanlı felsefî ve ilmî eser de lerinde şiddetli takibat yaptırdı. Mekke dı. Neticede zaman ve mekânın ahval ve masmdan istifade ederek halkı kasıp kavuruyorlardı. bu kitablar arasında bulunuyordu. Îbni li Abdülâziz Îbni Yahya gibi mürteci başgöstennektedir. O halde Avrupanın vazife saymaktayım. Iddia şudur: şeraitin tebaddülile hükümlerin de değişSina gibi bir âlimin yüksek irfanını med müşavirlerin tahrikile cenubu çarkisi 3 üncü bin yıl başında Arasyonalistlerin mesi zarureti unutuldu. îktısadî ve fikri îslâm dünyasının siyasî, içtimaî, ahlâ1 Dokuzuncu ve onuncu asırlarda nadoludan değil, ön Asyanin «rka kısım islâm dünyasma en parlak devrini ya yun olduğu bu kütübhane ne yazık ki başhâmisi olan vezir Mehmed bin Ab saslar gibi hukukî ve hayatî prensipler de kî ve iktısadî bakımdan çok düşkün ve lanndan tesirler almışnr. Bittel iki mü şattıran ilim hareketi, Türk olmıyan un Samanoğullannın felâketli zamanlannda dülmelikzeyyad'm bütün mallannı mu hiçbir suretle değişmiyen, ihtiyac ve icab anarşik bir devrinde kurulan Selçuk devyanmış, muhtevi olduğu yazma tek nüs sadere etti, kendisini de demir bukağılara him noktayı tespit etmiştir: 1) Anadolu surların eseridir. lerla alâkalı olmıyan ceemid formülltre, leti, o zamana kadar Abbasî imparator» halar ebediyen kaybolmuşlardır. da 3 üncü bin yıldan evvelme aid bulunvurarak tedricen kızdınlan bir fınn içme medenî insanların fikir hamlelerini, ha luğunda zuhur etmiş olan devletlere nis2 Parlak bir inkişafa mazhar olan tu yoktur. 2 ) Anadoluda birbirile kara bu hareket, Selçuk Türklerinin ön As • Topkapı sarayı Sultan Ahmed kütüb attırdı. Bedbaht adam yavaş yavaş kav yatî faaliyetlerini felce uğratan iptidaî betle başka bir mahiyet arzediyordu. Bu beti olan iki kültür grupu tefrik olunabi yayı istilâ etmeleri neticesinde durmuş, hanesinde 2935 numarada mukayyed o rulmak suretile dört gün cehennem azabı telâkkilere bağlandı. devletler Abbasî imparatorluğunun sinelir. (garb ve şark) bence bu iki grupla bu hal islâm dünyasının umumî inhita lan (Camiüttevarih) ni müellifin haya çektikten sonra öldü. ilim, zamanın, ihtiyacın doğurduğu sinden fışkırmış, onun mikroblu kucağınSiklad, Hellad, Girid Minos ve ilk tma sebeb olmuştur. tında yazılan ikinci cildinin 168 inci saVezirin ölümünden sonra felce uğn • hâdiselere cevab vermek için asırlarca da büyümüşlerdi. Bu hükumetleri kuranKıbnt gmplan şarkî Akdeniz grupu al hifesinde Ali Samanın Türk ırkından ve yan Kadiyülkuzat Ahmed bin Duvadm evvele aid olan kuru ve cansız formülleri lar da Abbasî halifeleri veya onların vasBu iddianın nekadar esassız ve rea bnda toplanabilen büyük bir vahdet liteye nekadar zıd olduğunu göstermek Oğuz boyundan olduğu sarahatcn kay da mallan musadere edildi. O da hasta aramaktan ibaret addedildi. Artık vic sallari tarafından nasbedilmiş valiler veteşkil ederler. Bunu kabule cesaret ede için evvelâ müslüman dünyasındaki lâik dedilmektedir. Bu sarahat ayni eserin ha lıkla yoksulluğun pençesine terkedilmek dan ve irfan hürriyeti kalmamış, dimağ ya kumandanlardılar. Halbuki Selçumiyen bir çok âlimler varsa da, bulun ilim ve felsefe hareketinin nerede ve kım zine kütübhanesinde 1654 numarada suretile öldürüldü. Rasyonalistlerden lar şahlanan küflü bir zihniyetin mahku kiler ilk günden itibaren müstakil olarak tular ve ziraat, hayvancıhk ve maden iş ler tarafından yaratılmış ve hangi dimağ mukayyed olan nüshasında da aynen Herthame ise parça parça edildi. Ras mu olmuştu. Fikri kurutan, zekâyı söndü $ahneye çıkmı% yüksek seciyelerle mü leme sanayii bu fikri teyid etmektedir lann yardmile hızlanmış olduğunu, son mevcuddur. Bundan başka Bağdat köş yonalizm ve lâik ilimlerin tedrisi meno ren, hayah çürüten bu hal, pek tabiî o • cehhez, canlı ve özlü millî bir orduya isler. ra da bu hareketin nasıl ve ne gibi amil kündeki 282 numarada mukayyed Hafız lundu. îktidan ellerine alan an'aneciler larak islâm âleminin umumî inhitatını tinad ediyorlardı. Orta Asyanin yüksek Ebru mecmuasında ayni sarahat görül tedrisatı kuran ve hadis çerçevesi içine hazırlamış oldu. yaylalanndan inen Selçuk Türkleri ne Anadolu Ege kültür vahdetinde te ler tesirile durduğunu araştıracağız: mektedir. hasrettiler. Bu çerçeve haricinde oku Zamanın darhğını düşünerek kısalt Bağdadı çürüten yalan, riya, gammazlık, Hepiniz bilirsiniz ki islâm münyasmda sirin garbdan şarka mı, yoksa şarktan Esasen kıymetli membalardan olan bu mak ve düşünmek menedildi. Mütevek mağa mecbur olduğum şu izah müslüman bühtan, nifak, mühasede, rüşvet ve ihtigarba mı geçtiği suali mühimdir: Ege esaslı fikir hareketi sekizinci asnn ikinci iki eserdeki sarahatler olmasa da, bu ha kille başhyan bu hareket, halife Mu dünyasındaki inhitatın hakikî sebeblerini lâs gîbi ahlâkî reziletlerle ülfet etmiş, ne havalisindeki durum bunun hallini müm yarısmda parıldamağa başlamıştır. de mezheb mücadelelerile manen bozulkün kılmaktadır: Hellas kültüründen ev . Bu hareketin başlıca iki inkişaf sahası nedanın Türk olduğunu kabul etmek tadıd Billâh (892902) zamanında fel nerelerde aramak lâzım geldiğini göstermuşlardı. Tabiatl mücadele ede ede yevel Yunanistanda Toros garbı dediğim görülmektedir. 1) Ön Asyada Irak. 2) mecburiyeti vardır. Çünkü hanedana adı sefe ve lâik ilimlere aid kitablann yakıl diği kadar, Türkiyeyi kurtaran büyük intişn bu insanlar tabiat kanunlannı kavra* ve herhalde şarktan gelmiş olan kültür Orta Asyada Maveraünnehir ve Bak nı veren büyük ceddin tarihlerde gördü niası gibi bir vahşete inkılâb etti. Işkence kılâbm nekadar engin ve şuurlu bir gömış, realiteye, müspet düşünmeğe ve görolduğunu gördük. 3 üncü bin yılda bu teryan. Irakta bu hareket ilk defa (Bas ğümüz ve unvanlan mensub olduğu mil usulleri bulmakta engizisyon reislerinden rüş, ne derece zaruri ve kurtancı bir hammeğe alışmışlardı. kültür Hellas kültürü karşısında gittikçe ra) da başgöstermiş, sonra (Bağdad) a liyetin silinmez damgasmı taşımaktadır. mahud Thomas Tarquemada'ya ta? çı le mahsulü olduğunu da tebarüz ettirmiş Tarihin karanlıklarına gömülen za karttıracak kadar mahir olan bu honhar olacağını ümid «diyorum. îranı istilâ ettikten sonra Iraka \nr 7ayıf düsmüş; binaenaleyh buradan şar intikal ederek bu şehirde inkişaf Dün de yedi profesörün daha tezleri dinlendi CUMHURIYET 24 Eylul 1937 Dün söz söyliyen profesörler kürsüde