10 Kasım 1939 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 4

uasır hiç bir isim Atatürk kadar büyük saygı telkin etmemiştir Atatürkün ölümü bütün dünya milletlerini teessür içinde bırakmıştı Türk milletinin Ebedi Şefi Ata- türkün ölüm haberi dünyanın her tarafında derin bir teessür uyandır- miş, beş kıtada İntişar eden bütün gazeteler Onun mümtaz şahsiyetini tebarüz ettirerek ölümünün beşeriyet için büyük bir kayıp olduğunu yaz- muşlardı. Dünyadan Büyük Bir İnsa- nın ayrıldığını pek canlı bir surette ifade eden bu yazılar cildler doldura- cak kadar çoktur. Biz aşağıya, bu ya- zılardan bazıları içinden ancak bir kaç cümleyi naklediyoruz: İngilterede Observer gazetesinden: Muasır hiç bir isim Atatürk adı kadar büyük saygı telkin etmemektedir. Atatürk yalnız Türkiyenin bütün hayatımı de- giştiren bir dehâ değil, fakat beynel- milel münasebetlerde iyilik yapan bir adamdır. Fransada İntransigeant gazetesinde Marcel Sauvage'in makalesinden: Atatürkün şahsında, yalnız etraflarında hayat ve ölüm mistiği yarutmağa kadir şeflere has manyatizm vardı. Birgün bana dedi ki: «Çok büyük milletlere aid küçük memleketler vardır. İstik- bal, öteki milletlerden ziyade bu mik letlere sididr.> Bu cümleler hafızamda nakşedildi. Zira bu cümleler, ölümünün arife- sinde, Yakın Şarkın, hattâ bülün Şarkın en şuurlu, en uyanık, en emin Adamı olarak tecelli eden Atatürkün harıkalarla dolu bayatının derin mânasını göstermektedir. O Atatürk ki şöhreti memleketten memlekele geçerek hayati cisanevi denebilecek bir mahiyet almışlar. Sovyet Rusyada İzvestia gazetesinden: Kemal Ata- türk Türkiye istiklâl mücadelesinin organizatörü, Türkiyenin iç vediş politikalarının rehberi olduktan baş- ka gayet esaslı bir sıra reformlerin, Türk milletinin içtimai hayatım esa- sından değişliren bir sıra İnkılâpla rın da yaratacısıdır... Almanyada Germania gazetesinden: Atatürk, şahsiyetlerinin kuvvetile milletleri Reisicüimhur İsmet İnönü dahilen ve hâricen değiştiren harp sonları şefleri arasında daima hususi bir yer işgal edecektir. O, yeni Türki- yenin yaratıcısı ve koruyucusu ol- muştur. Yakın Doğunun şimdiki çel rTesini bu ağam tesbit etti. Yunanistanda Katimerini gazetesinden: Her mem- leket, milleti zafer, refah ve saadet yolunda ilerleten büyük adamlarına | heykeller dikecektir. e Kullanılacak taşı bulmak için dağlarını deşmesi, karıştırması icab edecektir. Zira, Türkiye, hased ettiği bir adama, dost- larının ve düşmanlarının hayran öl duğu bir dehâ adamına, ziyai yalnız Türkiye için değil, bütün medeniyet ve dünya için bir kayıp teşkil eden bir adama malik bulunmak bahtiyar- Uığına nefi olmuştur. Romanyada Curentul gazetesinden: Milletiniy hâkiki ihtiyaçlarını gayet İyi kavn- yan Atatürk ölçü mikyası olarak sul- tanların harici genişleme politikasını değil, fakat muayyen bir saha İçinde Tarih — O bende yaşıyor |... ! başarılan teceddüd kadar Atatürk'ün kabri önünde kesif bir dahili kalkınma siyasetini kabul etli. Milletin ruhi derinlikleri. ne tevcih edilen bu emekler kesafet #tibarile Fatih Sultan Mehmedin ge- nişleme sahasındaki gayretile pek iyi mukayese edilebilir. Yugoslavyada Politika gazetesinden: Tarih bu devlet adamının ismini silinmez harf- lerle hâkkedecektir. Atütürk bir halk adamıdır. Kırılmaz azmi, kuv- vetli zekâsı ve kuvveti kendisini mağ- Tüb ettiği mukadderatın: önüne getir- miş, bu suretle yeni Türkiyenin müb- dii olmuştur. Bulgaristanda Dness gazetesinin başmakalesinden: Atatürk öldü, fakat onun yeni Türki- yede muazzam eserlerinde münde- miç bulunan ruhu daima yaşıyacak- tar. Atatürk tarihte Rusyanın, büyük Petrosunun safında büyük ıslahat çıların yerini alıyor. Hiç bir memle. ket, yeni 'Türkiyenin Atas: tarafından çabuk ve O kadar derin bir teceddüd görmemiş- tir. O, her tarafta dâhi bir asker, müs- tesna bir ıslahatçı ve yurdunun kur- tarıcısı olarak telâkki edilmektedir. Bu derecede insanlar asırlar içinde yalnız bir defa görülür. Şimdiki Tür. kiyenin tarihi bu müstesn« Devlet adamının tarihidir. Slovo gazetesinden: Dünya, bu derece müstesna olan bu adamın ölü- münden sonra artık eskisi kadar en- teresan değildir. Macaristanda Pesti Hırlap gazetesinden: Onun rolü Macar istiklâlinin kahramanı olan Rakockzi'nin veyahud Kossath'ın ro- lüne benziyebilir. Türk milleti, onun idaresinde, bir milletin hayati kuv. vetlere malik olduğu takdirde, kay. bedilen bir harpten sonra ortadan kalkmıyacağını göstermiştir. İsveçte Aftonbladet gazetesinden: Türki. yenin yeniden teşkili ve tanzimi key. fiyeti hayret verici tam bir inkilâp olmuştur. Bugünkü Türkiye Atatür. kün kuvvetli şahsiyetin: ayrılmaz bir şekilde bağlıdır. Son pâdışak, topra- ğını terkettiği vakit 1922 teşrinisani- sinde elde edilmiş olan nihai zafer bütün Şarkta şevk ve meserretle se. Jâmlanmıştır. Bunu takib eden hare- ketler iradelerdeki emniyet ve karar- lardaki sürat Itibarile bütün dünyayı hayrete gark etmiştir. Danimarkada National .Tidence gazetesinden; Atatürk, şahsiyet ve kabiliyetin en büyük timsali idi, O, yirminci asrın en muazzam vakıasını yaratan adam- dır, Berliske Tidende gazetesinden: Kı. Mh sayesinde iktidar mevkiini kuran- ların bir çoğundan tamamile farklı det sonra, üstümüzdeki sınıflar bo şalmağa başladı. İhtiyar hocalar, ders okutacak kimse bulamıyorlardı. Ve Çanakkaleden haberler geliyordu: Cafer, Murteza, Said, Halid şehid ol- muş. — Halid de mi? Matemin dehşeti içinde kalıyorduk. Hani beş on senede bir, dâhi tale beler yetişir; her yıl her dersten bi- rincidirler; ahlâkları da mükemmel olduğu için, büyük, küçük herkes ta- rafından sevilirler, Halid onlardan bi- riydi. «Tevfik Fikret pelerini, ile Ga- latasarayın bahçesinde daha dün do- Jaşan bu çocuk da arkadaşlarımın yanına gömülmüştü demek?... Dışarda pek çok kimse: — Çoluk çocuğu beyhude kırıyor. Jar... - diyordu. - Dünyanın en bü- yük devletlerine karşı dnrmamız kabil mi?... Hesap var, kitap var... Fakat hesap, kitap iflâs etti. Dün yaya karşı dürdük. Çanakkale aşıla- madı. Bir milleti millet yapan, ona benlik gururunun mukaddes mâya- sını veren bir zaferi, elde ettik. Mustafa Kemalin ismi ilk defa ola- rak, bütün şaşaasile memleketle du- yuldu. « — Olmaz! Olamaz!» dedikleri bir şeyi yapmıştı. ... Ve sonra Onu bütün «olamaz: ları oldururken, bütün muhalleri müm. kün kılarken gördük. Yine kendi âciz hayatımdan misaller sayayım: Bütün gün bedbinliğin gayyasında yüzmüştüm. Nereye gittiysem: — Bu millet artık bir daha belini doğrultamaz! «- diyorlardı. İzmir istilâ edilmişti. Hiç bir ümid ışığı görünmüyordu. Her dönemeci soyguncular tarafından tehdld edi- Jen sokaklarda ihtiyatla yürüyerek bir ahbap bahçesinde toplanmıştık. Her ağızdan ayni nevmit kelimeler işitillyordu: — Bittik... Artık devlet kurama- İ yız... Olamaz! Olamaz! i —...UEUSUN SSU olarak, Atatürk, zaferi kazandıktan sonra kılıcını kinına koymuştur, İsviçrede Neue Zurher Zeilüng gazetesinden: Atattirk bir medeniyet ınenbaı İdi. Türkiyeyi sadece Avrupalılaştırmak değil, fakat milletin müdafaası, istik- bali, terakkisi için ona hayat olarak lâzım olan unsurları vermek, aym zamanda Türkiyenin Garp ile Şark arasında bir köprü olmasını İstiyor- du. Bugün hiç kimse onun ıslahatçı €serine taarruza cesaret edemez İranda Tahran gazetesinden: Bu gibi de- hâlar ancak zahiren ölürler, Çünkü hakikat halde milletlerin telâkkile- rinde derin ve silinmez izler birakan eserlerile daima berhayattırlar, Böyle insanlar bir nesil için doğmadıkları gibi, muayyen bir devre için de doğ- | mazlar, Bu gibi insanlar, milletlerinin bu hizmetler kaynağından mütema- diyen omüstefid olmalarına imkân bahşetmek suretile asırlarca millet- lerinin tarihlerine hâkim olacak olan insanlardır. Çekoslovakyada Ceska Slova gazetesinden: Atatür- kün şahsında yeni Türkiyeye ruh ve- ren bir Adam Kaybolmuştur, Bu de- rece yüksek yaradılışta bir adama sahip olduklarından dolayı Türklere | gıpta etmeğe mütemayiliz. Çünkü | biz de bugün Mustafa Kemalin dün- ya sahnesinde göründüğü zamanda- ki Türkiyenin vaziyetine benzer bir mevkide bulunmaktayiz. Suriyede Elifbia gazetesinden: Atatürk, bir asrın yetiştirdiği en büyük şahsiyet. lerden ve en muazzam deha ve ahlâ- kı nefsinde cemetmiş liderlerden bi- risi idi, Liderlerlerin âdeti kendi se- merei mesailerini Kendilerine hasret- mektir, Ancak Mustâfa Kemal mü- cadelesinin, semerel mesaisini ahlâ- kının ve dehâsının semeresini kendi milletine vakfetmiştir. İspanyada Vanşuarda gazetesinden: İnkısama uğramış, tezlii edilmiş, ihtizar haline “Olamaz!, ları olduran ATATÜRK 1914 harbi ilân edilmişti. Bir müd- | O sırada bir haber çalkandı: — Mustafa Kemal Samsuna çıktı. Anadoluda bir hareket uyundırmak istiyormuş, henüz otuz sekiz yaşında bir paşaydı. Velev Çanakkalede pek Bugün de yendinci sınıftaki | mühim bir zafer kazanmış bulunsun... Bu mağlüp, perişan milleti galiplere karşı muzaffer edebilir miydi? — Beyhude!... Olamaz... En kabadayısı, Onun bu hareketi- Bi «şerefli bir intihar» telâkki ediyor- du, O, şanlı bir yaşayış haline getirdi, ... — 'Türkler pek çok zaferler kazan- mıştır. Fakat sulh masası etrafinda kazandıklarımız da teslim etmek huyumuzdur! - diyede bir kanaat vardı Lehimize bir muahede? — Olamaz! - de . Mustafa Kemale arkadaşı İnönü bunu da «olur!» haline getirdiler. ... —Bu milletin telâkkileri böyle şeyleri kaldırmaz! -diyorlardı Kadmın hayata atüması? Olamaz! Garp usullerini almak? Olamaz! Yeni harfler? Olamaz! Yetmiş iki te- ceddüdün, inkılâbın hiç biri olamaz!! Halbuki şapkayı da giydik, peçeyi de attık, kafesi de kırdık, dansıda öğrendik, plâja da girdik, soldan sağa da yazdık, o sbus şarklılığı bırakıp «yaşamak zevkini» düstur ittihaz eden garbliliği de benimsedik... Hepsi olaganmış, olabildi; hem de ne mükemmel oldu... O oldurdu! ... Diyordu ki: — İçinizden Mustafa Kemaller çi- kar, Bunu sırf şefkat, sırf bizi teşelli sanıyorduk. — Olamaz... Onsuz olamaz... - di- yorduk. Yetiştirdiği millet kendisini öyle benimsemiş ki, işte Onun maddi vü- cudu yokken de eserine devam edi- yor, edecek... Ve bu son <olamaz; ın da onun tahmin ettiği gibi olabilmesi, mucizelerinin en büyüğüdür. (wâ getirilmiş olan Türkiyeyi kuvveti, ileri ve mütecanis bir millet haline getiren Adam ölmüştür. Sakaryanm gazisi, müstevlilerin galibi ve İzmirin Fatihi, tarihte en ziyade hayranlığa Yâyık nümuünelerden biri olarak ken- dini gösterecektir. Müşarünileyh. nef- sinde askeri deha ile Devlet adamı ve fiozof dehâsını toplamıştı e Tang - Kong - Pao bitaraf yazele- sinden: O, büyük bir sulh Adanuydi, Bütün komşu memlekellerle, hattâ Türkiye aleyhine kıyam eden devlet. lerle ittifaklar, misaklar akteden yi ne O idi. Vatanını istilâya kalkan fü- tuhatçıların korkunç düşmanı, iyi ga- yelerle hareket edilirse, bunların en sadık dostu olurdu. (13/11/938) Finlandiyada Hufvud Stadbiade gazetesinden: Atatürk, fevkalâde bir Devlet adamı, harb sonrası dünya tarihinin en m him simalarından biri idi Atatürk olmasaydı, yeni Türkiye mevcud ok mazdı. Norveçte Le Morgan Bladet gazetesinden: Ata- türk tarihte memleketinin en büyük adamlarından biri olarak kalacaktır. Arnavutlukta Demokraita gazetesinden: Atatürk asrımızın en mümtaz simasıdır. Filo- yoflarn muhtelif metafizik mânalar ve şairlerin en güzel ve en yüksek söğ Jerle tasvir etmiş oldukları ideale, 6, realist nağmeslle can vermiştir, Polonyada Gazeta Polskadan; Atatürk yeni “Türkiyeyi kılıç ile meydana getirmiş ye dâhası ile tensik etmiştir. Onun yaratıcı ruhunun ve hararetli vatan severliğinin harekete geçmemiş oldu- ğu hiç bir saha yoktur. Belçikada Soir gazetesinden: Atatürk ink Jâpları o derece büyüktür ki bunların büyüklüğü karşısında dünya hâlâ hayrettedir. Bu İnklâplar, köhne 'Türkiyeden oGarpli ve modem bis! Türkiye yapmıştır, *