15 Aralık 1962 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 29

DÜNYADA OLUPBİTENLER Fas Faslı demokrasi Geçen Cuma günü Fas halkı, İlk A- nayasalarının referandumu sandık başına çağırıldı. bu, normal bir referandum değildi. Fas Kralı Hasan ll. fransız profe- sörlerinin de katıldığı bir komisyo- na hazırlattığı Anayasayı yürürlüğe koymak istiyordu. Böylece Fas, mutlak monarşi olmaktan çıkacak, meşruti monarşi ohaline gelecekti. Bu sayede Kral Hasan Il mutlakı- yetten vazgeçecek, fakat monarşiyi sağlamlaştıracaktı. Sosyalist o bir hükümet darbesi ihtimalini önlemek İçin demokratik hakları genişletme* yi düşünüyordu. Yeni Anayasa, kadın * erkek, meclisten ibaret bulunan Millet Mec- lisini de istediği zaman o dağıtabili- yordu. Bu Anayasa tasarısı ile Kra- lın memlekete demokratik bir gö- rünüş vermek, fakat aynı zamanda bütün yetkileri elinde bulundurmak istediği anlaşılıyordu. Bu sebeple, memleketteki bütün ilerici (oOkuvvetler yeni Anayasaya karşı menfi tavır takındılar. Halkçı Kuvvetler Milli Birliği Partisi (o bir beyanname yayınlayarak, o referan- duma iştirak edilmemesini istedi. Ü- niversite gençleri de onların safında yer aldılar. Fakat bu gayretler ö- nemli bir netice vermedi. Kralın bir mağlübiyet tehlikesini göze almadığı anlaşılıyordu. Rahat- taki sandık başlarına yerleştirilen hoparlörlerden, oy verme müddetin- ce şunlar tekrarlandı: "Bu Anaya- sa, halkın dostu Kral tarafından tas- vip edilmiştir. Kral için, müslüman- lık için, hürriyet için, evet deyiniz!" Halk Kuvvetleri Mili Birliği Parti- sine omensup 1000'e yakın kimse, oy verme günü tevkif edilmişti. lis, halkı oy vermemeye çağıran a- fişleri (o toplayıp yırtıyordu. o Hükü- met, oy verilmesini teşvik için, re- ferandum gününü ücretli tatil günü olarak ilân etti. Bir bayram havası içinde refe- randum yapıldı. Kabile reisleri at- ların üstünde havaya ateş ettiler. Talebe Birliği üyeleriyle Polis ara- yük bir çoğunlukla sandık başına Harold Macmillan Petrol kokmasa!. koştu. 8 milyon 900 bin kişi Anaya- sayı tasvip etti. 110 bin kişi kadarı da aleyhte oy kullandı. Yani, Ana- yasa yüzde 95'in üzerinde bir kabul gördü. Fastaki bu gelişmeler (Başkan Nasırın da yakından ilgisini çekti. 15 Aralıkta Fasta yapılacak bir top- lantıya, önceden gelmeyi kabul et- Osmal Abdülmasır Fasın dikenleri tiği halde, sonra katılmaktan vaz- geçti. Bazı kimseler bunu, son refe- randumla Hasan |Il'nin oynamak is- tediği oyundan Nasır'ın hoşlanma- dığına verdiler. Borneo Petrol ve bağımsızlık "Borneo adasının kuzeyinde üç ayrı sultanlık vardır. Bu sultanlıkla- rın üçü de İngiliz himâyesi altında" dır. İngiltere hükümetinin cömertçe bağımsızlık dağıtan eli henüz bura- lara kadar uzanamamıştır. Bu sul- tanlıkların en küçüğü (o Brunei'dir. 5700 kilometre karelik, 85 bin nüfus- lu bir ülke... Hafta başında gelen haberler, Güneydoğu Asyadaki bu küçük ülkede bir isyanın başladığını bildiriyordu. i i o kuvvetler tereye karşı başkaldırmalardı. Bu alelade bir milliyetçilik hareketinden ibaret olsaydı, omühim teşkil etmezdi. lunan çok zengin petrol kaynakları- İngilterenin bu işle epeyce yakından ilgilenmesine sebep oldu. Yılda 4 milyon varil petrol çıkaran -Britan- ya Milletler Topluluğunda Kanada- anlaşıldı. İngiltere, Nepalli asker- lerden müteşekkil ingiliz birliklerini Sultana yardım etmek üzere hare- kete geçirdi. Âsiler' Brunei'de ve onun 45 mil kadar güneybatısındaki (o Seria'da petrol tesislerine hücum ettiler. İn- giltere her iki bölgede de hâkimiye- ti sağladı, bir mukabil hücum halin- de Seria'daki petrol tesislerini infi- lâk ettireceğini de ilân etti. Fakat isyanı takip eden günlerde durum ihtilâlcilerin aleyhine gelişti.Önce Seria hava alanım ele geçiren ingi- liz birlikleri, kuzeye doğru ilerleme- ye başladılar. Bir müddet sonra Ma- laya Radyosu, Seria'nın ihtilâlcile- rin elinden çıkmak üzere olduğunu bildirdi. Yeni gönderilen ingiliz birlikleriy- le de kuvwetlenen Sultanın, yavaş yavaş, omukavemet eden ihtilâlci grupları da tasfiye edeceği anlaşıl- maktadır. Zaten Panaga'da topla- nan ingiliz kuvvetlerinin (oyeni bir hücum hazırlığına giriştikleri, dikka- te alınırsa, ihtilâlin başarı şansını kaybettiği söylenebilir. İhtilâlin ilk günlerinde, Manilla da bulunan Brunei'li bir devlet ada- AKİS/29 .