4 Şubat 1944 Tarihli Büyük Doğu Dergisi Sayfa 6

TEŞKİLÂTLANMA YOLUNDA Ali Rıza PİŞKİN ( İktisadi ve ticari işlerde, nazariye sa- hasında olduğu kadar, belkide birkaç derece fazla, ameliye sahasında yetişmiş bir mütehassıs olan Ali Rıza Pişkin'in yazıları, her defasında müstakil, fakt hepsi birbirine bağlı vâhitlerden ibarettir. Her birinin tamamlığı ve istiklâli yüzünden bugüne kadar numaralandırmamış oldu- ğumuz bu yazıları, ayni hususiyetlerine rağmen, terkip ettikleri bütünle alâka- ları e numaralandırmayı tercih ediyo: Ali si Pişkin, münevverler nezdinde olduğu kadar, alâkalı makamlar nezdin- dede büyük bir alâkayla karşılanan ya- zıları etrafında aldığı mektuplara, bu ilk yazı sırasını tamamladıktan sonra cevap verecektir. | “ KÜÇÜK TÜCCAR : .Perakendeci küçük tüccar ve esnaf için, Birliklere dahil toptancı tüccar- ların faturaları üzerinden safi “o kazanç haddi kabul edilmelidir. Fırın- lar, lokantalar ve emsali küçük sanat erbabı, muhtaç bulundukları madde- leri, toptancı Birlik tüccarlarından te- min etmelidirler. Pişmiş ve mamul madde satan bu kabil müesseseler ve tamiratcılıkla iştigal eden küçük zana- ât eshabı, yine w 15 kâr haddine tabi olacaktır. Küçük zanaat eshabile, kahveci, lokantacı, fırıncı gibi pişmiş madde satan küçük esnaf ve ayrıca, sebze, meyva, et gibi çiy madde sa- Melen mürakabe; i ve fiyat narhı, mahalli belediyelerce temin olu- nacaktır. “Zirai ve “ticari -satışlarda alım ve satım vasıtalığı: yapan: tellâl ve simsar » gibi vatandaşların, .mahalli Ticaret Odalarınâ, mesleki vaziyetlerine göre kayıtlı bulunmaları ve Ticaret Odala- rının resmi vesikalarını taşımaları mecburi olmalıdır. Bu gibi simsarlar, yalnız satıcılar- dan, azami “b 1 komisyon alabilirler. Tellâlların fatura vermek selâhiyetleri olmadığı gibi, faturasız mal satmak yolunda vasıtalık teşebbüsleri de mes- mesuliyeti muciptir. Köylerden ve nahiye merkezlerin- den mal toplamak suretile iş gören seyyar küçük ticaret eshabının hav- zavi faaliyetlerine müsaade edilmeli; ve bunların, mahalli ticaret ve sanayi odalarından, seyyar küçük tüccar ve- . sikalarına malik bulunmaları mecburi tutulmalıdır. Bu bahse ilâve edilmesi mümkün daha pek çok teferrüat ve tafsilât, ana pilan etrafında kolaylıkla meydana getirilmesi mümkün, basit noktalardan ibarettir. OFİS TEŞKİLÂTI: Ofis idaresi, mahallli toptancı Bir- liklere mensup tüccarlarla iş birliği yaparak anbarlarındaki mallardan ica- bına göre hem sattırır, hem de satın alır. Ofis, bu alım ve satımları bizzat idare etmek için her iki iş şubesine ait kadroları vücude getirmelidir. Belli başlı bir ihtisasa varmamış olan insan, meyvasız ağaca benzer. Alım ve satım işleri ise mutlak bir ihtisas işidir. Ayni zamanda memle- ket iş ve faaliyet bünyesinde ameli tecrübeler görerek uzun seneler zar- fında yetişmiş insanların kârıdır. Bu vasıflarda binlerce unsur bulmak mümkün olamıyacağına göre, iş bil- miyen, işten anlamıyan kimselerle vü- cuda getirilecek teşkilât, memlekete mütemadi zararlar verecektir Gerekli evsafta unsur bulunabileceğini farzet- sek de, muazzam kadrolarla yeniden vücude getirilecek bu teşkilâtın mas- “ rafları, işin mahiyeti ile nisbet kabul etmiyen ve milyonlara baliğ olan paralara muhtaç olacaktır. Bu hususta en doğru teşkilât fikri şu esaslardan doğmalıdır : Ticaret birliklerile zencirleme olarak, memlekette *en mühim iş unsurlarının çalışma ve sermaye kudretini Ofisin faaliyetine doğru teşkilatlandırmak... Memlekette tatbikini düşündüğümüz tanzim satışları rolünde Ofisle tüccar arasında rekabeti ortadan kaldırılarak, elbirliği ile, kara borsalara yol açıl- masına mâni olmak... Memleket istil salinin umumi bün- yesinde öteden beri sermayesile, eme- 2 gile yer alan tüccarın iş sahası da- raltılmıyarak, Ofis alım ve satımları bu bilgili ve mütehassıs ellere tevdi edilecek olursa, işsiz kalan birçok sermayeler böylece meşgul ve umumi menfaate hizmet ettirmiş olacaktır. Binaenaleyh toprak mahsullerinin “o 25 ini'elinde bulunduracak olan Ofis idaresinin, toprak mahsuileri ticaretini, umumi ve şamii hisseserie kendi piân- ları içinde merkezileştirerek teşkilât- landırması karşısında, iş birliği zaru- reti mutlak bir ehemmiyet belirtir. Toprak Mahsuileri Ofisi, müstahsil- lerden alınacak hükümet hisselerini anbarlarında toplar ve muhafaza eder. Hükümet teşkiilerinin, orduuun, hü- kümet memurlarının, sabit gelirli va- tandaşların erzak ihtiyaçlarile büyük şehirlerin un ihtiyacını temin ve tevzi eder; dahili ticaret birliklerile elele, lüzum gördüğü zamanlarda tanzim satışları yapar. Otis yurdun her tarafında iyi ve sihhatli incelemeler yaptırarak vilâ- yetlerdeki gıda maddelerinin mevcu- dunu ve mahalli ihtiyaçları ve kendi anbarlarındaki mevcutları ve yer yer tevziine mecbur bulunduğu senelik miktarları cinsi cinsine tesbit ederek çerçevesi meydana getirmekle mükel- leftir. Daima tekrar ettiğimiz gibi her işin başı olan pilân en ince teferrua- tına kadar örgüleştirildikten sonra, zorluk ifade edecek hiç bir teferruata yer kalmaz. Her hangi bir madde mahalli ihtiyaca kâfi değilse, Ofis o maddeyi başka mıntıkalardan satın almak; ve yine her hangi bir madde mahalli ihtiyaçtan taşkın ise onu ihti- yaç mıntıkalarında satmak ve bütün mıntakaları mesafe ve münakale ba- kımından en doğru' hesap ölçülerine bağlamak melekesine sahip bulunma” lıdır. Bir taraftan başka bir tarafa her hangi bir madde nakledilirken bir tüccar gibi düşünmek; ayni maddenin bütün mücaveret sahalarındaki mev- cutlarını ve fiyatlarını hesap ederek Devlet Demir Yolları masraflarını ve sair masrafları çıkarıp çıkarmadığını bilerek hareket etmek lâzımdır. Ofisin bu tarzda hareket etmesi Devlet De- miryollarını büyük ve manâsız nakli- yat külfetinden kurtaracağı gibi, her mıntakanın ihtiyacile mevcudunu inti- bak ettirmek bakımından piyasada hakiki bir bolluk vücude getirmiş olacaktır. Böylece Ofis anbarlarındaki mallar, şuursuz, hatta zaruri bir istok- culuk vaziyetinden kurtularak, piyasa ihtiyaç ve hareketlerine iştirak etmiş olacaktır. ZE ME e