20 Kasım 1954 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 25

FEN Nobel mükafatları Kimya merika'da, — Kaliforniya Teknoloji Enstitüsünün kimya öğrencileri, se- nelerdir bekledikleri bir haberi nihayet aldılar. 3 Kasımda İsveç Krallık İlim Akademisi, kendi profesörleri Linus Carl Pauling'in 1954 Nobel kimya mü- kafatını kazand ığım ilân etti. Prof. Pau- mi çalışmalariyle de Ka]ıfornıya Tekno- loji Enstitüsünün en göze çarpan ele- manlarından biridir. Enstıtuye gelişin- den beri geçen 30 yıl içinde arka arka- ya yayınladığı — birbirinden parlak bu- luşlar şöhretini dünyaya yaymıştır. diye kadar kendisine gerek Amerika'da, gerek başka memleketlerde bir çok şe- ef payelerı verilmişti. 1949 da Ameri- kan Derneğine başkan seçilmiş- .ü '3 ları aşağı arı on def: zamanı gelince eserlerini toplayıp İşve- Ce gonderiyorlar ve azalmı ir gü- venle üsbet netıceyı beklıyorlardı En sonunda ümitleri boşa rof. Pauling bir ılım adamım beklıyen elt yüksek payeye erişti. Pauling 53 yaşındadır, ismi Avru- palı gibi gösterirse de doğuştan Ameri- kalıdır.. 1901 de Oregon eyaletinde Portland —şehrinde doğmuş, üniversite mış ve sını da tamamlamıştır. Bundan Tİ yapılarının — aydın- meselesıne tatbiki» hakkında- mükâfat — aldığım açıklamıştır. Kimyasal bağ, bir molekü- lü meydana getiren atomları bir arada tutan kuvve dem kır Paulin, mahiyetini ortaya Teorisini — tatbik ettiğinden bahsedilen karışık maddeler ise — bilhassa protein molekullendır Proteınler canlı hücrele- na urla rdan malzemesini proteinler teşkil eder. Protein molekülleri, binlerce, hat- tâ milyonlarca atomun bir araya gelme- siyle hasıl olmuşlardır. Bu birleşmenin şeklinin, yâni protein yapılarının anla- AKİS, 20 KASIM 1954 şılmasına doğru ilk adım 1900 de meş- h Alman kimyacısı Emil Fischer ta- rafından atılmıştı. 2 Fischer her protein molekülünün . «amino asitleri» denilen daha basit bileşiklere irca edilebilece- ğini gösterdi Hepsi hepsi 24 çeşit ami- no asidi vardır. Bu asitler muhtelif şe- killerde birbirlerine eklenerek bir ta- kım zincirler ve demetler meydana ge- tirirler ki işte bunlar protein molekül- leridir. Protein molekülünün — fiziksel özelliklerini tesbit eden şeyler, bir defa hangi amino asitlerim ihtiva ettiği me- Linus Pauling Nobel Yeni selesi, ikinci olarak da asitlerin teşkil ettiği zincirin uzayda ne biçim aldığı, kendi üzerine nasıl kıvrıldıgıdır İşte Pauling bu ikinci meselenin çözülmesi için senelerden berı çalışmaktaydı Ön- yarak yavaş yavaş ilerlemi: da, 1951 de, bir çok proleın moleku lünün, bu arada kemiklerde, adalelerde ve kırmızı kan yuvarlarmda proteinlerin zincir yapılarını na çıkarmıştır. Bu keşiflerle hayati kimya- da yeni ve büyük bir çığır açılmıştır. rof. Pauling, kdaşları ara- sında, ilmi çahşmalarının parlaklığı ka- dar, fikir hürriyetini savunmada gös- terdıgı cesaret ve azimle de dikkati ti enelerde komünistler- den kurtulma telâşı içinde Amerikayı saran müsamahasızlık ve fikir hürriye- tini kısma temayülüne âdeta safiyane bir inatla mukavemet etmiştir. 1950 de senatör Mc Carthy başka bazı Ameri- kan ilim adamları arasında kendisini de solcu fikirler taşımakla ıtham etmişti. O zaman Pauling açıkça söylememiş, bi duşunmekle serbest olduğunu, fikir- lerini kimsenin sansür edemıyecegını» ifade etmekle yetinmişti. heler uyandırmış, bazı çekingen ilim adamları kendisiyle görüşmekten kork- mıya başlamışlardı. adında bir eski olduğunu bildirdi. Fakat o girmemiş mesele bitti. cağım bildiği yine kaçınmıyacağı anlaşılıyor. mükâfatım kazanması dolayısiyle gaze- tecilerle konuşurken, geçenlerde atom enerjisi komısyonundakı işinden çıkarı- lan fizikçi i müdafaa et- miştir : mıllı nankorluktur Oppenheimer'i halk 1 taşlamıya — hiç lüzum Hükümetin — müşavirlerinden fayda bekleniyorsa onlara fikirlerini serbestçe söyleme imkânı verilmelidir» demiştir. Fizik Nobel komitesi 1954 fizik mükâfatını iki Alman fizikçisi,, Max Born ile Walther Bothe arasında Her ikisi de nisbeten eski için mükâfat alıyorlar; bölmüştür. çalışmaları böylece neki fizik mükâfatlarına birer haksız- lığın tamiri olarak bakılabilir. Prof. M x Bom 72 yaşındadır. Kendisini eden araştırmalarını Almanya- da bırmcı cihan harbinden he raki devrede yapmış, Almanyada, Heidelbergte geçırıyor Nobel komitesi mükâfatını Max Born'a «Kuantum me- kaniğindeki temel araştırmaları ve bil- dalga fonksiyonunun istatistik için — verildiğini söylüyor. Ger- ax Born, atomların hareketle- rini tasvir ve izah eden kuantum me- kaniğinin kurucularındandır. S larında atom f'ızıgınde çalışanların fi- kirlerindeki keşfetmiştir. dukları determinist kanunlarla değil, ancak istatistik kanunlarla izah edile- bilirler. Meselâ iki elektronun çarpış- ma unda ıkacağı önceden kesin olarak tesbit edilemez; anc çar- pışma u taya çıkabilecek muh- bili bu ihtimaller deneyle gerçeklenebilir. Max Born'un eseri olan bu istatistik tefsir, kuantum mekaniği- nin temelini teşkil eder. Born, Alman teorik fizikçileri kıdemli bir Bothe de tec- rübi fizikçiler içinde o kadar önde ge- lir. Bothe, 63 yaşındadır. 1934 den beri Heidelbergde Max Planck tıp araştır— maları Enstitüsünde fizik şubesi mü- 25