9 Kasım 1937 Tarihli Anadolu Gazetesi Sayfa 8

— öynen baki kalmak şartil ANA OLU Başbakanımızın nutkundan parçalar- Kanunların iktısadi bünyeye uygunluğu esas tutulacaktır. İcra daireleri ıslah olunacaktır. içinde aynen baki kaldığı tak- dirde bile umumi istihsalâtımız — 3,000,000 ton yıkanmış kömüre çıkıııış bulunacaktır. Bugünkü İç ve dış piyasaların vaziyet istih- salâtımızla mütcoasib olarak ar- tacak olan ihracatımızın mem- leketimize temin edeceği fazla döviz miktarı ise 1938 senesin- — de 2,500,000 liradan başlıyarak — 1941 senesinde 5,500,000 liraya — yükselmiş olacaktır. İstihsa'i artıracak elemanlar — arasında işçi iskânı işine büyük — simindeki ehemmiyet — vermek - istiyoruz. Havzanın kömür tahmilâtını ko- lay aştırmak ve bilhassa kış mev- müşkülâtın — önünne — geçmek için Zonguldasa varmış — gelik bir kısımla olan kömür hattımızı 4 kilomet- mühim bir is- tihsal merkezi olan Kozluya ka- dak temdik etmeği çok muvalık — görmekteyiz. Kömür mevzuu mü- — masebetile memleketimizin muh- telif mahallerindeki Bğnit zuhu- — ratının işletilmesini bir mukad- — ya vilâyetindeki bazı — deme teşkil eçmek üzere Kütah- hiğnitleri “ele almak tasavvurunda olduğu- muzu arzederim. Kömürden son- rTa mevzuumuzda — bakır ikinci mühim yeri tutar. Ergani bakı- tının tesisat va inşaatına başla» — dığimizi arzetmiştim. — Senede — 750 ilâ 10,000 ton saf bakır ç çıkaracak olan bu müessese ge- lecek sene nihayetinde istihsa- Tâta başlamış olacaktır. Bakır madeni: Ele aldığımız ve işletmeğe koyduğumuz Kuvarshan - bakır madeni de bize senede 2000 ilâ 2500 ton safi bakır verecektir. Maden tetkik ve arama enstitüsü tarafından yapılan tetkikata göre — Artvin vilâyetinde vilâyetinde — Murgul bakır madeni de bugü- nün şartları içinde işletmğe müsaid görülmüştür. Ba madeni de senede 8000 ilâ 10000 ton saf bakır alınacak veçhile işlet- meğe karar verdik. Murgul - se- nede 400 ilâ 500,000 ton ham bakır cevheri — işliyeceği için —— memleketimizin mühim maden - merkezlerinden - biri olacaktır. tesisatı işlelmeğe Bakır madenlerimizin ikmal edilib hepsi — geçmiş bulunduğu tarihte yani Üç'şene sonra sanayi istihsalâtı- mız hemen 20,000 ton saf ba- kırı bulacaktır. Bunun — ihraç İlüymeti - bugünkü — piyasalarda Cari vasati fiate nazaran senede 6,000,000 Türk İirasıdır. Demü Şef, Divrikli demir yatağının bir an evel işletilmeşi lüzumunu ehemmiyetle işaret buyurdular. Divrik mıntakasında da ma- den tetkik ve arama enstitüsü tarafından keşfadilerek tetkikatı yapılan demir yatağının sathın- da 15 milyon ton demir cev- heri mevcut olduğu tesbit edil- — Miştir. Cevher yatağının daha derin- lere kadar imtidat etmesi umul- maktadır. İsveç ve Uralin meş- hur mağnetitleri ayarnda olan cevherin — vasati demir tenoru *6 65 raddesindedir. Ayni mın- takada ve Hasan Çelebi civa- tında jeolojik tetkik devam et- mektedir. Yakın bir atide işletilmeğe başlanacak olan Karabük demir, #çelik fabrikalarımızın ihtiyacı da derpiş edilerek bu madenin sırf ilarac maksadile şimdiden işle- e alınmasını prog-am miza BU a ı sumaba aasaki baladii ithal edeceğiz. Senede şimdilik 500,000 ton demir cevheri ihtacı esasına göre ayarlamağı Güşündüğümüz bu maddenin ihraç kıymeti senede iki ilâ iki buçuk milyon lira raddesinde olacaktır. Gene bu mevzu ile alâkalı olarak size bahsedeceğim simli kurşun ve altın istihsalâtı vardır. Altın ve simli kurşun Maden tetkik ve arama ensti- tümüz iki üç senedenberi mem- leketimizin muhtelif maballerinde tesadül edilen ehemmiyetli simli kurşun zuburatı üzerinde telki- kat yapmaktadır. Bu müddet zarfında yapılan her halr.yat ve ihzarat Bulgar dağ ve Keban madenlerimizin işletmeğe müsait olduğunu isbat etmiş bulunuyor. Bu iki madeni ele alıp - istihsa- Kâta geçmek arzusundayız. Keban madeninde iyi evsalta ve — işlet- meği muhik kılacak miktarda simli kurşun, Bulgardağ made ünde ise altın ve simii kurşun cevberi mevcattur. Yapılan pro- jelere göre, bu madenlerde lü- zumu olan tesviye tesisalı vü- €üde getirilmek suretile senede bir milyon Türk İirası kıymetin- de kurşun, altın ve gümüş istih- sali kabil olacaktır. Yukarıda bahsolmnan bütün madenlerin tam randıman a ça- Tışmağa başladıkları zaman dö- viz membaımıza 14 milyon Türk lirasr ilâve edilmiş olacak ve memlekette iş hacmi de bu n &- bet fevkinde artmış bulunacak- tır. İşletmeye konulması takarrur eden yukarıki madenlerin te sisi- 'ne 'geçmekle'. beraber bununla muvaz. müstakbel programlar için yeni yeni işletme —mevzuları temin edecek olan arama işlerini tem dahilnde devam ettirmek ist yoruz. sis- Arama hafriyatına ve ihzar ameliyatına tâbi tutulması mu- vafık görülen daha — muhtelif mâaden yataklarımız — kurşun zü- huratından Denek, — Prajman, Gümüşhane gibi; bakır zuhure- tından Espiye, İliç gbi; anti- maan zuhuratından Turhal ve Göğnük gibi; krom zuhuratından Dalaman ve Eliziz vilâyeti gibi Bunları ve memleketin henüz meçhu! bulunan dizer ye alı servetlerini jeolojik bakımlanr birer birer tetkik varifesini üç senelik maden programı meya- nında maden tetkik ve aramı enstitüsüne — verdik. Çalışacak- lardır. Mesud sürprizler temenni ederiz. Petrol: Petrol arama mevzuuna gelin- ce, memleketimizde şimdiye ka- kadar yapılan aramalar her ne kadar hemen işletmeğe geçmeği muhik kılacak bir netice verme- mişse de petrolculuk bakımın- dan küvvetli - addedilebilecek emarelere tesadül — edilmiştir. Sondaj yapılan sahalardan ma- da Mardin vilâyetinde, Adanada, Trakyada ve Van civarında 10 kadar diğer bazı müsaid struk- türlerin mevcudiyeti tesbit edil- miş bulunmaktadır. Bu sahalarda esaslı sondaj, ameliyeleri yapıl- madıkça mühim petrol bazine- leri bulunub bulunmadığı hak- kında doğru bir fikir sahibi ola- bilmemize maddi imkân yuıhır Binaenaleyh tesadüf ihti. arltırmak ve taharri kısaltmak için sondaj) mak ve maden tetkik arama öisik | sulgölo nevüp ev, arlak, bir surette yürüyecek ve | ensütüsünün — teçhizatını ve ele- manlarını ona göre takviye et- mek Tâzım gelmektedir. Deniz ticareti: Şimdi arkadaşlar Şefin deniz #careti ile alâkalı olan emirle- rine gellyorum. Şef diyor ki: (Ea güzel coğ- rali vaziyette ve üç taralı de- nizle çevrili -olan Türkiye en düstrisi, ticareti ve sporu ile en ileri denizc: millet yetiştirmek | kabiliyetindedir. Bu ka istifadeyi bilmeliyiz. Denizciliği | Türkün büyük üküsü olarak dü- | sinmeli veonu az zamanda ba- şarmahyız ) Türk mileti Atatürkün bu işaretini onun her — işareti g bi kendi öz arzusu, kendi ruhunu di kavuran - bi dilek gibi sevinçe karşılamış ir. Onun her iradesi gibi Lu is eğinin de bü- tün bir mületçe his ve muhab- bet birliği den şüpbe yoktur. Topsaklarının ucu deniz olan bir milletin hu dudu, halkının küdret ve - kabi- liyetinin bududu demektir. Tü k milleti Şefin iradesi isti- kametinde böyle bir seviyeye yarmağı bundan sonra mili bir vazile olarak tahakkuk ettirmeğe koyulacaktır. Hükümetin bu iş- lerde takib edeceği harcket ve şekillerle idare edilen mevcut deniz müesseselerimizi bir. elde toplamak ve bir plân dahilinde çalışmağa — sevketmek — süretile başlıyacaktır. Yüksek tetkikinize arzı derdest bulunan deniz bank kanunu prejesi bu neticeyi temin etmek makaadile — harzırlanmış bulunuyor. liyetten öz ile benimseneceğin: Demir, karayolları: Memleke'izin zirai ve sımi hayatındaki inkişaf ve memleket iç piyasalarının demir ve kara yotlarile tedrisen deniz yollarına bağlanmasındaki iler eyiş hem memleket sahilleri arasında hem de memleketten dışarıya ve dışarıdan memlek t: alan mü- nakale ihtiycımızı günden güne artırmaktadır. Bu hesud inkişef | bz milli kadro ve esaslı bir dahilinde küçük — kapotaj büyük kapotaj ve buoları temin teşisat ve teçhizat mevzuları üzerinde ehemmiyetle düşü weğe ve çalışmağa sevket- mektedir. Ecnebi kumpanya'arın arala- rında bireşerek vakit — vakit yüksek navlun empoze etmek istemelerinden ihracat piyasamız müteessirdi. Milli iktısat menfaa- timiz de bu yönden tedbir alma- mizi icap ettirmektedir. Bu it- barla milli şilepç liğimizi yüksek teknikle teşkilâtlandırmağa çalı- şacağız. Fakat bir inhisar tes gi düşünmediğimizi derhal — ilâve edebil rim. vesaiti ihtiyacı vesait: iht edecek mil Alman tersanelerine s'pariş ettiğimiz 14 yeni yolcu vapuru kapotaj ihtiyacımızı temine kâfi gelm yecektir. Bu noktadan da mevcut tonajımızı yeniden arttır- mak İlüzumunu bir zaruret ha- linde duyuyoruz. İhtiyacımız olan gemileri debilde yapmak pren- sibine çok kıymet veriyoruz. Vapurculuk ve tersane Memlekelimizde bir ao evel bir demir sanayii tesis etmek - için sarfedilmiş gayretin istihdaf et: tiği mühim hedellerden birisi de zaten bu idi, İşi iki sebepten klânlaştırmak - kararındayız. Üç senelk birinci plân dev- reşinde — İslanbulda eskitersane le yeni bir tersane ku- Bu tersane — bidayette bin tonilâtoya kadar, bin tonilâtoya kadar rnrsgı? ikisi beş; diğer olmak üzere dört gemi ayni za- manda inşa edebilecek kudrette o'lacak ve yük gemisi yapıldığı takdirde istihsal edilecek netice tonaj bakımından daha — üstün olacaktır. Tam randımanla ça- lışmağa ba vakit günde yüz ame'e çalıştıracak karşılığı - olarak milyon adığı bin be ve mil senede İâakal bir kra kazandıracak olan yeni tersane- miz iknci pân devresinde ma- kine aksamını da imal edecek hale getirle-ektir. Diğer taraftan rat fabrikamızla havuzlarımızı çin İstinye dok — şrketini gatın alarak bu fabrikaya ilâve- ye karar vermiş ve pazarlığını bitirmiş bulunuyoruz. Limanlarımızda iş. letme servisi: Mühim | maolarım zda işletme serv slerini tanzim ve tahmil ve mevcut tami- tahliya — vasıtalarını her birinin basusiyet'erine uygun şekillerde modernleştirere< masraflarını ve dalayısile tari'elerini tenzil için çalışmalara devam edeceğiz. İstanbulda modern - tesisata malik transit satışlar da yapa- çak bir kömür deposu tesis olu- nacaktır. Diğer limanlarımızda ihtiyaç derecesinde iskeleler yap- mak, mevc 'tları islah etmek ve bütün bunlarla beraber kette de iz sevgisini yaşatacak o'an deniz sporlarını teşkilâttan- memle- ,dırmak ve himaye etmek kara- Deniz mohsullerimiz: Memleketimizde balık ve sün- ger gibi deniz mahsullarini 'de- gerlendirmek hedefi ile hazırlan- mış olan bir kanun projesini ya- kında yüksek meclisinize suna- cağımızı kaydederim. Bu proje, ayni zamanda iş kanunumuzan hududu haricinde kalan balıkçı tayfalırına ait hökümleri de ih- tiva edecektir. Nhayet Şefin rasyonsl çalışma imkân ve ha- kavvetlendirmek - bhedefli irşa'lar na ge iyorun. Hayat pahalılığı ile mücadela: Türk hayat — ucuzluğu memlek serilmiş bulunduğu kalkınma ve endüstrileşme sa- vaşı bakimından datesiz ve'mü” hafazasına birici derec *de ehem- miyet vermemiz İâzım gelen bir mevzudür. Bunun için üç sene evel Türkiyenin iktısadi bakım: dente kik ettirilmesi maksadile Amerikadan getirdiğimiz heyet gibi ilmi bir heyeti tavzif ve ha- yat pahalılığı ve elemanlarını birer birer tesbit ettirerek radi- kal bir mücadele plânı yapa- cağız. Küçük esnafa kredi: Şef küçüc esnafa ve küçük sanayi erbabına muhtaç olduk- ları kredileri kolayca ve ucuzca verecek bir teşekkül vücude ge- tirmek ve kredinin normal şart- lar altında ucuzlatılması direk- tifini vermişlerdir. Kabul buyur- muş olduğunuz Halk bankası ve halk sendikaları kanunu malü- munuzdur. Memleketimizde diğer saha arda çalışan kredi mücsse- selerinin Çoğalmakta bulunma- sına röğmen bu çeşit küçük kredi htyacını tatmin yolu çok dardır. Birkaç kredi mücssesesi istisna edilirse bunlar için he« vasını le men hemen gizli tefeciden baş- ka müracaat edilecek kapı yok- tur. Halk bankası ve halk sen- dikaları bu boşlağu doldura: caktır. Bu banka ve sendikala- rının esas mukaveleferi küçük kredinin husüsiyetleri gözönünde tutularak haz rlanımıştır. Küçük kredi m selesini bal işinde devletin iktısadi olduğu kadar içtimat olan bir mükelle- & Şefin “emrini Normal şartt- ti de vardı yerine getireceğiz. lar altında kredinin ucuz'atı'ma- hususundaki di- rektiflerine geline- kred , tahak- kuk ettirmek istediğimiz ekono- mik milli ka kınma faalıyetinin sına çâlışınak . Bunun yüksek mec'isinize bir ka nun İâyihası t.kdım — edeceğiz. Diğer taraf an alâkadarların kre- di afabilmelerini kolaylaştırmak c kiymeti için bir p'â) dahilinde umomi | mağazaler tesis © varant Üze- rine muâme'e yapılmısını t-mi- ne çalışacağz. Şef, bu kürsüden vaki irşat- ları arasında bazı mevzüatimizde yapılması faydalı tadıl veya lâ- veere de işaret buyurmuşlardır. Türkiye yalnız umumi buhranı göğüslem:k kudretini göstermiş memleket değil ayni zamanda bu buhran ortasında büyük milit kalkınma savaşı davasını başarı ile ilerletmeğe — muvaffak olmuş memlekettir. Kanunlarımızın mem- leketimizde hergün ilerliyen ve çeşitlenen ihtiyaç ve faaliyetler icablarını karşılıyacak getirilmesi ve yeni yeni mevzu- at Tüzümu aşikârdır. şekillere EriN mözü işaret buyurmuşlardır. Bu günkü ekonomik binyemiz ve politikam'zla mütenasip olmiyan buü kanunun ve merbutu tarile cetvelii ğgine uygun şekle getirilmesi için ciddi hazırlık mesaisine başla- nacaktır. Si orta işleri; Bundan başta sigorta işlerinde bir taraftan sigorlalıl rin emne yetini artı acak dğer taaltan sigorlacılığın «mumi menlaatle- rinden memleketi ist fade ettire- havi bit âyiha Yukarıda zah etmiş olduğum ana | rensip ere ve| tatbikatına aid bir takım kanun | lâyiha'arı vardır ki peyderpey yüksek takdırin ze arzedilecek. erdir. Bunları hemen burada tadada iht'yaç görmüyorum, Demiryollorı irşaatı Arkadaşlar, Nafia sahasında Şrf; Cumhu: n bugünün ileri tekni- cek hükümleri hazırlamaktayız riyetin ilk senelerdenberi dikka'le,| ısrarla —üzerinde — durduğumuz demiryolları inşaat — siyaseti he- deflerine ulaşmak için durmadan başarı ile tatbik — olunacaktır. Direktifini vermişlerdir. Bu direktif şimendifer inşaatı işlerinde rehberimiz - olacaktır. Sıvas, Eszurum ve Diyarbekir. İrak ve İran hatların n inşaatına mevcut kanunların ahkâmı - dai- resinde devam edeceğiz. Bunlar hazicinde meselâ Burdur-Antalya gibi inşalarını da tasarladığımız hatları ve büyük İimabpların in- şalarını mali ve teknik imkânlar dairesinde ve ekanomik, askeri ebemmiyetlerine göre, sırasile ele alacağız. Bundan başka İstanbulda Sir- keci ve Haydarpaşa istasyonları arasında feribot yolu ile doğru tren rabıtası - tesisini tahakkuk ettirmek — kararındayız. Bunun muhtelif bakımlardan aşikârdır. Şef, Demiryolu hatlarımızı iç sahalara bağ'ıyacak ve bu hat- ların bir an evel milli ekono- mik kalkınmağa azami hizmetini temin edecek olan karayolu in- şaa'ı önümüzdeki devrelerde teksif ve bir plânla tevsi edil: mek İâzımdır. Her bölgenin ih- Byacına göre, istasyonlarda ta- mamlayıcı tesisatta yapılmak ve elif Tâzımı gibi sev<ini temin edecek teknik şart- menfaati malların lari haiz vagon mevcudünu ar- tırmak zarurdir. m şlerdir. Fılhakikâ devlet demiryaolları şebekemiz Ber sene inşa edilen ve satın ahnan yeni hatlarla bugün yedi b'n kilometreye ba- liğ olmuştur. Şebeke üzerindeki muharrık ve mütecarrik — vasait miktarı memleketin umun? iktr sadi bünyesinde her gün arte masta olan inkişafa cevab ve- recek nisbette değildir. Hatla- rımız pek yakın bir âtide on bin kilometreyi bulacağına ve bil- hassâ bazı büyük dev'et maden işletmelerinin istilzam ettiği ke- sif sefer ve vesait ihtiyacına mazaran mevzu - gittikçe husust bir ehemmiyet almaktadır. Evel- çe işletme hasr'atı fazlaları kar- şıhk direktifini vere gösterilerek muharrik ve | müteharrik mübayaasına yüksek meclisce müsaxde buyarulmaştu. Hasılat nisbetlerindeki tahmini aşan tezayüd bu esas dahilinde mübayaa plâmnt tevsi imkânımı göstermektedir. Diğer taraftan istihsalâtımızın Geriyer Oeııylldl piyasa tok- İle inkışalı kara ve Hoıı iz yollarile gerek içerden gerek dışardan demiryollarımız'a irtibat tesis edilmiş ve edilmekte olması yalnız faaliyeti artırmakla kalmamış hububat merkezi olan sahalara tesadüf eden istasyon- larda silo ve tahmil ve tabliye tesisatı ve taze meyva ve sebze ve emsali mardelerimiz için so- gük hava tertibathı kâfi vagon tedariki ve bunlar - için husust suretle nakl yat temini ihtiyaçla: rınıdâ berab F doğurmuşbur. Bu arada tek vagonlu kömürle işli- yen kullanılmasını ve bu suretle sür'at ve masrtan ve daha vzun mesaleler için kullamılabilrcek müuharrik ve mü'eharrik vasıta- lardan tasatrafu — ehkemimiyetle tetkik edecediz. Bu — htiyaçları hazwri ve sefert variyetler bıkr mından bir. kül halinde malt imkânlarla telif ederek plânlaş- hracağız. Bunun için bir lâyiha ile yüksek Mmeclise geleceğiz. Şefin yol inşaatı hakkındaki işaretlerini tahakkuk ettireceğiz. Bunun için 100 kilometre kadar bir kısmı kalmış olan 652 kilo. metrelik İran transit yolunun memlekette başlanmış ve başlar nacak asfalt yolların geçit vere miyen nebirler ve büyük sular üzerinde inşasına veya tamir veya tadil'ne lüzum görülen köp rülerin ve diğer umumi ve hu- susi karayollarının bir inşa plâ: nni vücade getireceği bütce im- kânları nisbetinde peyderpey tahakkuk ettirmeğe çalışacağız. Bu meyanda şose ve köprüler kanuaunda muhte'if bakımlardan zaruzi gördüğümüz bazı tadilât için yüksek meclise bir lâyiha ile müracaat edeceğiz. Yol inşast bakımından — hususi - idarelerin muhasebe - işlerini daha ameli ve daydalı - bir şekle koymak için tekliflerimiz - olacaktır. » Decamı 9 uncu sahifede » v “ir