17 Ekim 1931 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 2

GİRİK İY ea > (Baş tarafı birinci sahifede ) birlikte devam hususunda arzu ve irade iştirakini ilâve etmek icap eder. Bu izahatın faidesini arttırmak için sözlerimizi nazarilikten çıkar- mak ve tariflerimizi bugünkü türk milletini teşkil eden vatandaşlar kütlesine tatbik etmek lâzımdır. Bugünkü türk milleti siyasi ve içtimai camiası içinde kendilerine kürtlük, çerkeslik ve hattâ lazlık ve pomaklık gibi fikirler telkin edilmiş olan vatandaşlarımızı ken- dimizden sayarız. Mazinin karanlık islipdat devirlerinden kalma bir miras olan veuzun tarihi takallü- batın mahsulü bulunan bu yanlış telâkkileri hulüsla vo samimiyetle düzeltmek vazifedir. Hristiyan ve museviler Hristiyan ve musevi vatandaşlar için de ayni açıklıkla fikirlerimizi söylemek lâzımdır. Fırkamız bu vatandaşları da biraz evel izah etti- ğimiz dil ve emel birliğinde iştirak kaydı altında (tamamen Türk olarak kabul eder. Bu telâkkile- rimizde de istipdat devirlerindeki raayâ zihniyetinden eser olmadı- ğını söylemek bile zaittir. Milliyet ruhu fırka programının her faslında yer almıştır. Serma- yede, talim ve terbiyede, amelelik ve işçilikte milli düşünceden esas olarak (o babsolunuyor. Bilhassa maarif esaslarında biribirlerini takip eden maddelerde bu fikir tekrar olunuyor. Yeni rejimin doğuşunda ilerle- yişinde ve muvaffak oluşunda en büyük tesirleri yapan milliyet ruhu Halk Fırkasının maddi ve mefkü- revi (ohayatında sonuna kadar hükümran olacaktır. Halkçılık Bu vasfın Fırkamızın isminde ye- ri olduğuna göre halkçılığa verdiği- miz ehemmiyetin büyük olduğu meydandadır. Filhakika biz memle- ketin saadetini, vatandaşların biri- nin menfaati ötekini selbeden sınıf zihniyetinin hakimiyeti altında ya- şamamasında görüyoruz. Programımızda ( kanunların ö- nünde mutlak bir müsavat kabul eden ve hiç bir ferde, hiç bir aileye, hiç bir sınıfa, hiç bir cemaata imtiyaz tanımıyan fertleri halktan ve halkçı ola- rak kabul ederiz.) hükmü var- dır. Bu tarifte sayılan fert aile ve cemaat imtiyazları bugün filen kalkmıştır. Memleketin bugünkü umumi bünyesi de kimsenin böyle bir iddia dermeyan etmesine müsait değildir. Fakat memlekette bir sınıf şuuru uyandıracak tahrikât hisse- diliyor. Bu tahrikât şimdilik siyasi, içtimai ve iktisadi şartları büs- bütün başka memleketlerden ge- len serpintiler halinde olmakla beraber biz bu zeminde uyanık olmak lüzumuna kaniiz. Fırkamızın halkçilik prensipile istihdaf ettiği gaye sınıf müca- delesi yerine içtimai intizam ve tesanüt temin etmek ve biribirini nakzetmiyecek surette menfaat- a Lak eylemektir. iliyet. ve çalışma. derecesile mütenasip: olur. ) Devletçilik Vazifesi, dahilde emniyet ve asayişi temin ve ecnbi devletlerle münasebetleri tanzim etmekten ve nihayet vatan müdafaasını hazırlamaktan ibaret olan basit devlet telâkkisi çoktan tarihe karışmıştır. Bugünkü şerait içinde biz mil letin başka milletlerle iktisadi mü- nasebetlerini tanzim etmek mü- him ve büyük bir mesele olduğu gibi vatan: hudutları içinde ki yaşayış. şartlarını, kazanmanın yel kurmakta ehemmiyet kesbetmiştir. Bür vaziyette - devlete faaliyet hissesi: ayırmamak liberal meslekin artık dünyanın her tarafında ha- tırasıs kitaplarda kalan : prensiple- rinden ibarettir. Devletçilik vasfını yeni progra- mında tebarüz ettirmiş olan Cum- buriyet hafk fırkası dünyanın yeni telâkkilerine tetabuk ettiği kadar İZ hususi zihniyeti | bilhassa memleketimizin icaplarına da uyan bir kabul etmiş oluyor. Fırkamızın poroğramı fertlerin çalışması için sahayı açık bulun- durmakla beraber yapılması lâzım başaramıyacaklarını (Ove yahut sahsi (o teşebbüse zarar tasavvur ettiklrimizi devlete vaptırmak yolunu takip ediyor. Bununla beraber fertlerin ve şir- ketlerin yapabilecekleri işlerde onların semereli ve (muvaffak olarak — çalışabilecekleri şeraiti tanzim etmeği de devletin vazifesi sayıyoruz. Devletcilik aleyhinde söylenen fikirler vardır. Bunlardan biri de devlet müdahalesinin serbest ça- lışmayı tazyik ettiğidir. | Buna karşı lüzumlu yerinde devlet mü- dahalesi “olmadığı zaman harici şartların hem kazanmak isteyen- leri, hem de memleketin bütün hayatını tazyik edeceği mütalâası vardır. Fırkamız : iktisat — siyasetinde devleti yapıcı ve idare edici ol- duğu kadar tanzim edici bir birlik unsuru olarak kabul ediyor. Ticaret ve sermaye Fırkamız serbest ticaretin ve normal çalışan sermayenin dostu- dur. Ezici ve gayri meşru istis- marcı sermayenin odüşmanıyız. Memleketin inkişafı için bütün ticaret faaliyetlerinin ehemmiye- tini kaydeden programımız şu şartı ilâve ediyor: (Normal çalışan ve tekniğe isti- nat eden sermaye sahipleri teşvik ve himayeye lâyıktırlar.) Normal çalışmak ve tekniğe istinat etmek tedbirlerini izaha değerli buluyorum: Muharebeler devrini takip eden senelerde birçok müteşebbisler az zamanda milyoner olmak ibtirası ile hare- ket etmişlerdir. Bu gayri tabii teşebbüslerin bir çoğu yıkılmış ve müteşebbisler sahneden çekilmiş olmakla beraber normal ticaretin meşru ve muayyen kârı ile iktifa etmek dürüştlüğü ve tabiiliği henüz tamamen avdet etmiş değildir. Hakiki teminat karşılığı olmaksızın kredi bulmak imkânlarını büsbütün ortadan kal- dırmak bu yaranın tedavisi için esaslı tedbirlerden biri olacaktır. Ayni devrin ticaret teşebbüs- lerinin bir çoğunda ticaret tek- niğinin basit (kaidelerine bile riayet edilmediğini görüyoruz. Bütün bunlar yıkılırken kendi- lerile beraber diğerlerini de sürük- liyorlar. Ve nihayet piyasalarımıza elemli bir emniyetsizlik hâkim oluyor. Fırkamız bu zihniyetlerle mücadeleyi lüzumlu görmektedir. Amele ve işçiler Ticaret ve sermayenin bu ser- best faaliyetinden O bahsettikten sonra iş zümreleri (o arasında ahenk esasını güden fırkamızın amele ve işçiler için düşündük- lerini de söylemek lâzımdır. Milliyet fikrine sadık Türk amele ve işçilerinin hayat ve haklarını ve menfatlarını göz önünde tutacağız. Bunların çalıştıkları sermaye mües- seseleri tarafından. sihhatlerinin korunması, bakım” vetedayileri hıfzıssıhha kanununa: geçirilmiştir. Amele mıntakalarında: kadım-işçi- lerin çalıştıkları esnada çocuklarına bakacak müesseseler yaptırılma- sına ve bunların arttırılmasına çalı- şılacaktır. Sây ile sermaye arasında ahenk tesisi ve bir iş kanunu ile ihtiyaca kâfi hükümlerin vaz'ı fırkamızın mühim işleri arasındadır. Kooperatifçilik ve çiftçiler Fırka (oprogramının (dikkate değerli bir tarafı da kooperatif- n yeni prensiplerimiz arasında mühim bir yer almış olmasıdır. Zirai kredi o kooperatiflerinden müstahsil küçük çiftçiler - lehine büyük.neticeler umuyoruz. İstihsal kooperatifleri bir taraf- an müstahsillerin yalnız. istihsal için ihtiyacı olan vasıtaları: tüccar olan işlerden şahsi teşebbüslerin | bırakmakta | vasıtasiyle o olmaksızın tedarik edecek ve diğer taraftan mahsulleri eskseriya uzun zirai ağ lke ve Akşam C. Halk Fırkasının prosramı bir zincir: halide nen. mutavassıtların delâleti ok madan satacaktır. Bu suretle müstahsil - mahsulünün istihlâk piyasasında veya ihraç iskelerin- deki fiatından azami istifade edecektir. Kooperatifçilik fikrinin revacını serbest ticaret fikrile tearuz hâ- linde görenler vardır. Fakat unut- mamak icap eder ki, bütün dün- yada kooperatiflerin bir asra yak- laşan uzun bir ömrü olmasına rağmen asıl büyük ticaret inkişafı da bu son asır içinde vuku bul- muştur. Kredi Kredi meselesi Fırka proğra- mımızda geniş bir zemin işgal ediyor. Milli krediyi temin ede- cek sermayenin milli çalışma ile kazanılmış ve biriktirilmiş olması programda mühim bir esastır. Milli Tasarruf Cemiyetinin bu- rada takdir ile kayde lâyik gör- düğüm telkinleri ve milli ban- kalarımızın teşvik ve teşebbüs- leri neticesinde son bir iki sene zarfında halkın biriktirdiği paralar mühim bir yeküna baliğ olmuştur. Küçük sanayi erbabına da teş- mili kabil olan zirai kredi koope- ratifi tipinin milli tasarrufa hiz- met noktasından da ehemmiyeti çoktur. Alelümum kredi işlerinin ucuzluk ve kolaylıkla (temini programda yer tutuyor. Küçük sanat erbabı ve esnaf kredisi için çalışılıyor ve çalışı- lacaktır. Balıkçılık ve süngercilik için kredi ihtiyacı vardır. Fırka sanayi ve Maadin bankasının ser- mayesinin sermayeler hakkındaki umumi Oo prensipimize (o uyacak tarzda hareketli bir hale getirmeği derpis etmiştir. Banka şimdiden bu yolda çalışıyor. Memlekette ticaret için kısa vadeli bol kredi vardır. Emlâk kredisi hakkındaki noktai nazarımız alelümum krediyi ucuzlatmak yolundaki prensipin zikri ile ifade edilmiş olur. Vatanın istismari Vatanı vatan için istismar etmek Cumhuriyet Halk fırkasının büyük gayesidir. Bunun için ormanları, madenleri işletmek çok ve iyi hayvan o yetiştirmek memlekete milyonlar kazandıracak olan deniz mahsullerinden, balıkçılık ve sün- gercilikten istifade etmek başlıca fırka prensipleridir. Lâyiklik Din telâkkilerinin memleket işlerinin tanziminde tesiri haiz olması yüzünden bir çok devlet- ler gibi Türkiye de uzun asırlar pek çok zararlar görmüştür. Bu sebeple vatanımızın maziden kalma büyük dertleri tedavi olunurken ilk alınan inkılâp tedbir- leri arasıdda din ile dünya işle- rini biribirinden ayırmağa Firka- mız büyük ehemmiyet vermiştir. Bugün Türkiyede din telâkkisi her tek vatandaşın kendine ait vicdani ve şahsi bir mesele ha- lindedir. Lâyiklik asla dinsiz olmak veya- hut dinsiz olmağı istemek demek değildir. Türkiyede herkesin iste- diği gibi ibadetini yapması Teş- kilâtı Esasiye kanununun teyit kuvveti altındadır. Dini menkulâtı hayata hakim kılan medreselerin ve şeriat kaide- lerile dünya meseleleri hakkında hükümler veren şeri mahkemelerin kaldırılması, (o hurafeden O uzak muasır mektep tahsilinin yeni nesle tatbiki memleketin hakiki kurtuluşunu temin etmiştir, Bu sayede Türkiyenin medeni siması bir çok Avrupa devletle- rinin üstünde mümtaz bir asaletle parlamaktadır. Fırka bu vasfını en haklı bir kıskançlıkla muha- faza eder. İnkalâpçılık Vatanın bugünkü tam kurtulu- şunu ve milletin şerefli bir içtimai heyet olarak istikbale gidişini inkı- lâp semerelerine medyunuz. İstilâ ordularının memleketten kovulması- na hattâ muahedelerle kazanılan is- tiklâlin mahfuz kalmasına rağmen inkılâbı tahakkuk ettirilmemiş bir Türkiyenin yaşaması ve kurtulma- kademele- | 17 Teşrinievvel 1931 - Japonya Cemiyeti akvamı , terkedeceğini bildiriyor müzakeresine i | almıştır. Cemiyet akvam bu gelerek, Amerikanın Kellog | hakkında müzakerata iştirak Amerika, harp tehlikesi gösteren sine iştirak edecektir. Diğer taraftan Tokyodan gelen Alman kabinesi Kabine 25 reyle itimat kazandı Berlin, 16 (Hususi) — Üç gün süren hararetli müzakerelerden sonra kabine 25 reyle ekseriyeti itimat |kazanmıştır. £ Faşistlerle nasyonalistlerin verdikleri ademi itimat takriri 270 reye karşı 295 rey ile reddedilmiştir. Üç kişi müstenkif kalmıştır. Graf Zeplin balonu Berlin 16 (Hususi) — Graf zeplin balonu yeniden Amerikaya hareket etmiştir. M. Laval Paris, 16 (Hususi) — Fransız başvekili M. Laval Obugün saat on üç buçukta Amerikaya müte- veccihen hareket etmiştir. M. Laval ile birlikte 50 gazeteci, sinemacı ve fotograf gidiyor. Başvekil Amerika reisicumhuru ile dünya iktisadi meselelerini görüşecektir. Fransız bankasının altın mevcudu Paris, 16 (A. A.) — Fransız bankasının bilânçosu altın mevcu- dunun geçen haftakine nazaran 726 milyon raddesinde artmış olduğunu göstermektedir. Banka- nın altın mevcudu ilk defa olarak 60 milyar 539 milyon franğı bulmuştur. Bir köyde 8 ev yandı Ilgaz 17 (Hususi) — Bu gece Serçeler köyünde yangın çıktı, sekiz ev yandı nüfusca zayiat olamazdı. İnkılâbın en büyük ve en kıymetli eseri cumhu- riyettir. Fakat bu büyük eserin ya- nında yeni medeni kanunun ve adli kanunların yapılması, şeri mahkeme- lerin, medreselerin kaldırılması, tek mahkeme ve tek mektep usullerinin konması, dervişliğin menedilmesi tekke ve türbelerin kapatılması, şapka giyilmesi ve nihayet yeni törk harflerinin kabul olunması, hiç biri ötekinden ehemmiyetsiz mamlıyan bir sıra inkılâp semere- leridir. Fırkamız milletimizin o birçok inkılâplardan doğan ve inkişaf eden prensiplere sadık kalmağı ve onları müdafaa etmeği esas tutar. Münakaşaya davet Recep bey bundan sonra salon- da bulunanlar: sual sormağa ve munakaşaya davet etmiştir. Kısa bır fasıladan sonra tekrar kürsiye çıkarak sorulan suallere cevap vermiştir . İlk suali soran darülfünun mü- | derrislerinden Muslihiddin Âdil B, ; “ Dini müesseselere devlet tah- sisat veriyor bu lâyiklik zihniyetile kabili telif midir ?.. ,, demiştir. Recep bey: “Dini müesseselerin devlet işlerinde hiç bir nufuzu yoktur. Devlet işlerinde hâkim olan fırka programıdır. Mektep- lerdeki din tedrisati da ihtiyaridir.,, | Cevabını vermiştir. olmıyan ve her biri diğerini ta- | Amerika, Cemiyeti Akvamın ştirak edecektir Cenevre 16 (Hususi) — Çin - Japon ihtilâfı çok mühim bir şekil gün bu hususta mühim müzâkeratta bulunmuştur. Bu müzakerat esnasında Amerikanın Cenevre konsolosu misakını edeceğini bildirmiştir. Bu suretle alâkadar eden meseleler Çin - Japon ibtilâfının müzakere- haberlere göre Japonya, Cemiyeti Akvamın müdahalesine şiddetle aleyhtar bulunmaktadır. Bu müdahale devam ederse Japonya Cemiyeti Akvamdan çıkacaktır. Yunan heyeti (Baş: tarafı birinci sahifede ) Balkan memleketlerinden biri digerlerine tecavüz ederse tecavüz görene yardım edilecektir. Bu esaslar, Selânik darulfünun mü- derrislerinden M. Spiropulos tara- fından yapılan projenin esasları- dır. Benim fikrimce evvelâ bu projeyi müzakere etmeliyiz. Hal- buki bazı murahhaslar evvelâ ekal- liyet meselesini konuşalım diyorlar. Ekalliyet meselesini konuşabilmek için zaman ve dostluk lâzımdır. Bu da ancak Balkan misakından doğabilir. ö Sonra iktisadi meseleler de mü- himdir. Dünya beynelmilel koo- perasiyona doğru gidiyor. Biz ihracatımızı kuvvetlendirmek için Balkan ticaret odaları, umumi Bal- kan kredi müessesesi açabiliriz. Posta telgraf ve telefonda müşterek çalışabiliriz. Keza şimendiferlerde,. Türkiye ve Yunan çi vatan vardır. Türkiye için: Asil Türkiye, Yunanistan ve Balkanlar. Yunanistan için de aynidi Yunan gazetecileri Şehrimizde ( bulunan Yunan oturdukları Klariç otelinde isti: rahat etmişler, muhtelif yerleri dolaşmışlardır . Klariç oteli Türk - Yunan bay- rakları ile süslenmiştir. Beyoğlu- nun en mükemmel otellerinden biri olan Klariç otelinde misafir- leri memnun edecek her türlü” konfor ve tesisat vardır. : Bulgar gazetecileri Pazartesi günü şehrimize geleceklerdir. j rn Bundan sonra Taceddin bey isminde bir genç: — Sermaye denilince aklımıza milli sermaye geliyor. Halbuki bizim alelümum sermayeye ihtiya- cımız var.. demiş; Recep bey şu cevabı vermiştir : “ Biz normal sermayenin yegâne istinatgâhı milli sây ve tasarruftur. diyoruz yesini reddetmek demek değildir.,. ! Bundan sonra kunduracı kalfa: larından Mehmet bey: , — Ne icin iş kanunu hemen — Bu kanun mühimdir. Âm vahitte çıkazılamaması ehemmiye- tine binaendir. Cevabını vermiştir. Avukat Avni bey isminde bil zat veraset kanunu hakkında bi sual sormuş, Recep bey: ; — Bu kanunlar bir kül halind alınır.. Teferruatı ayrıca tetkik olunur cevabında bulunmuştur. Bir genç te: — Türk ocakları kapatıldıktan sonra fırka gençlikle nasıl meş gul oluyor? diye sordu, Recen bey halk evlerinden ve fırka; bununla ehemmiyetle meşgul duğundan bahsetti. Ç Recep bey bundân sonra lokans tacı Cemal beyin lokantala gönderilen yetim çocukları, b malül zabitin tekaüt maaşları hakkındaki sözlerine cevap vers miştir. j gazetecileri dün öğleye kadar öğeleden sonra . bu hiç bir zaman ecnebi sermas “ çıkarılmadı? diye sormuştur. Recep fi fedakârlıklarla yaptığı bütün bu | bey: i z N