13 Mayıs 1939 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 9

Tür kuvve e e, 1 MA e sul/ cephesine iltihak etli Ingiltere ile karşılıklı yardım ve müzaheret için anlaştık (Baş tarafı 1 inci sahifede) Malümunuzdur ki Akdenizde bü- tün #lâkadar devletlerin birbirine karşı emniyet içinde bulunarak ve bu denizi müşterek bir vatan sayarak onun müsavi nimetlerinden hepimi- Zin müstefid olmasını daimi olarak temerni etmişizdir. Hiçbir alâkadar - olduğu İstifadeden mah- 1, fakat hiçbir hegemon- e imkân birakmıyan bir nizamı bizim dalma göz Önünde tuttuğumuz bir milli emni- yet meselesidir. (Bravo sesleri ve ak ışlar) İ Sulh için birleşen memle- ketlerle teşriki mesai Bu şartlar içinde, hükümetiniz Milleti harb badiresinden âzami im- Kânlarla uz ırmanın en müessir çare Ih için birle- şen mem Bir Avrupa devleti olan Türkiyenin, Avrupadaki öulh teşebbüslerinin ve | harb tehlikelerinin milli hayatımıza, | ri i ehemmiyetle hesap etmek | ten fariğ olmıyacağı âş Cümhuriyet hükümeti, hiç bir mem- leket aleyhine müteveccih olmıyan, biç bir memleketi ihata ve izrar maksadına matuf bulunmuyan, bilâ- kis milletleri harbin feci âkibetinden Masun bulundurmak maksadını gü- den bir sulh, müdafaa ve er niyet be Taberliğinde İngiltere ile yanyana yü- | Tümek ve yer almak için bugün mik let vekillerinin müsaade ve tasvibini İslemeğe gelmiştir. (Bravo sesleri ve alkışlar). İngiltere ile dostluğumuz İngiltere ile, büyük tecrübelerden E€çtikten sonra, aramızda teessüs €den kuvvetli ve samimi itimat ve dostluk bağları, Büyük Meclisimizin Muhtelif vesilelerle tasvibine iktiran Simiş ana siyasetlerimizden biridir, Bu metin rabıtalar, politikalarını. ân inkişafında birbirine hiçbir vakit | Hd olmayan bir görüş ve düşünüş tarzında müşareketimizi temin etimiş | Ve iki hükümu F çok mühim vesi» lelerde bu görüş birliğinin feyizli se- Merelerini iktitafa muvaffak kılmıştır Biraz evvel arzettiğim veçhile, Av. tupadaki mühim hâdiselerin cereya- bi esnasında ve hassaten endişebahş Olan vekayi Balkan Yarımadasına in- tikal eder etmez hükümetimizle, İn- Siltere hükümeti arasında samimi bir Müşavere başlamış ve sulh ve emni- Yet gayesinde birleşen fikirlerimiz, İKİ memleketin mukadderatında da. ba esaslı ve daha devamlı bir el birli. Kinin lüzumuna müştereken kani öl makta gecikmemiştir. Esasları Cümhuriyet Halk Partisi Mecjis grupunun müttefikan tasvibi- BE iktiran etmek suretile başlayan Müzakereler, şimdi yüksek huzuru- Nüza arzedeceğim Türkiye » İngiltere Müşterek beyannamesi üzerinde mu- | İabakat temin etmiştir, Müşterek beyannameyi âynen oku- Yorum: (Müşterek beyanname kısmi Mahsusumuzdadır) Anlaşmanın hedefi: Sulh ve emniyet Aziz arkadaşlarım, Gördüğünüz veçhile Türkiye - İn- tere münasebatında bir temel taşı Ve âyhı zamanda mühim bir merha- olan bu anlaşmayı, iki hökümet Arasında elyevm müzakereleri cere- Yan eden kati ve devamlı teahhütler pi edecektir. Ve bütün bu karşı- i 1 anlaşmaların hedefi birdir: Sulh e emniyet. (Bravo sesleri, alkışlar). i Türkiye ve İngilterenin umumi si- Yüsetlerinde ana vasfı teşkil eden bu edet üyle zannediyoruz, o kanaatte İvmuyoruz ki, dünya harbine münl Sovyet Rusya ile dostluğumuz Müşterek beyanname (Beş tarafı 1 inci sahijede) 3 — Bü nihai anlaşmanın akdi- ne intizaren, Türkiye hükümeti ve Büyük Britanya hükümeti, vü- kubulacak bir tecavüz hareketi- nin Akdeniz mınfakasında bir harbe saik olması halinde yekdi- gerile bilfül iş birliği yapmağa ve yedi iktidarlarında bulunan bü tün yardım ve müzahereti birbir- Terine göstermeğe bazır bulun- duklarını beyan ederler. (Bravo sesleri, alkışlar). 4 — Gerek beyanat ve gerek derpiş edilen anlaşma hiç bir memleket aleyhine müteveccih değildir. Ancak lüzumu tahak- kuk ettiği takdirde Türkiyeye ve Büyük Britanyaya karşılıklı bir yardım ve müzaheret teminine matuftur. 5 — Nihai anlaşmanın ikma. linden evvel, karşılıklı taahhütle. rin mevkii fiile geçmesini icap ettirecek şartların daha sarih bir surette tayini de dahil olmak üze- re, bazi meselelerin daha derin bir tetkike ihtiyaç gösterdiği her iki hükümetçe kabul edilmektedir. Bu tetkik halen devam etmekte. dir, 6 — İki hükümet Balkanlarda emniyetin teessüsünü temin et. mek lüzümunü dahi tasdik eder- ler ve bu gayeyi en seri bir suret- te istihsal için müşavere halinde. dirler. (Çok güzel sesleri). 7 — Şurası mukarrerdir ki, yu- karda xikredilmiş olan hükümler iki hükümetten herhangi birinin, sulhun © takviyesindeki umumi menfaat iktizasından olarak di- ğer hükümetlerle anlaşmalar ak. detmesine mani değildir. olacak kuvvetli bir unsurun teraziye ilâyesi tarzında tecelli ediyor. (Bra- vo sesleri, alkışlar). Müttefikimizle birlikte sulhü tut- mağı, kimsenin hakkına tecavüz et- memeği umde bilen siyasellerimizle haklarım çiğnenmesine mâni olmağa | bütün gayretimizi sarfelmekte devam edeceğiz. (Bravo sesleri, alkışlar). Bugüne kadar olduğu gibi yarın da sulhperverliğimizin maddi delillerini vermek fırsatları zuhur ettikçe bun- ları kaçırmıyacağız. Fakat bir gün müşterek hak ve menfaatlerimiz ih- lâl edilmek teşebbüsüne maruz kalır- sa, bize hakkımızın verdiği kuvvetle buna silâhla mani olmakta da tered- | düt etmiyeceğiz. (Bravo sesleri, şid. detli alkışlar) Bunun içindir ki, mef- küremizi tarif ederken, «sulh ve em- niyet» kelimelerini kullandım. İngilizlerle şimdi arzettiğim ililâf ve bunu takib edecek olan nihai mu- kavele Fransa ile de aramızda dosta. ne müzakerelere mevzu teşkil etmek- tedir, Bu görüşmelerin yakında iyi bir netlesye vyaracağından ümitvarız, Muhterem arkadaşlar, büyük kom- Şumuz ve dostumuz Sovyet Rusya ile en sıkı, en samimi temaslarda devam etmekteyiz. (Bravo sesleri, alkışlar). Müşterek gaye ve menfaatlerimiz, önümüzde teşriki mesai yolunun ta- mamen açık olduğunu! bize isbat et- miş ve sayın misafirimiz B. Potem- kinin Ankarada geçirdiği günler zat- fında aramızda tam bir görüs ve an- layış beraberliği olduğu ve yarınki siyaselimizin de bu esas Gairesinde inkişafa namzet bulunduğu tesbit ! edilmiştir. (Alkışlar). Balkan müttefiklerimizle münasebatımız Dünya buhranı içinde mevkli çok Hatiplerin beyanatı Memleketimize tevcih edilecek her hangi tecavüze karşı tamamile hazırız Ankara 12 (A. A.) — Milet Mec- Hisli bugünkü toplantısında Baş- vekil Dr. Refik Saydamın beya- natını müteakib | hariciye encüme- bi reisi B. Saffet Arıkan (Erzin. can), B, Fethi Ok- yar (Bolu), ve ge neral Kâzım Öz- alp (Balıkesir) söz alarak aşağıdaki beyanatta bulun- muşlardır; B. Saffet Arıkan Sayın Başvekilimizin Obuzuru elinizde vüku bulan beyânalı ve kararımıza arzet- miş olduğu Türkiye - İngillere müşterek beyannamesi Cümhuriyet hükümetinin ta bidayetinden beri takib etmiş olduğu sulh politikasının yeni ve muvaffak bir teza- hürüdür, Hepimiz kanaat getirdik ki Tür- kiyenin sulh isteyenlerle teşriki messi et- mesi ve bu suretle Avrupa vaziyetine karşı olan yakından © alâkası herşeyden evvel milletleri harp badiresinden o kurtarmağa ve memleketimizin de emniyetini temin #imeğe matuf bir siyasetin yani öteden- beri takibini hükümete bir direktif ola- rak tevdi buyarduğunuz ana siyasetin bir ifadesidir. Filhakika arkadaşlar biz kim- senin aleyhine çalışmıyoruz. Ve bizim bu İ iyi miyetimize bilmukabele herkes tara- | fından da hürmet olunacağını umuyoruz. İ Binaenaleyh herhangi bir devlete karşı mevki aldığımız veya herhangi bir millete ihata ve tazyik etmek istediğimiz mânası bu vesikadan ve bunu takib edecek elan kati anlaşmadan elbette ki çıkarılamaz. Bu noktayı emniyetle kaydederken İngil- tere ile ötedenberi mevcut ulan karşılıklı itimat ve dostluk hislerinin böyle ve de- yamlı bağlarla takviye edilmiş olmasını memnuniyetle karşılarız, Fransa İle de ayni esas dahilinde müza- inkişaf etmekte bulun- ir nazarla görüyoruz. Büyük dostumuz ve komşumuz Sovyet- lerle her noktada bir görüş ve anlayış be- raberliği olduğunu Basvekilimiz ifade bu- yurdular. Bunu da sulhün esasli bir za- mini olarak gene büyük bir memnuniyetle kaydetmek isteriz. Balkanlarda siyasetimiz malümdur. Sulh davası için kurulmuş olan bu biek sulh için çalışan Türkiyenin mesaisi ile bir kat daha kuvvetlenecektir kanaatindeyiz. Bu kütlenin genişlemesi ve daha feyizli bir şekilde çalışması için hükümetin izhar et- miş olduğu ümid ve temenniye tamamen iştirak ederiz. lll nazik ve mühim olân Balkan yarıma» dasında müttefiklerimizle mevcut münasebellerimizin her zamanki sa- mimiyetle devam edeceğine ümitvar bulunuyoruz. Sulh yolunda daha müessir bir şe küde çalışmak için yer almiş olan Türkiyenin, tam mânasile bir sulh unsuru olarak kurulan Balkân misa- kında yeri değişmemiştir. (Bravo ses- leri) Gene ümid ve temenni ederim ki Balkanlarda, Balkan menfaatleri. ni koruyan blok, düha genişlemek, vazifesini daha velüd şekilde yapmak | fırsatını bulsun, Her zamanki ilham ve tasvibleri- nizle inkişaf eden siyasetimizin ayni direktiflerden mülhem bugünkü te- zahürünü yüksek tasvib ve tasdikini. | ze arzeder ve Millet Vekillerinin biraz evvel okuduğum beyaname üzerinde İ açık reylerini kullanmalarını rica Saffet Arıkan — Muhterem arkadaşlar, i ederim. B. Fethi Okyar Gr. Kâzım Özalp Hulâsa arkadaşlar, Büyük Millet Mecli- sinin sula olan bağlılığını bu kadar isa- bet ve sadakatle ve âzami kiyasetie ta- bakkuk ettiren hükümetimize ben şahsen teşekkür ediyorum, B. Fethi Okyarın beyanatı Fethi Okyar (Bolu) — Arkadaşlar, Başvekilin şimdi okuduğu beyanna- meyi dikkatle, memnuniyetle ve me- serretle dinledik. Bundan evvel hü- kümetimizin İngiltere hükümeti ile Akdenizde sulh ve eniniyeti istihdaf eden müzakerelerde bulunduğunu bi- liyoruz. Bu müzakereleri muvaffaki- yetle intaç ederek bugün bize bu be- yannameyi getirdiğinden dolayı hü- kümeti tebrik ile sözüme başlamak istiyorum. Beyannamenin omanası çok mühim ve büyüktür. Ve Türkiye cümhuriyetinin şimdiye kadar takip ettiği harici siyasetinin bir dönüm nokleyunı teşkil etmektedir. Beyannamenin haiz olduğu ehem- miyeti lâyıkile tebarüz ettirebilmek için Türkiye cümhuriyetinin şimdiye kadar takip etmekte olduğ'u sulhcuya- ne siyaseti birkaç kelime ile hulâsa etmek istiyorum. İran ve Irakla olan gayet kardeşçe olan münasebatımız senelerdenberi o devami etmektedir. Balkan Yarımadasında bütün hükü- metlerle bilhassa Yunanistan, Yugos- lavya ve Romanya İle dostane ve mü- salemetperverane münascbatımız de- vam etmektedir ve bu sayede Balhan Yarımadası senelerdenberi görmemiş olduğu sulh ve müsalemet havası içinde yaşamaktadır. Başvekilin sürekli alkışlarla karşı- lanan bu beyanatından sonra Saffet Arıkan, Fethi Okyar ve General Küzım Özalp söz almışlardır. Hükümetin siyaseti ve beyan- name ittifakla tasvip edildi Bu beyanatlardan sonra reis B. Abdülhalik Renda kifayet! müzakere- ye dair bir takrir bulunduğunu bil dirmiş ve takrir okunarak tasvib edil- Miş ve açık reye müracaat edilmiştir. Tasnifi âra neticesinde 353 mevcudün ittifakile hükümetin siyaseti ve be- Yannamenin tasvip edildiği sürekli alkışlar arasında bildirilmiştir. Tekrar kürsüye gelen Başvekil Dr. Refik Saydam şunları Söylemiştir: Arkadaşlarım, Lütfen izhar buyurduğunuz reyle hükümetinize kuvvet verdiniz. Bu- gün olduğu gibi yarın da sizin itima- dınızla ayni siyaset ve ayni yolda yü- rüyeceğiz. (Alkışlar). Hiçbir tecavüz maksadına müstenit olmıyan anlaş- mayı hoş görmiyecek hükümetler olursa onların hüsnü niyetlerinden şüphe etmekte çok haklıyız Bizden bir karış toprak değil, hakkımızın bir zerresini almak istiyenlere karşı Türk milleti kahraman ordusu ile birlikte dimdik duracak ve bize fena nazarla bakanları geri çevirecektir. Biz bunu İstiklâl harbinde isbat ettik Şimal komşumuz Sovyet Rusyası ile ta inkılâp ve milli cidaldenberi devam etmekte olan dostane müna- sebatımız eminim Ki, iki tarafın men- faat ve memnuniyetini mucip olacak bir şekilde devâm etmiştir. Türkiye cümhuriyeti ayni uzak devletlerle de ayni döstane münasebalını idame et mekte idi. Bu suretle hasıl olan rye- sai, sulh havası içinde Türkiye cüm- huriyetinin dahilde inkişafına ehem- miyet vermek, milli servetlerini tez- yit için çalışmak, sınai ve ticari ve mali işlerinde terakkilerinde berde- yamdır. Bu müsait sulh havasının devam etmesinden başka hiçbir ar. züsu yoktur, Ancak son günlerin hâ- disatı birdenbire bir takım siyasi zel zelelerle herkesin efkârını ve beynel- milel münasebatın temellerini sars» mıştır. Çekoslovakyanın bir gün zar- fında nasıl haritadan silindiğini he- piniz biliyorsunuz; Ondan sotira AL manya - Romanya ticari müzakera- tında Romanya hükümetine verilmiş olan ültimatom değilse bile Ültime- tom mahiyetinde yapılan bir tazyik herkesin f#ikirlerindeki huzur ve sü- künu izale etmiştir. Bilâhare husule gelen nisbi sükün kısmen umumi en. dişenin yatışmasına yardım etmişken bunu müteakip Adriyatik denizinin şark sahilindeki zayıf bir müttefikine ültimatom göndererek az zaman son- Ta işgal altına alması da şimdiye ka- dar alıştığımız sulhu sükün havasım tamamile ihlâl etmiştir. Bu ihlâl edilmiş olan hava herkesin huzurunu selbetmiş ve herkesi emniyeti için ka- ra ve deniz hudutlarının muhafazası için tedbirler aramâğa sevketmiştir. Bu meyanda ütedenberi dostane münasebatta bulunduğumuz İngille- re hükümeti, Akdenizde sulhü ihlâl edecek herhangi bir teşebbüse kargı, Türk ve İngiliz kuvvetlerinin müşte- reken hareket, etmesine dair bir tek- İ Mite bulunmuştur. Bu teklif netice sinde uzun uzadıya cereyan eden mü- zakerat nihayet bugünkü karara ik- tiran etmiştir. Bundan dolayı tekrar hükümetimizi tebrik etmek İsterim, Esasen malümunuz olduğu veçhile İngiltere hükümeti daha evvel Akde- niz havzasında Sulhün teminine ça- resaz olmak üzere Yunanistana, bir taraflı olarak bir garanti vermiş ve &ynı zamanda Romanyanın da hu- dudlarını tekeffül etmiştir. Böyle bir teklif karşısında hükümetimiz elbette kolları bağlı durarak eski bitaraflık siyasetini de muhafaza edemezdi, Çün- kü evvelce arzettiğim gibi, emniyet havası içinde, hiç bir ahdın hiç bir teminatın, hiç bir sözün para etme diği hava içerisinde kolları bağlı ola- rak vukuata intizar etmek elbette hü- kümetimizin pek durbinane olan tav- rı hareketinden beklenemezdi, (Bra- vo sesleri) Teklif Akdenizde Türk ve İngiliz kuvvetlerinin herhangi bir tecevüz ihtimali karşısında müşterek hare ketlerini tazammun ediyor. Bu teklifi bu suretle kabul ederek Akdeniz hav- zasnda emniyet ve sulhün tesisine yardım ettiğinden dölayı hükümetin (Devamı VI inci sahifede) AM