31 Aralık 1943 Tarihli Büyük Doğu Dergisi Sayfa 5

. hattâ görmi . bozuk anını Se yor, ,mizden sonra... , ten ciimhurivete, — ei ağir bugüne ka. — Kaskatı bir teşhis ve apay. dınlrık bir vuzuh.. İhtiyacımız bunlara... Onun için kısa kısa ve apaçık sorsam, bana kısa ki- sa ve apaçık cevap verir misi- niz? — Kısa kısa ve apaçık sor, kı. sa kısa ve apaçık cevap vere. ' tinde ahlâk, en bozuk anını yaşıyor, öyle mi? i hlâk, bu cemiyetin kendisini bildiği andan bugüne okadar, hiç bir mislini ve ai görmediği, ec*ği şekilde O©en lâkımız ne zamandanbe- ri bozulmaya bssladı? — Kemal ve haşmet devri. Esva ve hâ'ü- selere, zaman vs mekâna tahak. küm kudretini Meme baş- ladığımız andan — Bu maddi. in ölçüsile tâyin edem*z misi — Kanuni S' en dan sonra diyehilirim. —Sukut, ani, tepeden inme mi oldu? — Hayır! Gayet tedrici — Bunun merhalelerini la. gös. le.. Birincisi ço nca, üçüncüsü ve dördüncü. sü çok kısa dört çı Bu merhaleler? / — Birinci merhale, gerileme devrimizin başından, yani Sarı Selim'den 'Tanziamta kadar sü- ren, ikincisi Tanzimattın meş- rutiyete, üçüncüsü mesrut'yet. dördüncüsü — > Sukut farkları, dövküleki a. rasmda gittikce daha büyük bir — Öyleyse — içtimai illet ve mesuliyeti ilk devrede mi bulma. başlangıc 1 ilk devrede olmakla beraber, ö. bür devreler, illeti önlemek ye. rine ona yenilerini ilâve etmiş; böylece, her baka illete kat. tığı yeni müessi müstesna, sebep gerive doğru, halkalanır. ken, âst üste katılan mitessirle. rin “yeniliği ve nl e zünden de ileriye doğru ki meye baslâmıstır. iz İnci sayitay böy- le; e doğru gel. dağ data, haiden maziye doğ. ru gidiv. yek ei Pakaç maziye doğ. ru gittikce, dalma dıha hafif, daha masum, fakat (kuvvetli eme meşuliyetleri bula. rak... —İ'k merhaledeki, vani ke. mal ve hasmet devrimizi ta. kip eden Tanzimata kadar gelen ahli) WE AHLÂK nk TARİHÇESİ sukut çığırımızdaki ahlâk bo. Sk sebebi Ve © içyüzü nedir? — Aşkımızı, vecdimizi kay- betmeğe başlamiş olmamız. — Anlayamadım ; lütfen. e) eder misiniz? i —iİslâmi ruh ve ideolocya saf bir aşk ve berrak bir vecd olmaktan çıkıp, üstünde ham ve kaba Softa tipini üretecek şekil. de donmaya, kabuk (tutmaya başlayınca, ortada, ruh yerine bazlarm şahsi ve keyfi tefsir. urban, ü kalın lece (sureti hak) perdesi tan da harekete geçen nefsani'ik, ruhumuza ilk zaaf tohumlarmı ekmeğe başlar, — Teşhisinizi biraz daha ge. nişletir misiniz ? — Tarihimizin her (devrinde korkunç bir yokluk temsil eden büvük Türk mütefekkirinin, bü. yük ve şahsi Türk filozofunun ydana .gelmevişi o yüzünden, İslâmi ruh ve ideolocya, büyük fütuhat hem'eleri geçer gecmez, eni tefsirlere, veni nefs m edine) ef dediki ltlamadr O sıra. larda (Rönesans: - yi n do- Pus) ismile de âlemi üzerindeki, idrâk ve İ- hata hakkma vaMancı, haft diisman bir eda icinde tered- di cığırımız acılmıs oldu. Ru er. ğırm kahramanı ham ve keba softa, ahlâkm temeli olan aşk, iman, fedakârlık ve nizam seci, yemizi kör bir (nefsaniliğe çe. virdi; ve din bayrağı altında “ dinin ruhu tahrip edilirken, ah- | ği. bulandırıl. a di ğiniz sebeplere da: yanan ilk ahlâk sukutumuz, o m devirde hemen bütün cemiyeti VR muZ, yalnız vz Ve İ- dare mekanizması ve eda zümre görevini pati verdi; ve bundan Türk m “Türk Di “Türk köyü, ya. ye 2 ER ai ç Necip Fazıl KISAKÜREK ni Türk cemiyet protoplazma. si, uzun müddet masun kaldı. Zira bu cemiyet, ahlâk ve has. sasiyetini islâni ruhundan almış ve onu, /başlıca . mukaddesatı en kendisile idare mekaniz. ması arasındaki km a rağmen aki devam 'Teşhisinizi ri daha iler- Vm misiniz ? — İşi geniş bir tahlil ve teş- hise dökecek olursak, da neticelendirmek için, günler de- gil yıllar bile az gelir. Fakat sana, Kanuni Sultan Süleymana kadar süren hakiki nizam ve i. man devrimizle, bunu takip e. den duraklama ve gerileme dev- rimizin ah'âkları arasında birer müşahhas örnek ' verebilirim: Ağzmı gi yn ilk De dişah a, (Yıldı Bayezit), camii Pe alanin w rTaberindeki «Cami güzel amma yanmda bir meyhane eksik!..» diyecek kadar cessur, saf, samimi, dürüst, küreci, yani ahlâklıdır. Bir de. vir sonra, a ri, padişahların, kendilerinin nebati ve hayvani isteklerine göre her türlü fet. vayı vermekten, böylelikle din a- dma dini yıkmaktan çekinmez. ler, Nizam ve iman devrimzde Türk hükimdarlarını. o Allahm gölgesi seklinde, mukâddes bir mistika pilânmda gören itaat ve atbiyi heykeli yeniçeri. bir devre sonra, islahatçı padişah Osmanın baldırlarmı çim. o diklevin ona bir (oğlan) mua. me'esi vapacak kadar Se sıv, Hülâsâ bütün askı, nizdm ve/ fedakârlık die fekkirini baslica iç ve . üeşsirlerin vi okatları al. ML SİNİ el mi gin TE (1 tında şaşkın ve her türlü z> an rum, Tanzimata kadar sürümle, nir. — Ya ikinci erkeler. zimatı takip ed Tan. Gi) büsbütün —Bu m yılmış ve apışmış, bütün irade * k tmiş ola. rak, garbın, hiç bir tekevvün sırrma el ve Namık Kemal, bu devlet ve idare ahlâkmın, tam bir şu- ur ve nefs muhasebesine bağ- adr büyük yasını çeker. ler. rüşvet, o hırsızlık, “> göğe ilkiman; nizam ve öl çü nefret ii gelir. ğ m Regeniiye sonra. — Meşrutiyetten sonrası: fe- lâket... Artık ahlâk düşüklüğü, Türk ferd ve aile pilânında, ben. liğimizin en mahrem maktâları. na kadar yol aramaya koyulur. Bu devirde ahlâk düşüklüğü. mi sadece hükümet ve idare zümrevi bir daire teşkil etmekten çıkar; KE - milleti. içine alan mk ip hacim kazanmaya değ ru gider. Devlet ve idare ölçüsü bakımı rehbersiz Ve başs Türk ailesi, kendi içinde en olarak körükörüne devam edi lâm ahlâkmın. artık aile; ke a da hara olmaya baş. tadığına iğ Zira Tanzimat. tanberi satıh taklitciliği . artık Ye ni ve “köksüz ne- sillerini yetiştirmiş, hayata at- ailesi a müthiş bir manzarası heykelleştirmeğe baş- lamıştır. Artık Türk ail n. de, zincirleme olarak elden ele teslim edilecek hiç bir rüh ve anane mirası kalmamıştır, Bir- aile içinde herkes birbirine ya- baner ve küskündür. Herkesin: tahlil edemeden sezdiği şev, ima- nı ve ahlâkile bütün bir dünya- nm m yerine hiçbir dünya- lemediği, satıh ve de. ri ünde binbir cünbüğe rağ- meh “her kuru bağ deh ibaret olduğudur. O: te s. 16 da) tiyete kadar emekliye emekliye MEZ 4 i a |